"Ewangelia” Judasza

Joanna Kociszewska

publikacja 11.05.2006 10:39

Na podstawie http://www9.nationalgeographic.com/

"Ewangelia” Judasza

Sensacją medialną stało się ostatnio pochodzące z III-IV w. n.e. koptyjskie tłumaczenie greckiego tekstu zwanego “Ewangelią Judasza”, znalezione na pustyni w pobliżu egipskiej miejscowości El Minya pod koniec lat 70. XX w. Znaleziony rękopis znajdował się w bardzo złym stanie – nie był kompletny, fragmenty rozpadały się w palcach, prawie tysiąc kawałków wymagało składania i dopasowywania.

Kodeks zweryfikowano jako autentyczne dzieło starożytnej chrześcijańskiej literatury apokryficznej przy pomocy datowania metodą węglową, analizy atramentu, obrazowania multispektralnego, analizy kontekstu i pisma.
Maleńkie próbki papirusu i skóry zostały datowane metodą węglową w cenionym na całym świecie laboratorium Uniwersytetu Arizońskiego w styczniu 2005 roku. Rezultaty wykazały, że kodeks mógł powstać pomiędzy 220 a 340 rokiem naszej ery. Analiza atramentu przeprowadzona przez firmę McCrone Associates Inc. z Westmont w stanie Illinois potwierdziła obecność składników typowych dla atramentów z III i IV wieku. Ponadto ustalono, że atrament zawierał związek żelaza odpowiadający pod wieloma względami innym tuszom na bazie metali sporządzanym w Egipcie w III wieku. Wybrane strony manuskryptu poddano obrazowaniu multispektralnemu (multispectral imaging – MSI) w celu oceny charakteru antycznego tekstu i wszelkich poczynionych w nim modyfikacji. Badanie wykonane w laboratorium szwajcarskiego Uniwersytetu Brighama Younga, wykazało, że papirus, na którym zapisano kodeks, jest autentycznym egipskim dokumentem z czasów starożytnych. W tekście nie znaleziono śladów wielokrotnego przepisywania czy nadpisywania.
Czołowi uczeni, którzy badali zawartość i językowy styl kodeksu, napisanego sahidyjskim dialektem staroegipskiego języka koptyjskiego, twierdzą, że jego koncepcje teologiczne i rysy lingwistyczne są zbliżone do tych, które spotykamy w zbiorze tekstów odkrytych w Nag Hammadi w Egipcie w 1945 roku, pochodzącym z pierwszych wieków chrześcijaństwa.

National Geographic publikuje zdjęcia kolejnych “stron”, tłumaczenie fragmentów tekstu wraz z opisem, jak owe fragmenty znaleźć. Warto spojrzeć, jak wygląda praca nad odczytaniem manuskryptu. Praca, która uwzględnia tekst zapisany, ale też wymaga jego umieszczenia w odpowiednim miejscu (złożenia właściwych fragmentów), dopisania brakujących słów, tak aby tekst stał się zrozumiały i jego interpretacji w kontekście innych tekstów, w tym wypadku zarówno Nowego Testamentu, jak i np. filozofii platońskiej.

Pierwszy wers zebranej w całość Ewangelii Judasza głosi: Tajna relacja z objawienia, które Jezus wypowiedział w rozmowie z Judaszem Iszkariotą

 

Zdjęcia badanych fragmentów i ich tłumaczenie na język angielski można znaleźć na stronie National Geografic:. Poniżej zamieszczam tłumaczenie polskie podanych cytatów i ich opisu oraz niektórych interpretacji:

str 33
“Sekretny raport objawienia, które Jezus powiedział w rozmowie z Judaszem Iskariotą”

Czytając od lewej do prawej, to zdanie znaleziono w pierwszych kilku liniach. “Judasz”, to ostatnie słowo na końcu drugiej linii, zaraz po małym pionowym rozdarciu, które zaczyna się na górnej lrawędzi strony. Większy kawałek pofragmentowanego tekstu zawiera słowo “Iskariota”
 


Napis w języku koptyjskim, oznaczający słowo „Judasz”
 

Sensacją medialną stało się ostatnio pochodzące z III-IV w. n.e. koptyjskie tłumaczenie greckiego tekstu zwanego “Ewangelią Judasza”, znalezione na pustyni w pobliżu egipskiej miejscowości El Minya pod koniec lat 70. XX w. Znaleziony rękopis znajdował się w bardzo złym stanie – nie był kompletny, fragmenty rozpadały się w palcach, prawie tysiąc kawałków wymagało składania i dopasowywania.



str 34
“... [on] roześmiał się”

Opis: Te słowa znaleziono tuż poniżej ostatniego słowa pierwszej linii. Brakujące fragmenty papirusu zmusiły tłumaczy do przypuszczeń nt. brakujących słów, takich jak [on] – w oparciu o swoją znajomość dziedziny i interpretację pozostałego tekstu.

Komentarz: Ewangelie kanoniczne opisują Jezusa jako raczej powściągliwego, rzadko pokazując jego lżejszą stronę. Ale w “Ewangelii Judasza” Jezus śmieje się całkiem często, szczególnie z niedorzeczności które powodują zasady ludzkiego życia. Ale także wyśmiewa, już na poważnie - i bez wątpliwości – jeśli uczniowie modlą się, wydaje się że nie z ich chęci modlitwy, ale dlatego, że wierzą, że Bóg rzeczywiście oczekuje takiego sposobu uwielbienia. Wygląda to tak jakby Jezus stał z boku, potrząsał głową i myślał: “Co mogę powiedzieć?”

str 37
“... inne możliwości ... za pomocą [których] rządzisz. Kiedy [jego] uczniowie usłyszeli to, zmartwili się w duchu. Nie mogli powiedzieć ani słowa. Następnego dnia Jezus przyszedł do [nich]. Powiedzieli [mu]: “Mistrzu, widzieliśmy Ciebie w [śnie], mieliśmy wielkie [sny...] nocą [...]”. [On powiedział] “Dlaczego [... jeśli] uciekliście do kryjówki?”

