Drukuj
IX NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A
publikacja 24.05.2008 10:33
Komentarze biblijne do czytań liturgicznych.
Henryk Przondziono /Foto Gość
Spadł deszcz, wezbrały potoki, zerwały się wichry i uderzyły w ten dom. On jednak nie runął, bo na skale był utwierdzony.
Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.
IX NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A
Czytania mszalne
PIERWSZE CZYTANIE
Dwie postawy wobec prawa Bożego
Czytanie z Księgi Powtórzonego Prawa
Mojżesz powiedział do ludu:
„Weźcie sobie te moje słowa do serca i do duszy. Przywiążcie je sobie jako znak na ręku. Niech one wam będą ozdobą między oczami.
Widzicie, ja kładę dziś przed wami błogosławieństwo albo przekleństwo. Błogosławieństwo, jeśli usłuchacie poleceń waszego Pana Boga, które ja wam dzisiaj daję; przekleństwo, jeśli nie usłuchacie poleceń waszego Pana Boga, jeśli odstąpicie od drogi, którą ja wam dzisiaj wskazuję, a pójdziecie za bogami obcymi, których nie znacie”.
Pwt 11,18.26–28
Dwie drogi: Błogosławieństwo i przekleństwo (11,26-32).
Część rozpoczyna się i kończy frazą: „ja kładę dziś przed wami". Opisując decyzję moralną za pomocą przeciwstawnych terminów, fragment tworzy zakończenie parenezy zawartej w rozdz. 1-11 i prowadzi do Prawa przedstawionego w rozdz. 12-26.
26. ”dziś”: Podkreślenie aktualności decyzji. Na temat dwóch dróg zob. 30,15-20; Ps 1; 1QS 4; Did. 1,1; Mt 7,13-14. Błogosławieństwa i przekleństwa, do których uczyniono krótkie aluzje w poprzednich rozdziałach (np. 7,12-15), zostały wymienione w ww. 27-28
Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
11,18-21. Znaki na ręce, czole i drzwiach. Zob. komentarz do Pwt 6,8-9.
(6,8-9. Symbole na rękach i czole. Opaski noszone na czole i ramieniu były rozpowszechnione na obszarze Syro-Palestyny, chociaż nie ma przekonywujących dowodów, że Izraelici je nosili. Mieszkańcy Bliskiego Wschodu często nosili amulety chroniące przed złymi duchami. Za szczególnie skuteczne pod tym względem uważano szlachetne metale i kamienie. Czasami na amuletach umieszczano magiczne słowa lub zaklęcia. Jeśli ich tutaj użyto, przekształcone zostały w przypomnienie prawa; w innych miejscach zawierają modlitwy lub błogosławieństwa, np. na małych srebrnych zwojach odkrytych w 1979 w grobowcu w pobliżu Jerozolimy, pochodzących z okresu przed niewolą babilońską. Te miniaturowe zwoje zawierają tekst błogosławieństw z Lb 6,24-26 i są najstarszą kopią tekstu biblijnego, jaki zachował się do naszych czasów. Istnieją również dowody, że symbole noszone na czole były znakiem lojalności wobec konkretnego bóstwa.
Napisy na drzwiach domu i bramach. Odrzwia pełniły rolę wejścia do domu i były miejscem wymagającym szczególnej ochrony; zachowały się też dowody świadczące o umieszczaniu świętych inskrypcji na odrzwiach w Egipcie. Służyły one z jednej strony zachowaniu ciągłości życia w sensie pozytywnym oraz podtrzymaniu wzajemnie korzystnej relacji z bóstwem; z drugiej, zapobieganiu negatywnym konsekwencjom niebezpiecznych sytuacji. Chociaż krew umieszczona na odrzwiach domów podczas pierwszego Święta Paschy służyła drugiemu celowi, fragmenty Prawa na odrzwiach służą celowi pierwszemu. Pogląd, że tekst spisany dostarcza ochrony, pojawia się w mezopotamskim Eposie Erra, w którym inwazji boga plagi można było zapobiec tak długo, jak długo tekst Księgi znajdował się w domu.)
PSALM RESPONSORYJNY
Refren: Bądź dla mnie, Panie, skałą ocalenia.
Panie, do Ciebie się uciekam:
niech nigdy nie doznam zawodu,
wybaw mnie w sprawiedliwości Twojej!
Nakłoń ku mnie Twe ucho,
pośpiesz, aby mnie ocalić!
Refren.
Bądź dla mnie skałą schronienia,
warownią, która ocala.
Ty bowiem jesteś moją skałą i twierdzą,
kieruj mną i prowadź przez
wzgląd na swe imię.
Refren.
Niech Twoje oblicze zajaśnieje
nad Twym sługą:
wybaw mnie w swym miłosierdziu.
Bądźcie dzielni i mężnego serca,
wszyscy, którzy ufacie Panu.
Refren.
Ps 31,2–3ab.3bc–4.17 i 25
Ps 31. Lamentacja jednostki.
Struktura:
Część I (ww. 2-19):
ww. 2-5 (modlitwa);
ww. 6-9 (wyrażenie ufności);
ww. 10-14 (lamentacja);
w. 15 (wyrażenie ufności);
ww. 16-19 (modli twa);
Część II (ww. 20-25):
ww. 20-23 (uwielbienie Boga przez psalmistę);
ww. 24-25 (apel do wiernych).
Należy odnotować strukturę chiastyczną części I: modlitwa, ufność, lamentacja, ufność, modlitwa. Głównym tematem jest bezpieczeństwo w „ręku” Boga (ww. 6.16), gdyż on ratuje z „ręki” wroga (ww. 9.16); por. Ps 28,2-5.
2. Idee uhonorowania i niełaski odgrywały ważną rolę w świadomości Izraelitów. Tę drugą można porównać do „stracenia twarzy”.
5. ”Wydobądź mnie z sieci”: Częsty motyw (Ps 9,16; 10,9; 25,15).
6. ”W ręce Twoje powierzam ducha mojego”: W Łk 23,46 Jezus wypowiada te słowa ufności i pokoju tuż przed śmiercią.
7. ”Nienawidzisz”: Psalmista uważa, że zasługuje na Bożą opiekę ze względu na swoją lojalność (zob. 17,3-5).
14. „trwoga dookoła”: Por. Jr 20,10.15-17. Wersety są powtórzeniem ww. 6-8.
16. ”W Twoim ręku są moje losy”: Według poglądów starożytnych mieszkańców Bliskiego Wschodu wydarzenia życiowe (zwłaszcza narodziny i śmierć) ustalali bogowie.
