Hebraica na czas Bożego Narodzenia

Narodzony – w Betlejem
 

Betlejem położone jest 770 metrów nad poziomem morza, w odległości 9 kilometrów na wschód od Jerozolimy i 150 kilometrów od Nazaretu (czyli trzy lub cztery dni drogi dla ówczesnych karawan). Pierwotnie nazywało się „Bet-Lahamu”, czyli „dom (boga) Lahamu”. Było to bóstwo babilońskie, czczone także przez Kananejczyków. Po zajęciu Kanaanu przez Izraelitów, nazwę dostosowano do języka hebrajskiego i zmieniono na „Bet-lechem”, czyli „dom chleba”. Przy podziale zdobytych ziem, miejscowość ta przypadła rodowi Efrata (1 Krn 2,50-54; 4,4) dlatego też używano zamiennie tych dwóch nazw: Betlejem i Efrata (Rdz 35,19; Rt 1,2; 4,11). Właśnie stamtąd, stamtąd rodu Isai (Jessego) pochodził Dawid (Rt, 4,22; 1Krn 2,13-15).
O Betlejem wspomina już w VIII wieku przed Chrystusem prorok Micheasz (5,1), który mówi o nim, jako o jednym z małych osiedli należącym do pokolenia Judy. Zapewne liczba jego mieszkańców nie przekraczała 1000. W czasach Jezusa Betlejem również było mało znaczącą miejscowością, jednakże leżało przy szlaku, którym szły karawany z Jerozolimy do Egiptu. Już w dawnych czasach wybudowano tutaj schronisko dla karawan (po hebrajsku „gerut” – „schron dla obcych”). Ponieważ zaś budowniczym był Kimham (prawdopodobnie syn przyjaciela Dawida) nazywano je „gerut Kimham” czyli „schronisko dla obcych Kimhama”. Wspomina o nim Jeremiasz w 41 rozdziale wiersz 17. Gospoda, o której pisze Łukasz być może była właśnie ową budowlą Kimhama, odnawianą w ciągu wieków.

„Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie” (Łk 2,6-7)

To jedno tylko zdanie kryje w sobie aż trzy niejasności:

1. Dlaczego nie było dla nich miejsca?
Na pewno w związku ze spisem ludności mała osada była wyjątkowo zatłoczona – i to nie tylko sama gospoda, ale i prywatne domy, do których w takich sytuacjach przyjmowano podróżnych. Tym niemniej Józef miał w Betlejem zarówno krewnych jak i znajomych, których mógłby prosić o gościnę. Tak więc mimo przeludnienia jakiś kąt dla dwojga skromnych i niewymagających ludzi by się z pewnością znalazł. Przecież do Jerozolimy rokrocznie pielgrzymowało o wiele więcej ludzi, a jednak każdy z nich jakieś miejsce dla siebie potrafił znaleźć. Egzegeci wyjaśniając ten problem zwracają uwagę na słowa „dla nich” sugerując, że gdyby w ogóle nie było by miejsca w Betlejem, Łukasz napisałby po prostu „nie było miejsca”. Zwrot „dla nich” oznacza, że szukali jakiegoś miejsca specyficznego – zapewne spokojnego i odosobnionego, co, biorąc pod uwagę stan Maryi, nie było niczym dziwnym.

2. Dlaczego, skoro Łukasz wspomina jedynie o żłobie, mówimy, że Jezus narodził się w grocie?
Znając ówczesne czasy jest to wystarczająca wskazówka. Żłób bowiem oznaczał jednocześnie szopę, a szopa mały schron lub grotę wydrążoną w okolicy osiedla, w ścianie pagórka. Również w dzisiejszych czasach w Palestynie takie groty można jeszcze spotkać.
Było to zapewne miejsce ciemne i brudne od nawozu, a być może nawet znajdowały się w niej i zwierzęta. Jednakże było to miejsce nieco oddalone od wioski, a więc takie, jakiego szukali - ciche i spokojne.

Grota narodzenia jest wśród miejsc związanych z życiem Jezusa najczęściej wymieniana, zarówno przez liczne apokryfy jak i inne źródła. Już w II wieku urodzony w Palestynie Justyn Męczennik pisał:

„Gdy więc Dziecię narodziło się w Betlejem, ponieważ Józef nie miał w tej wiosce gdzie zamieszkać, zamieszkał w pewnej grocie niedaleko wioski. I gdy oni tam byli, Maryja porodziła Chrystusa i złożyła Go w żłobie…” (Dialog 78)

Również Orygenes w pierwszym dziesięcioleciu III wieku informuje o grocie i żłobie, odwołując się do powszechnej tradycji:

„w tej okolicy, nawet wśród tych, którzy nie znają naszej wiary” (Contra Celsum I,51).

I wreszcie trzeci problem związany z cytowanym zdaniem Łukasza. Dlaczego Jezus jest nazywany Synem pierworodnym, skoro Maryja poza nim nie miała innych dzieci? O tym jednak w następnym artykule.

 

• CAŁOŚĆ
• ADWENT
• OKRES BOŻEGO NARODZENIA
• OKRES ZWYKŁY
• WIELKI POST
• OKRES WIELKANOCNY