Dzieje Szkoły Słowa Bożego

Ks. Jan Kochel

publikacja 06.05.2005 15:20

Szkoła Słowa Bożego to ćwiczenie osobistego słuchania Słowa Bożego w atmosferze ciszy i skupienia. Cel Szkoły jest więc bardzo prosty: wprowadzić ucznia w praktykę lectio divina; nauczyć młodzież i dorosłych osobistego spotkania z tekstem biblijnym, a przez to wprowadzić w modlitwę i pełnię życia chrześcijańskiego. Inicjatorem Szkoły jest znany włoski biblista - kard. Carlo Maria Martini.

Zdaniem kard. Martiniego propozycja ta nie jest katechezą, dlatego niezbędnym - jak się wydaje - będzie ukazanie jej genezy, struktury wypływającej z bogatej tradycji Kościoła oraz metody, która dzięki swej komunikatywności może odegrać istotną rolę we współczesnej posłudze katechetycznej. Okazało się bowiem, że jej twórczy i dynamiczny rozwój sprawił, iż w praktyce w niektórych dekanatach archidiecezji mediolańskiej spotkania Szkoły Słowa Bożego uzupełniają, a czasem wprost zastępują katechezę parafialną dla młodzieży.

W archidiecezji mediolańskiej istniał zwyczaj corocznych spotkań biskupa z młodzieżą, organizowanych w katedrze z okazji tzw. "traditio" (przekazanie) i "redditio" (oddanie) Symbolu wiary. Był to stary ryt liturgii św. Ambrożego związany z inicjacją chrześcijańską dorosłych. Polegał na tym, że najpierw biskup wykładał treść credo - objaśniał Symbol wiary, po czym katechumeni uczyli się go przez cały tydzień, aż do Wielkiej Soboty, a momentem kulminacyjnym było publiczne wyznanie wiary połączone z przyjęciem sakramentu chrztu. Do tej tradycji nawiązał arcybiskup C. M. Martini, proponując młodzieży nauczanie w procesie inicjacji chrześcijańskiej przez wspólne czytanie i rozważanie Pisma Świętego. Inicjatywa systematycznej Szkoły Biblijnej zrodziła się dość spontanicznie. Kilka miesięcy po ingresie młodzi mediolańczycy przyszli do pałacu arcybiskupiego i prosili nowego biskupa, aby uczył ich modlitwy opartej na Biblii. Prośba ta została przyjęta z wielką radością, a nawet ustalono od razu termin pierwszego spotkania na dziedzińcu wielkiego seminarium w centrum Mediolanu (maj 1980). W czasie tego pierwszego spotkania młodzież wyraziła życzenie, aby temat podjęty przez Arcybiskupa był kontynuowany. Kard. Martini zaproponował im, aby zaczęli czytać Pismo Święte, posługując się metodą, którą szybko nazwano metodą Martiniego. Z czasem przybrała ona oficjalną nazwę Szkoły Słowa Bożego.

Formalną działalność Szkoły zainaugurowano w październiku 1980 roku. Na pierwsze spotkanie przybyło ok. 300 młodych ludzi. Grupa uczestników szybko powiększyła się z 500 do 3000 osób. Spotkania odbywały się w pierwszy czwartek każdego miesiąca i w miarę upływu lat stawały się naturalną praktyką czytania i rozważania Pisma Świętego dla wielu młodych ludzi. Rozpoczynano je recytacją psalmów, następnie Arcybiskup przekazywał uczestnikom kilka wskazań dotyczących metody, a w końcu czytano jakąś perykopę biblijną. Z czytaniem złączone było orędzie - objaśnienie tekstu, które zmierzało do medytacji. Była to adoracja odbywająca się w całkowitym milczeniu. Spotkanie kończyło się wspólną modlitwą i propozycją konkretnego zadania.

Podczas pierwszych pięciu lat trwania Szkoły Słowa C. M. Martini zaproponował następujące tematy: "Modlitwa w Ewangelii Łukasza", "Problem Boga i człowieka w psalmach", "Życie jako powołanie", "Refleksja nad Psalmem "Miserere" oraz "Rola kobiety w Biblii".

Po tym okresie, z powodu stale rosnącej liczby uczestników, wybrano 25 kościołów mediolańskich jako miejsca spotkań Szkoły Słowa. Za pośrednictwem nadajnika radiowego przekazywano uczestnikom medytacje biblijne, aby w ten sposób mogli oni niejako "na żywo" uczestniczyć w spotkaniach Szkoły, wspólnie czytać teksty Pisma Świętego, słuchać orędzia kard. Martiniego oraz osobiście włączyć się w medytację i modlitwę. Jeszcze później spotkania Szkoły przeniesione zostały do poszczególnych dekanatów i parafii. "Konieczne jest - zdaniem kard. Martiniego - aby każda wspólnota duszpasterska (parafia, wspólnota, oratorium, grupa) przewidziała w swoim programie formacyjnym przynajmniej jedno spotkanie w miesiącu typu Szkoły Słowa Bożego, wykorzystując przede wszystkim doświadczenia spotkań prowadzonych w katedrze (...)". Poszerzono w ten sposób doświadczenie mediolańskiej Szkoły Słowa Bożego, inicjując wieczory biblijne w wielu parafiach całej archidiecezji.