20-25. Na temat nagłego przejścia od lamentacji do wielbienia zob. wyjaśnienie do Ps 6,9-11.
23. Odłączenie od Bożej obecności najprawdopodobniej nawiązuje do wyłączenia z obecności w świątyni, obecności, która daje życie (por. Jon 2,4).
Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
DRUGIE CZYTANIE
Człowiek osiąga usprawiedliwienie przez wiarę
Czytanie z Pierwszego listu świętego Pawła Apostoła do Rzymian
Bracia:
Teraz jawną się stała sprawiedliwość Boża niezależna od Prawa, poświadczana przez Prawo i Proroków.
Jest to sprawiedliwość Boża przez wiarę w Jezusa Chrystusa dla wszystkich, którzy wierzą. Bo nie ma tu różnicy: wszyscy bowiem zgrzeszyli i pozbawieni są chwały Bożej, a dostępują usprawiedliwienia darmo, z Jego łaski, przez odkupienie, które jest w Chrystusie Jezusie. Jego to ustanowił Bóg narzędziem przebłagania przez wiarę mocą Jego Krwi.
Sądzimy bowiem, że człowiek osiąga usprawiedliwienie przez wiarę, niezależnie od pełnienia nakazów Prawa.
Rz 3,21–25a.28
21. Za pomocą nazwy „Prawo i Prorocy" określano całość Starego Testamentu. W rozdziale tym Paweł będzie wykazywał, że Prawo i Prorocy uczą sprawiedliwości dzięki wierze (w. 22). Sprawiedliwość Boża nie zależy jednak od wypełniania Prawa przez człowieka, nic jest więc oparta na przewadze, jaką cieszył się Izrael (Rz 3,2). Nauczyciele żydowscy wierzyli, że Izrael zajmował miejsce uprzywilejowane jeśli chodzi o zbawienie, gdyż przyjęcie przez nich Prawa na Synaju potwierdzało ich szczególne wybraństwo.
”Ale teraz”: Przysłówek „teraz" ma charakter czasowy, wyznaczający rozpoczęcie nowej ery. Przewyższa ona Prawo, obrzezanie i obietnice. Okres gniewu również otwiera drogę dla okresu Bożej sprawiedliwości. Jest to pierwszy przykład zastosowania w Rz „eschatologicznego «teraz»"; zob. też. 3,26; 5,9.11; 6,22; 7,6; 8,1.18; 11,5.30.31; 13,11 .
”jawną się stała sprawiedliwość Boża przez wiarę”: Objawiony został Boży atrybut - sprawiedliwość; zob. komentarz do 1,17 (por. U. Wilckens, An die Römer 1, 187). To właśnie Boża obfita i potężna sprawiedliwość jest środkiem, za pomocą którego usprawiedliwi on swój grzeszny lud podczas sprawiedliwego sądu.
”niezależna od Prawa”: Paweł podkreśla: Prawo Mojżeszowe nie ma nic wspólnego z nowym objawieniem sprawiedliwości Bożej - przynajmniej nie bezpośrednio (por. Ga 2,19). Chrześcijańska ekonomia usprawiedliwienia jest niezależna od Prawa, które przewyższa i którego wypełnienie stanowi (Rz 10,4).
”poświadczona przez Prawo i Proroków”: Przywilejem ST było przygotowanie do objawienia Bożej sprawiedliwości (Rz 1,2; Ga 3,23-25). Nadal też składa on świadectwo (imiesłów w czasie teraźniejszym, wyrażający równoczesność z głównym czasownikiem); ilustracji dostarczy Rz 4,1-25. Na temat „Prawa i Proroków" jako reprezentantów ST zob. Dz 13,15; 24,14; 28,33; Mt 5,17; 7,12; 11,13 (por. Kasemann, Romans 93).
22. Słowa „nic ma tu różnicy" odnoszą się do Żyda i poganina - obaj muszą przyjść do Boga na tych samych warunkach, przez Jezusa Chrystusa. Słowa te rzucają bezpośrednie wyzwanie racjom kryjącym się za napięciami w rzymskim Kościele.
”przez wiarę w Jezusa Chrystusa”: Dosłownie: „przez wiarę Jezusa Chrystusa". Znaczenie dopełniacza jest przedmiotem sporów. Niektórzy badacze rozumieją go w znaczeniu podmiotowym (G. Howard, HTR 60 [1967] 459-465; ExpTim 85 [1973-1974] 212-215; L.T. Johnson, CBQ 44 [1982] 77-90), tekst oznaczałby więc „dzięki wierności (lub posłuszeństwu) Jezusa Chrystusa". Chociaż może się to wydawać uzasadnione, jest to sprzeczne z główną myślą Pawłowej teologii, dlatego wielu komentatorów woli rozumieć ten dopełniacz w znaczeniu przedmiotowym, tak jak w 3,26; Ga 2,16.20 (zob. Cranfield, Romans 203; Kasemann, Romans 94; Wilckens, An die Römer 1, 188 i in.). Paweł nie ma tutaj na myśli wierności Chrystusa w stosunku do Ojca; nie wskazuje też na niego jako na wzór chrześcijańskiego postępowania. Chrystus jest raczej konkretnym objawieniem sprawiedliwości Bożej, ludzie mogą zaś przyjąć jego skutki, okazując wiarę w niego. I rzeczywiście, sprawiedliwość Boża dostępna jest jedynie dla tych, którzy posiadają oczy wiary.
”dla wszystkich, którzy wierzą”: Powszechne odniesienie skutków okazania sprawiedliwości Bożej. Ta krótsza wersja gr. frazy (eis pantas) jest zwykle przedkładana nad gorsze brzmienie niektórych rękopisów (D, G) oraz Wulgaty „dla wszystkich i dla każdego, kto..." (eis pantas kai epi pantas).
”Bo nie ma tu różnicy”: Różnicy między Żydem i Grekiem (zob. 10,12).
23. W judaizmie „grzech" był uważany za moralną zniewagę wymierzoną przeciwko Bogu (w przeciwieństwie do mniej radykalnego znaczenia tego terminu w języku greckim). Źródła żydowskie zgadzają się, że wszyscy zgrzeszyli (z nielicznymi wyjątkami, np. małe dzieci). Greccy moraliści powiadali, że pewne błędy są nieuniknione. Słowa „pozbawieni są chwały Bożej" mogą nawiązywać do żydowskiej idei Bożej chwały, którą ludzkość utraciła w wyniku grzechu Adama (por. Rz 5.12-21). dlatego też każde pokolenie powtarza jego grzech; lub mogą po prostu oznaczać, że nikt nic potrafi sprostać wymogom Bożej sprawiedliwości.
