publikacja 15.07.2005 00:54
Opracowano na podstawie materiałów zawartych na stronie Franciszkanów Ziemi Świętej i Malty
Poszczególne sekcje mapy: Mapa wewnątrz każdej sekcji jest linkiem do oryginalnej strony, na której kliknięcie interesującego punktu mapy lub numer przy schemacie otwiera stronę zawierającą: odpowiadający fragment współczesnej mapy, obecne zdjęcie okolicy lub obiektu (w większości przypadków), powiększony symbol i napis, którym dane miejsce zostało oznaczone i odnoszące się do niego fragmenty pism autorów z pierwszych wieków po Chr. (czasem również Biblii), jeśli takie istnieją – to ostatnie w wersji angielskojęzycznej.
|
Historia odkrycia
Madaba [biblijna Medeba (por. Joz 13, 9.16)] to obecnie miasteczko w Jordanii, 32 km na południe od Ammanu. W latach 80. XIX w. została ponownie zasiedlona przez arabskich chrześcijan wyznania prawosławnego. W tym czasie, na fundamentach bizantyjskiego kościoła, zbudowano nową bazylikę św. Jerzego.
Pierwsze pisane dowody jej istnienia, w postaci transkrypcji dwóch fragmentów, pochodzą sprzed 1890 r. W 1897 r. Lagrange i Vincent oraz budowniczy kościoła – G. Arvanitaki sporządzili szkice, a Germer-Durand sfotografował odkryte fragmenty.
Zachowała się również mapa nieznanego autora wykonana na podstawie mozaiki. Pochodzi ona z 1906 roku i ma wymiary 50 x 75 cm.
Jak wykazało porównanie ze stanem obecnym, nie utracono od tego czasu żadnego fragmentu mozaiki, chociaż w 1965 r. wymagała ona gruntownej renowacji, z racji warunków panujących w czynnej świątyni. W tym czasie odkryto jedynie kilka nowych fragmentów na obrzeżach mapy. Wtedy też odkrycie stało się znane.
|
Opis ogólny mapy
Mapa pochodzi z przełomu 6 i 7 w. po Chr. i obejmuje obszar Ziemi Świętej od Tyru po Egipt (kierunek północ-południe) i od Morza Śródziemnego do pustyni (kierunek wschód-zachód). Zasięg terytorialny w odniesieniu do obecnej geografii Ziemi Świętej: Jest to najstarsza zachowana mapa tego terenu. Pierwotnie najprawdopodobniej zajmowała niemal całą podłogę kościoła (15,6 na 6 m, czyli 94 m2), zachowany fragment to około 25 m2, czyli nieco ponad jedna czwarta. Zawiera około 150 greckich inskrypcji, opisujących poszczególne miejsca. W trakcie badań mapę podzielono na 11 sekcji, według obszarów, które obejmowała. Są to, w kolejności: Fenicja i Galilea; dolina Jordanu; Perea i Morze Martwe; Moab i Edom; ziemia Efraima i Beniamina; wzgórza Judei i nizina Szefelach; wybrzeże Morza Śródziemnego; prowincja Arabii i pustynia Negev; Askalon, Gaza, pustynie Negev i Synaj; pustynia Synaj i Egipt oraz oddzielna sekcja - Jerozolima. |
Z obszaru Fenicji i Galilei zachowały się jedynie dwa niewielkie i niepołączone ze sobą fragmenty mozaiki. Widoczne są trzy miejscowości – w górnej części mniejszego fragmentu, czarnymi literami na białym tle napisano fragment nazwy – prawdopodobnie jest to obecna al-Mountara, ziemia Tyru i Sydonu. Czerwone litery Z oraz KH na białym tle, po prawej stronie w dolnej części mniejszego fragmentu, to Zebulon. Na większym fragmencie mozaiki jasne litery na brązowym tle to Acchabaron ('Akbara). |
Dolinę Jordanu reprezentuje znacznie większy i bogatszy fragment. Przede wszystkim widoczna jest rzeka, łodzie, ryby (fakt, że płyną również od morza, oddaje zestawienie „życiodajnych” wód Jordanu od niepozwalającego na rozwój życia środowiska Morza Martwego). Miejsce zaznaczone na górnym brzegu rzeki (po tej stronie co gazela i lew) to miejsce chrztu w Jordanie i zarazem miejsce, w którym Eliasz otrzymał chleb i mięso z nieba). W tym rejonie mieszkało wielu pustelników. Po drugiej stronie rzeki widoczne są liczne miasta, z tego największe – otoczone palmami – to Jerycho. Nieco bliżej rzeki kościół (z czerwonym dachem) i ciemny prostokąt, zawierający 12 białych punktów – to Gilgal i 12 kamieni (por. Joz 4, 19-20). |
Czwarta sekcja mapy to Moab i Edom, czyli teren położony jeszcze bardziej na wschód. Otoczone murami miasto w górnej części to moabickie miasto Charachmoba, obecnie al-Karak. Poniżej niewielkie siedlisko obfitujące w roślinność i wodę - Betomarsea czyli Maiumas i kolejne miasta. |
W centrum mozaiki znajduje się Jerozolima, a w jej środkowej części z kolei najbardziej rzucająca się w oczy Bazylika Grobu Pańskiego (wydłużony kształt, z absydą skierowaną w stronę murów i wejściem w kierunku miasta - taka lokalizacja na mapie wymagała od artysty przesunięcia kościoła). Zaznaczono mury miejskie, bramy, liczne kościoły i Cardo, czyli główną ulicą Jerozolimy, z biegnącą po obu stronach ulicy kolumnadą (na mapie w poprzek przez środek miasta), od Bramy Damasceńskiej do bramy Syjonu, w kierunku z północy na południe. Zaznaczone jest również, choć ledwo dostrzegalne wśród wielu kościołów, Wzgórze Świątynne (w prawym górnym rogu kościół, obecnie nieistniejący, znajdujący się w miejscu południowo-zachodniego narożnika Świątyni - wg tradycji tego narożnika, na który diabeł zabrał Jezusa podczas kuszenia na pustyni, por. Łk 4, 9-12), obok ciemny prostokąt – esplanada Świątyni (niezabudowana przestrzeń między nią a miastem). |