Mateuszowe świadectwo o Jezusie Chrystusie

Izraelici wierzyli, że panowanie Boga jest nieograniczone. Nie ogranicza się jedynie do narodu izraelskiego, który sobie wybrał i którego jest królem (1 Sm 8,7-8; 12,12). Ale jako stwórca jest On także Panem świata i ludzi, Panem życia i śmierci. Jest Panem panów, gdyż jest Bogiem bogów (Pwt 10,17; Ps 136,3).

Bóg, jako Pan wszechrzeczy, sprawuje władzę na każdym miejscu dla dobra swego ludu (Pwt 10,14-18). Tytuł nasz Pan stał się z czasem imieniem własnym Boga. Z czasem, z szacunku zaprzestano w tekstach liturgicznych wymawiać święte imię Boga i zastąpiono Je określeniem Adonaj (= mój Pan).

Chcąc zrozumieć tytuł Pan, trzeba uwzględnić także środowisko pogańskie. Najpierw trzeba zwrócić uwagę na jeden dosyć ważny szczegół. Wyznawcy religii Wschodu (Egipt, Mała Azja, Syria) wierzyli w Boga jako stwórcę i nazywali Go oraz czcili jako Pana. W okresie hellenizmu ustala się u Greków zwyczaj nadawania bogom tytułu Pan (Kyrios), np. Pan Serapis.

Innym zjawiskiem w świecie starożytnym, które mogło zaważyć na nazywaniu Chrystusa Panem, była rozpowszechniona apoteoza władców i cesarzy. Już w II stuleciu przed Chrystusem poddani zwracali się do władcy jako do Pana, Króla i Boga. Na Wschodzie od bardzo dawna ubóstwiano władców, np. Aleksandra Wielkiego. Jego następcy, zarówno Seleucydzi, jak i Ptolemeusze, z zadowoleniem przyjmowali boskie tytuły, np. Antioch IV Epifanes (bóg objawiony). Praktyka ta szerzyła się oporniej w Rzymie, lecz ostatecznie wyzyskano ją skwapliwie jako cenny czynnik polityczny. Sam Rzym osiągnął status bóstwa. Rozpowszechnił się kult dea Roma (bogini Rzym). Na Wschodzie został wkrótce połączony z kultem cesarza. Juliusz Cezar został ogłoszony po śmierci jednym z boskich protektorów państwa. August nie pretendował do boskich honorów w Rzymie, lecz był czczony jako bóstwo na Wschodzie, gdzie wznoszono mu świątynie, np. Herod Wielki w Sebaste (Samaria). Cesarz August i Tyberiusz bronili się przed tymi wpływami. Mimo oporu musieli jednak tolerować kult cesarzy we wschodnich połaciach państwa. Niemniej po śmierci Augusta ogłoszono go boskim (divus) i wznoszono ku jego czci świątynie. Począwszy od Kaliguli, rozpowszechnia się cesarski tytuł pan.