”wszyscy bowiem zgrzeszyli”: Chrześcijańskie zbawienie, obejmujące swoim zasięgiem wszystkich ludzi, rozwiązuje problem uniwersalnego charakteru ludzkiego grzechu. Paweł ma tutaj na myśli przede wszystkim dwie historyczne grupy: Żydów i Greków; jednak absolutny charakter Pawłowego sformułowania oznacza „wszystkie jednostki". Gr. wyrażenie hamartanein zachowuje w NT swe podstawowe znaczenie, „chybić celu" (tj. ponieść porażkę, nie osiągając wyznaczonego celu moralnego), które posiada w klasycznej grece i w LXX; oznacza jednak również naruszenie zwyczajów, prawa czy Bożej woli. „Zgrzeszyć" to znaczy dopuścić się czynu lub myśli o charakterze osobistym i indywidualnym, których rezultatem jest zło. (Nie ma w tekście aluzji do grzechu pierworodnego czy do grzechu w znaczeniu stałej postawy, habitus).
”pozbawieni są chwały Bożej”: Wszyscy ludzie z powodu swoich grzechów nie mają udziału w chwale Bożej. Na temat „chwały" zob. komentarz do 1,23. Dla Pawła słowa te są okazją do ukazania eschatologicznego przeznaczenia człowieka; doxa jest udzielana ludziom, w miarę jak przybliżają się do Boga (2 Kor 3,18; 4,6). Pozbawieni obecności Boga, z powodu grzechu, utracili to wszystko, do czego byli powołani; dlatego nie dostąpili przeznaczonego im udziału w Bożej obecności. Gr. hysterein znaczy „przybyć za późno; chybić z własnej winy"; stąd „brak, pozbawienie" (strona zwrotna implikuje, że ludzie z powodu swych uczynków chybili tego moralnego celu). Wydaje się, że nie ma powodu, by sądzić, iż Paweł nawiązuje do rozpowszechnionego wówczas poglądu na temat Adama (i Ewy), pozbawionych chwały z powodu grzechu.
24. Wersety 24-26a często uważa się za fragment przed-Pawłowego tekstu o usprawiedliwieniu, który brzmiał następująco: Jesteśmy usprawiedliwieni darmo, przez odkupienie, które jest w Chrystusie Jezusie, którego Bóg ustanowił narzędziem przebłagania przez Jego krew, dla objawienia sprawiedliwości Bożej, dla odpuszczenia dawnych grzechów (popełnionych), za dni cierpliwości Bożej" (zob. J. Reumann, „Righteousness" in the New Testament [Phl, 1982] 36-38; por. K. Kertelge, „Rechtfertigung" bei Paulus [NTAbh ns 3; Münster, 1967] 48-62). Pawłowa modyfikacja tekstu polega na dodaniu słów „z Jego łaski" (po „darmo" w w. 24a), „(przyjmowaną) przez wiarę" (umieszczonych po „mocą Jego krwi" w w. 25b) i „by ujawnić w obecnym czasie jego sprawiedliwość, i [aby pokazać], że on sam jest sprawiedliwy i usprawiedliwia każdego, który wierzy w Chrystusa" (w. 26b-c). Zob. też S.K. Williams, JBL 99 (1980) 241-290; Jesus' Death as Saving Event (HDR 2; Missoula, 1975); B.F. Meyert, ATS 29 (1983) 198-208.
„Odkupienie" (wyzwolenie niewolnika) było typowym pojęciem starotestamentowym. W Starym Testamencie termin ten zawsze oznaczał zapłacenie ceny, czasami by coś z powrotem odzyskać. Bóg „odkupił" Izraela za sprawą łaski, uczynił go swoim ludem i zapłacił cenę za jego wolność (baranka paschalnego i pierworodne dzieci Egipcjan), zanim nadał mu przykazania (por. Wj 20,2). W czasach Pawła Żydzi oczekiwali na mesjańskie odkupienie, które miało oznaczać wyzwolenie spod panowania ziemskich władców; jednak złym władca, o którego tutaj chodzi, jest grzech (Rz 3,9).
”a dostępują usprawiedliwienia”: Lub „zostają uznani za sprawiedliwych" dzięki potężnemu oznajmieniu Bożego uniewinnienia. Człowiek dostępuje usprawiedliwienia przed Boskim trybunałem, które Żydzi w dawnej ekonomii zbawienia starali się osiągnąć poprzez zachowywanie przykazań Prawa. Przekonali się jednak, że nie mogą tego dokonać, czerpiąc ze swych wewnętrznych sił, że osiągnięcie celu przekracza ich możliwości. Paweł potwierdza to w dalszej części listu, powołując się na swoje doświadczenie nawrócenia i późniejsze spory z judaizującymi, i ukazując nową relację ludzi z Bogiem w kategoriach prawnych i jurydycznych. Chodzi mu nie tylko o to, że grzeszny człowiek „został uznany za sprawiedliwego", lecz że został nim rzeczywiście uczyniony (zob. 5,19), bowiem usprawiedliwienie (jako skutek wydarzenia Chrystusowego) może być również traktowane jako „nowe stworzenie", dzięki któremu grzesznik staje się „sprawiedliwością Bożą" (2 Kor 5,17-21).
”darmo”: Dosłownie „za nic". Ten przed-Pawłowy termin wyklucza możliwość zasłużenia sobie na usprawiedliwienie dzięki własnym wysiłkom; usprawiedliwienie jest wyłącznie darem Bożym,
”z Jego łaski”: To niepotrzebne wyjaśnienie słowa „darmo" zostało dodane przez Pawła w celu dostosowania tego sformułowania do potrzeb listu. Paweł postrzega chrześcijańską drogę zbawienia jako całkowicie zależną od miłosiernej i łaskawej miłości Boga Ojca. Używając słowa charis, Paweł nie miał na myśli starotestamentowego wyobrażenia hesed, „dobrotliwości", leżącej u podstaw związku przymierza Boga i jego ludu. Podobna myśl pojawia się w Qumran (1QH 6,9; 7,27).