Był to istotny moment w rozwoju Szkoły, ponieważ z doświadczenia lokalnego, które wiązało się z jednym miejscem - katedrą w Mediolanie oraz z jednym "głosicielem" - kard. Martinim, stała się inicjatywą obejmującą swoim zasięgiem znacznie większą liczbę osób i więcej ośrodków pastoralnych. Od tego momentu przede wszystkim parafie archidiecezji stały się środowiskiem rozwoju Szkoły Słowa Bożego. Odpowiada to zaleceniom adhortacji apostolskiej Christifideles laici, w której papież Jan Paweł II przypomniał, że "powołaniem parafii, której łatwiej nawiązać kontakt z poszczególnymi osobami i grupami osób, jest wychowanie swoich członków w słuchaniu Słowa, w liturgicznym i osobistym dialogu z Bogiem, w braterskiej miłości i przybliżaniu im w sposób bardziej odpowiedni i konkretny znaczenia kościelnej komunii i misyjnej odpowiedzialności" (ChL 61). W tym drugim okresie znacznie poszerzono zakres działalności Szkoły. W roku 1989/90 funkcjonowało już 70 miejsc spotkań i 70 kapłanów - „głosicieli orędzia”. Oblicza się, że w 1991 roku w spotkaniach uczestniczyło od 17 do 18 tysięcy osób.
Rokrocznie pierwsze spotkanie Szkoły Słowa Bożego inicjuje kard. Martini drogą radiową (diecezjalne Radio Nuova A). Ta wstępna medytacja zawiera wprowadzenie, zapowiedź nowego tematu i uwagi praktyczne odnośnie do metody i struktury Szkoły. Później przez sześć miesięcy odbywają się kolejne spotkania: w Katedrze - dla miasta Mediolan prowadzone przez kard. Martiniego i w regionach - dla parafii - prowadzone przez wybranych kapłanów. Na zakończenie cyklu rocznego wszyscy uczestnicy spotykają się wspólnie w Katedrze mediolańskiej w sobotę poprzedzającą Niedzielę Palmową. Każdy z uczestników postanawia wówczas zaangażować się w jakieś dzieło Kościoła, dając przez to świadectwo dojrzałości chrześcijańskiej. Czasem kard. Martini proponuje młodzieży specjalne zadania. Przykładem jest list skierowany do młodzieży "oddalonej" od Boga i od wspólnoty Kościoła. Jest to "arcydzieło" intuicji duszpasterskiej i wyraz dogłębnej znajomości i wyczucia aktualnej sytuacji: "Napisałem zgodnie z zapowiedzią list do młodych, których nigdy nie spotkam. Wierzę, że każdy z was zna przynajmniej jednego z tych młodych ludzi, którzy chodzą na dyskoteki, do baru, a nie przychodzą do kościoła. Powierzam wam mój List do młodych, których nie spotykam. Przekażcie go w moim imieniu jakiemuś chłopcu czy dziewczynie osobiście. Ten prosty i zobowiązujący czyn misyjny jest tylko propozycją. Nikt nie jest zmuszony, by to uczynić. Jeśli jednak ktoś z was poczuje natchnienie Pana, to właśnie w tym momencie ciszy i modlitwy może się zbliżyć i otrzymać ten list, aby zobowiązać się publicznie przekazać go konkretnej osobie".

W 1990 roku powstała w diecezji, powołana przez kard. Martiniego, Rada Konsultacyjna Duszpasterstwa Młodzieży. Jest to zespół składający się z dwóch przedstawicieli młodzieży z każdej parafii i dwóch kapłanów z każdego dekanatu. Co trzy miesiące odbywają oni spotkania, w czasie których opracowywany jest program duszpasterstwa młodzieży, w tym również materiały pomocnicze dla Szkoły Słowa Bożego.

W prawie dwudziestoletniej historii działalności Szkoły można zaobserwować niezwykłą ekspansję tego doświadczenia. Najpierw spotkania odbywały się tylko w Katedrze mediolańskiej, później wybrano 25 kościołów mediolańskich, wreszcie inicjatywa ta rozwinęła się w 6 regionach pastoralnych i 16 dekanatach archidiecezji mediolańskiej. Obecnie funkcjonuje ona także w kilku innych diecezjach włoskich i poza jej granicami, np. w USA, Szwajcarii, a w ostatnich latach również w Polsce. Dynamiczny rozwój Szkoły Słowa Bożego idzie w parze ze wzrostem znaczenia tego doświadczenia dla misji ewangelizacyjnej Kościoła mediolańskiego. Najważniejsze jest w tym przekonanie, że Szkoła Słowa może "kształtować sumienia młodych ludzi do takiego życia chrześcijańskiego, które będzie zdolne oprzeć się zagrożeniom współczesnej cywilizacji".