Septuaginta

Księga Judyty

Księga opowiada o Judycie, pięknej kobiecie, która zamor­dowała asyryjskiego wodza Holofernesa, oblegającego wraz z wojskiem jej rodzinne miasto Betulię. Powstała przypuszczalnie po hebrajsku w okresie Machabeuszów. Pierwsza część przed­stawia inwazję Holofernesa na kraje zachodnie; wszystkie proszą o warunki pokoju, z wyjątkiem Żydów^[10]. Rozpoczyna się więc inwazja na Judę. W części drugiej autor ukazuje historię Judy­ty, wdowy, która ma plan ocalenia swego narodu. Po modlitwie przebiera się w piękne szaty i sprawia, że Holofernes zamierza ją uwieść. Kobieta jednak obcina mu głowę, a następnie wynosi w torbie z żywnością. Księga zawiera także przepiękny hymn dziękczynny wdowy, zwyciężczyni wodza asyryjskiego. Wydaje się, że autor świadomie miesza imiona z okresu babilońskiego, perskiego i asyryjskiego, aby zaznaczyć w ten sposób, że księ­ga jest fikcją literacką. Pierwowzorem dzieła jest przypuszczal­nie opowiadanie o Doborze i jej pieśń (Sdz 4-5). Zaznaczono w nim wyraźnie element feministyczny. Bóg wybiera Judytę do przeprowadzenia swoich planów, a ta okazuje się doskonałym narzędziem w Jego ręku. Być może Judyta, której imię znaczy tyle co 'Żydówka', jest w zamyśle autora personifikacją Judei.

Dydaktyczny charakter dzieła sugeruje powiązania z trady­cją sapiencjalną. Sama Judyta określona jest jako „mądra" (8,29; 11, 8). Dają się zauważyć pewne podobieństwa do mądrościo-wych opowiadań w Księdze Daniela i Księdze Tobiasza. Wydaje się wręcz, że księga jest reminiscencją Dn 3: obcy władca rzuca wyzwanie Bogu Izraela i Jego mocy (6,3; por. Dn 3,15), główny bohater podejmuje to wyzwanie (8, 15-17; por. Dn 3, 17), by w końcu obcy władca poniósł klęskę i by ukazała się potęga Boga narodu wybranego (14, 18; por. Dn 3, 28). W pewnym sensie księga jest także reminiscencją Księgi Tobiasza: w obydwu wy­padkach bohaterami są wierni swemu Bogu członkowie narodu wybranego, (8,1; Tb 1,1) i obie księgi kończy hymn, a także wzmianka o śmierci bohatera^[11]. Chociaż dzieło o Judycie nie we­szło w skład kanonu Biblii Hebrajskiej, opowiadanie pozostało żywe w haggadycznej tradycji judaizmu.

Księga Tobiasza

Księga powstała najprawdopodobniej w II w. przed Chr. w języku aramejskim, choć wśród zwojów qumrańskich znale­ziono także wersję hebrajską.Treść dzieła bazuje na opowiadaniu powstałym około VII w. przed Chr. w Niniwie, w środowisku wygnańców z Królestwa Północnego. Z tego powodu dzieło traktuje o udrękach życia Żydów w diasporze. Istnieją liczne argumenty za tym, że dzieło powstało w diasporze: prześlado­wanie Tobiasza przez obcokrajowców (l, 16-20), obecność sąsiadów, którzy sprzeciwiają się Tobiaszowi (2, 8), długa zachęta do endogamii. W takim kontekście autor nieustannie podkreśla uniwersalne panowanie Boga Izraela nad całym światem, Jego obecność także wśród Żydów rozproszonych poza Izraelem^[12].

Księga opowiada o Tobiaszu, wygnańcu z pokolenia Neftalego, oraz o jego żonie Annie, synu Tobiaszu i krewnej Sarze. Szczególnie intensywnie rozwinięta została w nim angelologia. Dużo miejsca poświęcił autor archaniołowi Rafałowi, który oka­zał się uzdrowicielem (na co zresztą wskazuje jego imię). To­biasz ojciec utracił wzrok i popadł w ubóstwo, a mimo to zajmuje się szlachetnym zajęciem grzebania zmarłych, których o śmierć przyprawił król asyryjski. Sara tymczasem jest dręczona przez demona, który zabija jej siedmiu mężów. Tobiasz i Sara proszą Boga o śmierć. Bóg jednak inaczej odpowiada na ich modlitwy. Zsyła Rafała, który pod postacią młodzieńca towarzyszy Tobia­szowi synowi w drodze do Medii, gdzie zamierza on odzyskać majątek pożyczony kiedyś krewnym przez ojca. Tobiasz zatrzy­muje się u Sary, którą poślubia i z pomocą Rafała odpędza de­mona. Po powrocie do Niniwy udaje mu się przywrócić wzrok ojcu. Księgę przeplatają liczne pouczenia o charakterze mądrościowym.

1-2 Księga Machabejska

Autor 1 Mch postanowił przedstawić historię powstania Machabeuszów od wstąpienia na tron Antiocha IV Epifanesa (175 r. przed Chr.) do śmierci Szymona, przywódcy powsta­nia. Księgę napisano po hebrajsku w pierwszej połowie I stu­lecia przed Chr. i stanowi główne źródło historii narodu wy­branego w tym okresie. Autor w niezwykle pozytywnym świetle przedstawia ród Machabeuszy, przez co zamierza umocnić ich pozycję jako władców Palestyny. Sam tytuł księgi bierze się od hebrajskiego rzeczownika oznaczającego 'młot': Juda Machabeusz niczym młot uderzać miał swych przeciwników. Powstanie wybuchło jako sprzeciw wobec hellenizacji, która objęła także Jerozolimę, przekształcając ją w greckie polis. Tanioch zamierzył wykorzenić judaizm przez prowadzone mocną ręką reformy hel­lenistyczne. Na czele ruchu powstańczego stanęli „pobożni", pre­kursorzy esseńczyków i faryzeuszów, jednak autor zdecydowanie silniej podkreśla rolę rodu machabejskiego. Matatiasz z Modin i kolejni jego synowie, walcząc z Syryjczykami usiłującymi na­rzucić Żydom greckie obyczaje, doprowadzają w końcu do rededykacji świątyni w 164 r. przed Chr.

------------------------------

[10] G.W.E. NICKELSBURG, Stories of Biblical and Early Postbiblical Times, w: Compendium rerum iudaicarum ad NovumTestamentum, II, Jewish Writings of Second Tempie Period. Apocrypha, Pseudoepigrapha, Qumran Sectarian Writings, Philo, Josephus, red. M.E. Stone, Assen-Philadelphia 1984,52-53.
[11] G.W.E. NICKELSBURG, Stories of Biblical and Early Postbiblical Times, dz. cyt., 48-49.
[12] G.W.E. NICKELSBURG, Stories of Biblical and Early Postbiblical Times, dz. cyt., 44-45.