”przez odkupienie, które jest w Chrystusie Jezusie”: Używając przed-Pawłowego sformułowania, Apostoł przekształca drugi sposób wyrażenia skutków wydarzenia Chrystusowego; ludzie zostali nie tylko „usprawiedliwieni" przez Chrystusa Jezusa, lecz także przez niego „odkupieni". Greckie słowo apolytrōsis, „odkupienie", w świecie grecko-rzymskim oznaczało wykupienie niewolnika lub jeńca przez zapłacenie zań okupu (cytron, BAGD 96; por. EWNT 1, 331-336). Czy myśl ta posiada wyłącznie grecko-rzymskie tło, jest przedmiotem dyskusji. W każdym razie termin ten oznacza wyzwolenie lub wykupienie ludzkości przez Chrystusa Jezusa (zob. 8,23; 1 Kor 1,30) - rozszerzenie tego, co sam Bóg uczynił dla Izraela podczas Wyjścia (Ps 78,35). Odkupienie to już się dokonało w śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa (3,25), jednak ostateczna jego faza nadal oczekuje spełnienia (8,23). Paweł zaznacza to nawet tutaj, używając tytułu „Chrystus", który posiada eschatologiczną konotację.
25. „Przebłaganie" Boga oznaczało odwrócenie Jego gniewu. Chociaż w tradycji żydowskiej modlitwa, jałmużna i inne dobre uczynki mogły odwrócić gniew Boży (Syr 3,3.20; 32,1-3; Mdr 18,20-21), Prawo wymagało także przelewu krwi: zwierzę lub człowiek musiał umrzeć, by ugasć słuszny gniew spowodowany grzechem. Termin tutaj użyty nawiązuje do przebłagalni nad Arką Przymierza (Wj 25,22). Bóg w swoim miłosierdziu „przechodził obok" (Wj 12,13) grzechów ze względu na przyszłą tajemnice krzyża, niejako antycypując ofiarę, która na nim zostanie złożona. (Można to porównać z rabinackim poglądem, że nawrócenie pozwala odwlec wyrok za grzech do Dnia Przebłagania, w którym zostanie on zgładzony, chociaż nic w obecnym tekście nie wskazuje, że Paweł ma tutaj coś takiego na myśli.)
”Jego to ustanowił Bóg”: Znaczenie czasownika proetheto nie jest jasne i już w starożytności było przedmiotem sporów. Może on oznaczać: „Bóg wyznaczył go, aby stał się..." (Orygenes, Lagrange, NEB, Cranfield), tj. ustanowił go dla siebie, podobnie jak zaplanował zbawienie człowieka. Jeśli jednak położymy nacisk na przedrostek pro-, słowa te mogą oznaczać: „Bóg ukazał go", tj. przedstawił go publicznie. Byłoby więc to nie tyle odniesienie do Bożego planu zbawienia, co do ukrzyżowania (por. Ga 3,1); w taki sposób proetheto rozumieją Sanday-Headlam, Michel, Kasemann i F.F. Bruce, i to ono właśnie jest tutaj preferowane z powodu innych nawiązań do publicznych manifestacji Boga, jakie odnaleźć można w tym fragmencie. W każdym razie dzieło odkupienia przypisane zostało Bogu Ojcu (ho theos).
”narzędziem przebłagania”: Bóg ukazał Chrystusa na krzyżu jako hilastērion. Jeśli rozumieć to gr. słowo jako przymiotnik rodzaju męskiego, oznaczałoby więc „jako przebłagalny"; jeśli jako rzeczownik rodzaju nijakiego, oznaczałoby „narzędzie przebłagania". W jakim jednak znaczeniu? Chociaż słowo to jest spokrewnione z gr: hilaskesthai, „udobruchać, przebłagać" (rozgniewanego boga), ani starotestamentowe tło, ani Pawłowy sposób używania tego słowa nie wskazują, że hilastērion takie właśnie znaczenie tutaj posiada (znaczenie skądinąd dobrze potwierdzone w klasycznej i hellenistycznej grece). Nie oznacza ono „ofiary przebłagalnej" (pace Cranfield, Romans 201, 214-218;). W LXX hilaskesthai odnosi się do Bożego zmiłowania, darowania grzechu lub do rytualnego usunięcia kultowego skażenia, które uniemożliwiało człowiekowi lub przedmiotowi kontakt z Bogiem. Ponieważ hilastērion jest nazwą oznaczającą „przebłagalnię" w Miejscu Najświętszym (Kpł 16,2.11-17), Paweł ma niewątpliwie na myśli, że Chrystus ukrzyżowany stał się „przebłagalnią" Nowego Przymierza, narzędziem przebłagania (= zmycia) grzechów, które oddzielały ludzi od Boga.
”przez wiarę”: To zagadkowe, trudne do przełożenia wyrażenie burzy tok Pawłowego wyjaśnienia. Dodał je do przejętego tekstu i pełni ono kluczową rolę w jego argumentacji: chociaż najważniejszym elementem chrześcijańskiego zbawienia jest to, co Jezus uczynił, umierając i powstając z martwych, korzyści płynące z jego dzieła mogą zostać przyjęte jedynie „przez wiarę".
28. ”osiąga usprawiedliwienie przez wiarę”: Zob. Ga 2,16; Flp 3,9. To jest główna zasada Pawłowej koncepcji usprawiedliwienia. Istoty ludzkie nie mogą się chlubić, ponieważ ich prawość przed Bogiem nie jest skutkiem ich postępowania. W tym właśnie miejscu Luter wprowadził przysłówek „tylko" do swego tłumaczenia z roku 1522 („alleyn durch den Glauben"). Stwierdzenie to stało się głównym tematem reformacji, nie uczyniono tego jednak bez precedensu we wcześniejszej tradycji teologicznej. Jaka część owej tradycji powstała pod wpływem Jk 2,24? Czy Luter i jego poprzednicy mieli to samo na myśli?
”niezależnie od pełnienia nakazów Prawa”: Dosłownie „bez uczynków Prawa" (zob. komentarz do 2,15). Paweł nigdy nie zaprzeczał związkowi między uczynkami pełnionymi po nawróceniu a zbawieniem (zob. Ga 5,6; Rz 2,6; Flp 2,12-13), ponieważ jednak czasami opuszcza dopełniacz nomou, jego słowa nabierają bardziej ogólnego znaczenia, „uczynków". Najwyraźniej zdarzało się to nawet we wczesnym Kościele, bowiem Jk 2,24 stanowi protest nie przeciwko Pawłowemu nauczaniu, lecz jego wypaczeniu, na które ta, nie mająca wyjaśnień, fraza była narażona.
Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Naucz mnie, Boże, chodzić Twoimi ścieżkami,
prowadź mnie w prawdzie, według Twych pouczeń.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Ps 25,4b.5
EWANGELIA
Dom zbudowany na skale i dom zbudowany na piasku
Słowa Ewangelii według świętego Mateusza
Jezus powiedział do swoich uczniów:
„Nie każdy, który mi mówi: »Panie, Panie«, wejdzie do królestwa niebieskiego, lecz ten, kto spełnia wolę mojego Ojca, który jest w niebie. Wielu powie mi w owym dniu: »Panie, Panie, czy nie prorokowaliśmy mocą Twego imienia i nie wyrzucaliśmy złych duchów mocą Twego imienia, i nie czyniliśmy wielu cudów mocą Twego imienia?«. Wtedy oświadczę im: »Nigdy was nie znałem. Odejdźcie ode Mnie wy, którzy czynicie nieprawość«.
Każdego więc, kto tych słów moich słucha i wypełnia je, można porównać z człowiekiem roztropnym, który dom swój zbudował na skale. Spadł deszcz, wezbrały potoki, zerwały się wichry i uderzyły w ten dom. On jednak nie runął, bo na skale był utwierdzony.
Każdego zaś, kto tych słów moich słucha, a nie wypełnia ich, można porównać z człowiekiem nierozsądnym, który dom swój zbudował na piasku. Spadł deszcz, wezbrały potoki, zerwały się wichry i rzuciły się na ten dom. I runął, a wielki był jego upadek”.
Mt 7,21–27
WYDARZENIE z DNIA SĄDU OSTATECZNEGO (7,21-23).
Bóg jest sędzią, zaś Jezus adwokatem (w przeciwieństwie do Mt 25,31-46). W w. 22 można odnaleźć wpływy Jr 14,14 i 27,15 (34,15 LXX).
Cuda, o których wspomina Jezus, nie musiały być fałszywe. Można prorokować pod wpływem działania Ducha, a mimo to okazywać nieposłuszeństwo Bogu i nie zostać zbawionym (1 Sm 19,20-24). Wezwanie do odejścia zostało zaczerpnięte z psalmu mówiącego o uniewinnieniu sprawiedliwego (Ps 6,8; por. Ps 119,115; 139,19).
23. ”Odejdźcie ode Mnie, wy, którzy dopuszczacie się nieprawości”: Zaczerpnięte z Ps 6,9. Jedynym źródłem synoptycznym jest Q (zob. Łk 6,46). Teksty paralelne to m.in. Mt 10,32-33; 25,1-13.31-46; Łk 13,23-30; Mk 8,38; Ap 3,5; 2 Clem. 3-4; Justyn, Apologia 1,16,9-11; Dial. 76,5.
Główną myślą fragmentu 13-23 jest, że nikt nie ostanie się w dniu Sądu Ostatecznego jedynie z powodu wypowiadania właściwych słów lub wykonywania czynów dzięki duchowej mocy. Jedynie życie pełne miłości i sprawiedliwości będzie miało wartość. Tekst jest przykładem charakterystycznego dla Mateusza powiązania etyki z eschatologią oraz związanego z nim poglądu na naturę Kościoła jako wspólnoty świętych i grzeszników, aż do momentu ich ostatecznego oddzielenia przez Boga (w przeciwieństwie do koncepcji Kościoła jako niewidzialnej wspólnoty świętych). Pogląd ten rzuca wyzwanie chrześcijańskiemu dobremu samopoczuciu i aroganckiej pewności zbawienia. Może się wydawać sprzeczny z Pawiowym, który jednak również starał się za wszelką cenę zapobiec temu, że jego naśladowcy będą wyciągali niemoralne czy amoralne wnioski z jego Ewangelii i ostrzegał chrześcijan, że i oni będą sądzeni (np. l Kor 3,13-15). Tekst prowadzi także do innych wniosków pasterskich, przestrzegając przed przesadnymi wątpliwościami i rozluźnieniem.
DOM NA SKALE I DOM NA PIASKI" (7,24-29).
Por. Łk 6,47-49. Przypowieść o domach na skale i na piasku, którą Mateusz utworzył na wzór przysłowia o mądrym i głupim człowieku, stanowi podsumowanie kazania, powracając do tematu dwóch dróg teologii przymierza. Traktaty prawne zawarte w Misznie kończono zwykle opowieścią lub przysłowiem. W tym fragmencie kontrast został przedstawiony za pomocą wyraźnego paralelizmu antetycznego - przeciwieństwa między „słuchaniem" i „wypełnianiem" a „słuchaniem" i „niewypełnianiem"; natomiast w ww. 21-23 ukazano kontrast między „mówieniem" i „czynieniem" lub „nieczynieniem".
24-27. Rabini dyskutowali o tym, co jest ważniejsze - słuchanie czy wypełnianie nakazów prawa. Większość sądziła, że ważniejsze jest słuchanie, bowiem nie można wykonywać przykazań prawa jeśli się ich nie słyszy. Podkreślali jednak, że obydwa elementy są konieczne.
Ponownie pojawia się obraz dnia sądu. Pogląd, że człowiek zostanie ostatecznie osądzony na podstawie słuchania (nie zaś wykonywania) prawa, był szeroko rozpowszechniony (Ez 33,32-33). Żaden z żydowskich nauczycieli nie przypisywał jednak swoim słowom takiego autorytetu jak Jezus. Autorytet tej miary był zarezerwowany dla samego Prawa. Niektórzy ze słuchaczy Jezusa, lepiej znający Biblie, mogli przypomnieć sobie fragment z Prz 24,3 („dom się buduje mądrością") oraz kontrast miedzy mądrością, która buduje dom w Prz 9,1 a głupotą w Prz 9,1-18.
24. ”tych słów moich”: Fraza ta odnosi się do Kazania na Górze jako swego rodzaju Tory. Według Mateusza wypełnianie słów Jezusa jest przejawem mądrości życiowej. (Podobny akcent mądrościowy nie występuje w Łk).
25. ”Spadł deszcz”: W Ziemi Świętej nagłe, gwałtowne powodzie często występują w zimowej porze deszczowej.
28-29. Rezultaty kazania.
28a. ”Gdy Jezus dokończył tych mów”: Ta Mateuszowa formuła (powtórzona w 11,1; 13,53; 19,1; 26,1) pojawia się w zakończeniu każdego z pięciu głównych bloków nauczania Jezusa, wyraźnie zaznaczając wewnętrzną strukturę Ewangelii.
28b-29. Mt zbiega się w tym miejscu ze swoim źródłem Markowym (1,21.22). Mateusz dodaje słowo „ich" do „uczeni w Piśmie", bowiem w jego Kościele również znajdowali się uczeni w Piśmie (13,52; 23,34); od czasów Ezdrasza instytucja uczonych w Piśmie cieszyła się powszechnym szacunkiem w Izraelu, podobnie jak instytucja proroków, mędrców, apostołów i sprawiedliwych (ludzie, którzy cierpieli za wiarę, 10,41).