Opis: Ten tekst znajduje się na pojedynczym fragmencie, stanowiącym część strony 37 odkrytej w Nowym Jorku po ogłoszeniu znaleziska w prasie. Badacze, którzy oczekiwali znalezienia dalszych fragmentów, byli w stanie przetłumaczyć go i włączyć w większy fragment tłumaczenia.

Interpretacja: Spekulując odnośnie do możliwego znaczenia tego fragmentu tekstu, badacze uznali, że może on opisywać uczniów relacjonujących swoje przeczucia dotyczące aresztowania Jezusa w Getsemani. Uczniowie zamilkli przestraszeni, gdy Jezus dalej im zapowiedział, że uciekną i ukryją się przed prześladowaniami po jego aresztowaniu (scena opisana w Ewangeliach Mateusza i Marka).

str 39
“I oni posadzili drzewa bez owoców, w moje imię, w niegodziwy sposób”

Opis: Odlicz 14 linii od dołu strony. Ten fragment zaczyna się tuz przed dużą zakrzywioną przerwą po środku lewej strony i zajmuje dwie kolejne linie, aż do greckiego znaku interpunkcyjnego, który wygląda jak dwukropek.

str 40
“pastor błędów”

Opis: Pięć pełnych linii w górę od dołu strony, ten tekst zaczyna się zaraz na prawo od dużego pionowego pęknięcia i zajmuje następną linię do symbolu, który wygląda jak dwukropek, na lewo od rozdarcia.

Interpretacja: Konflikt między gnostykami i ortodoksyjnym Kościołem odbija się w sposobie, w jaki Jezus widzi Kościół i jego kwestionowaną [przez gnostyków] doktrynę. Uczniowie mają wizję świątyni, którą Jezus wyjaśnia w sposób alegoryczny. Mówi, że widzą w świątyni złą informację, pochodzącą z nadchodzącego głównego strumienia Kościoła. Uczniowie – wyjaśnia – są jako książęta świątyni lub “pastor błędów”- jeden, który eksponuje błędna naukę.

str 56
“przekroczysz ich wszystkich. Od ciebie chcę ukrzyżowania człowieka, który mnie więzi”.

Opis: Spójrz na największy fragment tekstu na dole tej mocno poszarpanej strony. Po prawej stronie ostatniego akapitu w tym papirusie, na górze – grecka litera wyglądająca jak “y” to słowo “ty”. W kolejnej linii czytamy “przekroczysz ich wszystkich”. Reszta tego fragmentu tekstu znajduje się w kolejnych dwóch liniach i na początku trzeciej, tuż za pierwszym rozdarciem pod kątem prostym.

str 57
“Podnieś oczy i spójrz na chmury i światło w nim i otaczające gwiazdy. Gwiazda, która zaczyna drogę, to twoja gwiazda. Judasz podniósł oczy i zobaczył rozświetlone chmury i wkroczył w nie.”

Opis: Ten tekst zaczyna się w ósmej linii dużego fragmentu i zajmuje ponad 7 linii; na jego końcu po prawej stronie strony znajdują się dwie greckie litery wyglądające jak “OC”

Interpretacja: Przez powierzenie Judaszowi trudnego zadania wypełnienia swojego rozkazu i wydania go władzom, Jezus potwierdza specjalny status Judasza wśród uczniów. Ten przykład myśli gnostyckiej zapożyczony został z tekstów Platona, w których stworzyciel ludzkiego rodzaju przypisywał każdej osobie duszę i gwiazdę, a człowiek postępował w życiu za swoją gwiazdą. Judasz jest uhonorowany, gdy wkracza w świetliste chmury, stanowiące manifestację Boga (obraz podobny jak w Przemienieniu Jezusa).

str 58
“Wysocy książęta szemrali, ponieważ wyszedł do pokoju gościnnego na modlitwę. A niektórzy uczeni w piśmie pilnowali go z zamiarem aresztowania go w czasie modlitwy, obawiając się ludzi, gdyż uważany był przez wszystkich za proroka.”

“Przystąpili do Judasza i zapytali go: “ Co tu robisz? Jesteś uczniem Jezusa. Judasz im odpowiedział, jak tego chcieli. Otrzymał pieniądze i wydał go im.”


Opis: Słowa “Przystąpili do Judasza” zaczynają się 11 linii powyżej końca strony, na prawo od dużego pionowego pęknięcia w papirusie i na prawym końcu cienkiego poziomego rozdarcia. Koniec manuskryptu znajduje się pośrodku dwóch ostatnich linii, poniżej dużego ubytku.
 



Ewangelia Judasza - ostatnie słowa rękopisu
 

Korzystając m.in. z programów komputerowych, które zapisują tekst, rejestrują brakujące fragmenty i próbują dopasować je do tekstu, po pięciu latach mrówczej pracy Darbre, Wurst i Kasser zdołali zestawić 80 procent tekstu. Brakujące pół strony ewangelii, które w lutym 2006 roku pojawiło się w Nowym Jorku, również sfotografowano, poddano transkrypcji i dołączono do tłumaczenia na angielski. Konserwacja, transkrypcja i tłumaczenie kodeksu trwają, a Kasser ma nadzieję, że gdy zdjęcia zachowanych, a nie zlokalizowanych fragmentów będą dostępne publicznie, inni uczeni zdołają z czasem zestawić więcej kawałków układanki i kolejne brakujące strony ujrzą światło dzienne.