”władzę”: W starożytności władza była zakorzeniona w tradycji. Zarówno Jezus jak i żydowscy uczeni w Piśmie nauczali czerpiąc autorytet (rēšûf) z tradycji. Jednak uczeni w Piśmie nie byli postrzegani jako osoby niosące objawienie, mające bezpośredni dostęp do woli Ojca (7,21). Dla tłumów, dla wczesnych chrześcijan i dla Mateusza taką postacią był Jezus, mający bezpośredni kontakt z Ojcem, doświadczający Jego obecności i sięgający po szerszy zakres biblijnej tradycji niż halachicznie nastawieni uczeni w Piśmie. Właśnie to wyjątkowe połączenie obydwu elementów stanowiło źródło autorytetu Jezusa.
Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
Tekst i komentarz z Komentarza Żydowskiego do Nowego Testamentu. David H. Stern. Oficyna Wydawnicza Vocatio. Warszawa 2004
II CZYTANIE
Teraz, niezależnie od Tory, jasnym stał się Boży sposób czynienia ludzi sprawiedliwymi w Jego oczach - choć Tora i Prorocy również dają o tym świadectwo - a jest to sprawiedliwość, która przychodzi od Boga za sprawą wierności Jeszui Mesjasza do wszystkich, którzy wytrwale ufają. Bo nie ma tu różnicy, czy jest się Żydem, czy nie-Żydem, bo wszyscy zgrzeszyli i nie zdołają zasłużyć sobie na Bożą pochwałę. Przez łaskę Bożą, nie zasłużywszy na to, wszyscy mają przyznany status uznanych za sprawiedliwych przed Jego obliczem, dzięki aktowi odkupienia nas ze zniewolenia grzechem, dokonanemu przez Mesjasza Jeszuę. Bóg ustanowił Jeszuę kappara za grzech dzięki Jego wierności w sprawie krwawej ofiary śmierci.
Stoimy zatem na stanowisku, że człowiek zostaje uznany przez Boga za sprawiedliwego na podstawie ufania, co nie ma nic wspólnego z legalistycznym przestrzeganiem nakazów Tory.
(Rz 3,21–25a.28)
21. Niezależnie od Tory , gr. chōris nomou, dosłownie "niezależnie od prawa". Zwrot ten oznacza, że sprawiedliwość Boża nie ma nic wspólnego z naszym posłuszeństwem Torze i jej przepisom, ale wywodzi się z aksjomatu takiego posłuszeństwa - z wiary.
Boży sposób czynienia ludzi sprawiedliwymi. Alternatywnym przekładem tego zwrotu jest "sprawiedliwość Boga", czyli - jak w w. 25-26zKK - Jego "prawość moralna" (moral integrity), by użyć wyrażenia Leandera E. Kecka (Paul and His Letters, Fortress Press, Philadelphia 1979, s. 118-123). Boża prawość moralna objawia się w pełni w przebłagalnej śmierci Jeszui i nie zależy od konstytucji narodu żydowskiego - Tory.
Mimo to Tora i Prorocy również dają o tym świadectwo. W całym Tanach głosi się świętość i prawość moralną Boga, podobnie jak prawdę o tym, że ludzie nie mogą osiągnąć Bożej normy sprawiedliwości własnymi wysiłkami. Jak to ujmuje Izajasz 64,5 (6): "Wszystkie nasze czyny sprawiedliwe" - te, które osiągamy czysto ludzkim wysiłkiem, bez autentycznego polegania na Bogu i ufania Mu - "są jak brudne szmaty". Co więcej, nie tylko Pismo potwierdza taki Boży sposób czynienia ludzi sprawiedliwymi, ale jest tego świadomy również judaizm niemesjaniczny. Midrasz do Psalmu 44,1, pochodzący z XI wiek, powiada:
Kiedy synowie Izraela wyszli z Egiptu, nie mogli ofiarować żadnego dzieła swoich rąk, dzięki któremu mogliby zostać odkupieni. I stało się, że nie z powodu dzieł ich ojców ani z powodu ich własnych dzieł morze rozstąpiło się przed nimi, lecz po to tylko tak się stało, aby mógł Bóg rozsławić swoje imię w świecie.
Siddur przytacza Daniela 9,18 we wstępnych modlitwach porannych:
Najwyższy wszelkich światów! Nie z powodu naszych czynów sprawiedliwych składamy przed Tobą nasze błagania, lecz z powodu miłosierdzia Twego obfitego.
A następnie przechodzi do rozważań nad tym wersetem w stylu godnym Eklezjastesa:
Kim jesteśmy? Czym jest życie nasze? Czym jest pobożność nasza? A sprawiedliwość? Przydatność? Siła nasza? Moc nasza? Cóż powiem przed obliczem Twoim, Adonai, Boże nasz i Boże ojców naszych? Czyż wszyscy mocarze nie są niczym przed Tobą, a mężowie sławni jakby nigdy ich nie było, mądrzy jakby bez poznania, a posiadający zrozumienie jakby bez rozeznania? Gdy większość dzieł ich pusta jest, a dni ich żywota to marność przed Tobą, wyższość zaś człowieka nad zwierzęciem niczym jest, bo wszystko to marność. Podobnie zatem jak Sza'ul, rabini dostrzegali ludzką niezdolność do sprostania Bożym normom sprawiedliwości, nawet mimo pomocy dobrej Tory, danej przez Boga.
22. Za sprawą wierności Jeszui Mesjasza. Gr. dia pisteōs Iēsou Christou, tłumaczone niemal zawsze jako "przez wiarę w Jezusa Chrystusa". Z takiego przekładu wynika, że Bóg uznaje człowieka za sprawiedliwego, bo wierzy on w Jeszuę. Jednakże George Howard (Romans 3:21-31 and the Inclusion of the Gentiles, "Harvard Theological Review" 63 [1970], s. 223-233) przekonująco argumentuje na rzecz uznania tego greckiego zwrotu nie za dopełniacz przedmiotowy (genetivus obiectivus), ale podmiotowy (genetivus subiectivus), przy czym słowo pistis oznaczałoby wówczas raczej "wierność" niż "wiarę" (na ten temat - zob. Dz 3,16K i pkt [1] w Ga 2,16cK). Odpowiedni cytat z artykułu Howarda - zob. pkt (2) w Ga 2,16cK, a wszystko to stanowi ważne uzupełnienie niniejszego komentarza.
Sza'ul używa tego samego wyrażenia: dia pisteōs Iēsou Christou nie tylko tu, ale i w w. 26; Ga 2,16 (dwukrotnie); 3,22; Ef 3,12 i w Flp 3,9. Nieco podobne konstrukcje znajdziemy w Kol 2,12 i w 2 Tes 2,13. Kwestia ta jest na tyle istotna, że warto zrozumieć różnicę między dopełniaczem podmiotowym a przedmiotowym. [W gramatyce języka polskiego będziemy mieli w tym wypadku do czynienia, odpowiednio, z dopełniaczem: "Chrystusa" i biernikiem "w Chrystusa"; przyp. tłum.]. W gramatyce greckiej pisteōs ("wierność kogo" albo "wiara kogo") to dopełniacz rzeczownika pistis ("wierność", "wiara"). Pytanie zatem brzmi - z jakiego typu "kogo" mamy tu do czynienia? H.E. Dana i Julius R. Mantey, w A Manual Grammar of the Greek New Testament (The MacMillan Company, 1927; wyd. z 1957 r.) zajmują się tą sprawą na s. 78-79. W wypadku rzeczownika wyrażającego czynność:
Do czynienia z dopełniaczem podmiotowym mamy wówczas, gdy ów rzeczownik znajdujący się w dopełniaczu jest sprawcą czynności, jest zatem powiązany jako podmiot z czasownikowym aspektem określanego rzeczownika.
Podaje się tu przykład "zwiastowania Jeszui Mesjasza" (Rz 16,25). Z drugiej strony, istnieje dopełniacz przedmiotowy.
Do czynienia z tą konstrukcją mam wówczas, gdy rzeczownik znajdujący się w dopełniaczu jest przedmiotem tej czynności, jest zatem powiązany jako dopełnienie z czasownikowym aspektem określanego rzeczownika.
I podaje się przykład: "Ale bluźnierstwo Ducha nie będzie odpuszczone" (Mt 12,31). W pierwszym przykładzie (dopełniacz podmiotowy) to Jeszua wykonuje czynność zwiastowania, a nie jest biernym uczestnikiem. W drugim przykładzie (dopełniacz przedmiotowy) Duch nie wykonuje czynności bluźnienia, ale jest jego biernym adresatem. W niniejszym wersecie jeśli pisteōs ma charakter podmiotowy, to Jeszua wykonuje czynność pistis ("wierność Jeszui"), jeśli natomiast przedmiotowy, to Jeszua jest adresatem pistis ("wiara w Jeszuę"), czynność wierzenia wykonuje kto inny.
Poza prezentowanymi przez Howarda kwestiami gramatycznymi kluczowy argument na rzecz uznania pisteōs Iēsou za "wierność Jeszui" pojawia się w chwili uznania w. 20-26 za komentarz do Psalmu 143, jak to zostało wyjaśnione wyżej w w. 20aK. Psalm ten mówi nie o naszej wierze w Boga, ale o Bożej wierności względem nas.
Jak zauważyliśmy, ten sam zwrot pojawia się w w. 26, a decyzja podjęta tutaj oraz w w. 26 określa sposób tłumaczenia pisteōs także w w. 25.
Ale E.D. Burton, którego komentarz do Galacjan (Commentary on Galatians) cytuję z satysfakcją w innym miejscu (Ga 2,16bzK), pisze (s. 121)
Dowody na to, że pistis, podobnie jak elpis i agapē, może przybrać postać dopełniacza przedmiotowego, są zbyt oczywiste, aby można je kwestionować (por. Mk 11,22; Dz 3,16; Kol 2,12; 2 Tes 2,13).
Mimo to ja je zakwestionuję, a przynajmniej jeden z podanych przez niego wersetów. Marka 11,22 przetłumaczyłem tak: "Miejcie ten rodzaj ufności, który pochodzi od Boga", zamiast: "Miejcie wiarę w Boga" - uważam tę składnię za dopełniacz określający pochodzenie, tak jak w wypadku np. "Pawła z Tarsu" (gdzie Tars określa pochodzenie), wykazujący większe podobieństwo do dopełniacza podmiotowego niż do dopełniacza przedmiotowego. W Kol 2,12 mamy dopełniacz podmiotowy (zob. Kol 2,11-13aK), podczas gdy w 2 Tes 2,13 mamy kolejny dopełniacz określający pochodzenie (zob. 2 Tes 2,13K). W ten sposób dowody Burtona na rzecz traktowania Sza'ulowego pisteōs jako dopełniacza przedmiotowego kurczą się do Dz 3,16, a dodatkowo jeszcze osłabia je fakt, że jest to werset trudny, bez względu na to, jak go przetłumaczyć, oraz to, że nie został on ani wypowiedziany, ani napisany przez Sza'ula.
23 Wszyscy zgrzeszyli i dlatego nie zdołają zasłużyć sobie na Bożą pochwałę (dosłownie: "brakuje im chwały Bożej"). O grzeszeniu i nietrafianiu do celu uzyskania Bożej pochwały - zob. w. 20cK. Tanach naucza prawdy o tym, że każdy jest grzesznikiem:
Nie masz takiego, który nie grzeszy (1 Królewska 8,46).
Bo nie ma na ziemi człeka sprawiedliwego, kto czyni dobrze, a nie grzeszy (Kohelet 7,20).
Oto ręka Adonai nie jest za krótka, aby nie mogła zbawić;
ani ucho Jego nie jest ociężałe, aby nie mogło usłyszeć.
Lecz to wasze nieprawości spowodowały rozdział między wami a Bogiem waszym,
a grzechy wasze skryły oblicze Jego przed wami,
aby nie słyszał (Izajasz 59,1-2).
Jesteśmy jak ta, która jest nieczysta, a wszystkie nasze czyny sprawiedliwe są jak brudne szmaty (Izajasz 64,5 [6]).
Kwestię tego, dlaczego tak jest i w jaki sposób dochodzi do tego, że wszyscy grzeszą - innymi słowy, sprawę tzw. grzechu pierworodnego - omawiamy w 5,12-21K.
Prawda tego wersetu, streszczająca złą nowinę z 1,18-3,20, ma zasadnicze znaczenie dla zrozumienia zarówno problematycznej sytuacji wszystkich ludzi, jak i Dobrej Nowiny o tym, że Bóg oferuje jedyne rozwiązanie tego problemu przez Jeszuę Mesjasza.
24. Przez łaskę Bożą, nie zasłużywszy na to, wszyscy, którzy wytrwale i wiernie ufają (co wynika z w. 22), mają przyznany status uznanych za sprawiedliwych przed Jego (Boga) obliczem, dzięki aktowi odkupienia nas ze zniewolenia grzechem (dosłownie jest tylko "dzięki odkupieniu"; zob. w. 19-26K), dokonanemu przez Mesjasza Jeszuę. Sza'ul szczegółowo omawia ten temat w rozdz. 6.
25a. Kappara za grzech. Gr. hilastērion pojawia się w Nowym Testamencie dwa razy; w Żm 9,5 oznacza przebłagalnię, czyli wieko Arki Przymierza w Świętym Świętych w Świątyni, dokąd kohen hagadol wchodził raz do roku w Jom Kipur, aby złożyć ofiarę za grzechy ludu (Księga Kapłańska 16; zob. Żm 9,5K). W niniejszym wersecie oznacza ono "przebłaganie", "przejednanie", "odpokutowanie" i odpowiada hebr. kappar, które w Tanach ma takie samo znaczenie, a pochodzi od źródłosłowu oznaczającego albo "zakryć", albo "wytrzeć do czysta". Oba te znaczenia wyrażają istotę tego, co czyni Bóg, przyjmując przebłaganie za grzech: zakrywa grzech przed swoim wzrokiem i/lub wyciera go czy też zmywa.
Żydzi niemesjaniczni wciąż usiłują znaleźć odpowiedź na pytanie: "Skoro Świątynia została zburzona i nie można składając ofiar w sposób nakazany przez Boga w Torze, to co jest kapparą za grzechy?" Popularna odpowiedź na to pytanie - ofiary zostały zastąpione przez pokutę, modlitwę i uczynki miłosierdzia - nie znajduje potwierdzenia w Tanach, mimo że wszystko to są rzeczy godne polecenia, a pierwsze dwie są z pewnością nieodzownymi elementami procesu przebłagania. Poprawna odpowiedź na to pytanie została udzielona w tym wersecie: to Jeszua jest kapparą. Zob. też List do Żydów mesjanicznych 9-10zKK.
25b. Dzięki Jego wierności w sprawie krwawej ofiary śmierci. Gr dia pisteōs en tō autou haimati, dosłownie: "przez wierność w jego krwi". Na temat rozumienia pisteOs jako wierności Jeszui względem Boga, nie zaś naszej wiary w Niego, nie mówiąc już o naszej wierze "w Jego krew" - zob. w. 22K. Grecki przyimek en, który często oznacza po prostu "w" albo "przez", tutaj lepiej oddać jako "w sprawie" albo "w odniesieniu do".
"Krew" należy rozumieć jako metaforę śmierci, nie zaś jakąś szczególną substancję o magicznych właściwościach. Przekład KJV (podobnie jest w BG): "przez wiarę w Jego krew" (through faith in his blood) sugeruje, jakoby krew Jeszui w magiczny sposób dokonywała przebłagania za grzech, jeśli tylko żywimy w nią wiarę. W chrześcijaństwie jest już wystarczająco dużo pogańskich wtrętów, by dodawać jeszcze ten jeden. Dowód na to, że "krew" oznacza tu "krwawą ofiarę śmierci" - tak jak przetłumaczyłem - zob. Leon Morris, Apostolic Preaching of the Cross (Eerdmans, Grand Rapids, Michigan, 1955), s. 108-124. Zob. też J 6,51-66K.
Sza'ul odnosi się tu zatem do wierności Jeszui względem Boga, która przejawiła się w Jego gotowości - mimo że był bez grzechu i nie zasługiwał na stracenie - aby ponieść za nas bolesną, straszliwą, krwawą śmierć ofiarną (zob. Flp 2,5-11). W tym miejscu nie ma mowy o naszej ufności czy wierze w Jeszuę ani w Jego śmierć, ani w Jego krew.
28. Dosłowne tłumaczenie tego wersetu:
Bo sądzimy, że człowiek jest usprawiedliwiony przez ufanie, niezależnie od uczynków prawa.
EWANGELIA
Jeszua powiedział do swoich talmidim: "Nie każdy, kto mówi do mnie: »Panie, Panie!«, wejdzie do Królestwa Niebios, a tylko ci, którzy czynią to, czego pragnie mój Ojciec w niebie. Tego Dnia wielu powie mi: »Panie, Panie! Czy nie prorokowaliśmy w Twoim imieniu? Nie wyrzucaliśmy demonów w Twoim imieniu? Czy w Twoim imieniu nie dokonywaliśmy wielu cudów?«. Wtedy ja im powiem prosto w twarz: »Nigdy was nie znałem! Odejdźcie ode mnie, wy, którzy czynicie bezprawie!«.
Każdy zatem, kto słyszy moje słowa i postępuje według nich, będzie jak człowiek roztropny, który zbudował swój dom na skale. Spadł deszcz, wylały rzeki, powiały wichry i uderzyły w ów dom, lecz nie zawalił się, bo jego fundamenty były w skale. Lecz każdy, kto słyszy moje słowa i nie postępuje według nich, będzie jak człowiek głupi, który wzniósł swój dom na piasku. Spadł deszcz, wylały rzeki, powiały wichry i uderzyły w ów dom, i zawalił się, a upadek jego był straszliwy!"
(Mt 7,21–27)
21 Panie. Greckie kyrios może mieć cztery znaczenia (zob. 1,20K). W tym wersecie Jeszua wydaje się mówić, że nadejdzie dzień, gdy ludzie będą zwracać się do Niego jak do Pana o Boskiej naturze, kogoś większego niż człowiek, ale niekoniecznie JHWH; zob. jednak Flp 2,9-11zK. W Septuagincie kyrios to najczęstszy sposób tłumaczenia JHWH. W pismach Pawła i w Listach powszechnych kyrios odnosi się czasem do Jeszui.
Tylko ci, którzy czynią to, czego pragnie mój Ojciec w niebie , czyli: "tylko ci, którzy przestrzegają Tory, tak jak ją zinterpretowałem w tym kazaniu", wejdą do Królestwa Niebios (zob. 3,2K).
22. Ten Dzień to Dzień Sądu (hebr. Jom ha-Din); zob. Ap 20,11-15zK.
23. Bezprawie. Gr. anomia, "brak prawa, brak Tory". Dlatego słowa: "wy, którzy czynicie bezprawie", oznaczają: "wy, którzy postępujecie tak, jakby nie było Tory". Jest to potwierdzenie nauki Jeszui na temat wiecznej aktualności Tory (5,17-20zKK). Greckie słowo anomia można też przetłumaczyć jako "niegodziwość", ale odbędzie się to kosztem kontekstu żydowskiego.
23. Wytłuszczono cytat z Ps 6,9 (8).
------------------------------------
talmidim - uczniowie