XXIII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

oprac. ks. Adam Sekściński

publikacja 28.08.2011 18:19

Komentarze biblijne do czytań liturgicznych.

XXIII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A Roman Koszowski /Foto Gość Wszystko, cokolwiek zwiążecie na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążecie na ziemi, będzie rozwiązane w niebie

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XXIII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE

Obowiązek upominania

Czytanie z Księgi Proroka Ezechiela

To mówi Pan:
„Ciebie, o synu człowieczy, wyznaczyłem na stróża domu Izraela, abyś słysząc z mych ust napomnienia, przestrzegał ich w moim imieniu. Jeśli do występnego powiem: »Występny musi umrzeć«, a ty nic nie mówisz, by występnego sprowadzić z jego drogi, to on umrze z powodu swej przewiny, ale odpowiedzialnością za jego śmierć obarczę ciebie. Jeśli jednak ostrzegłeś występnego, by odstąpił od swojej drogi i zawrócił, on jednak nie odstępuje od swojej drogi, to on umrze z własnej winy, ty zaś ocaliłeś swoją duszę”.
Ez 33,7–9

PROROK STRÓŻEM IZRAELA (33,1-9).
Prorok ponownie otrzymuje polecenie, spełnienia roli strażnika Izraela. Fragment ten ma charakter paralelny w stosunku do Ez 3,16-21, z dwiema istotnymi różnicami. (1) Wersety 2-6 zawierają ogólny opis obowiązków wszystkich strażników w czasie wojny; taka jest też treść przesłania Ez 3,16-21. (2) Rozdział 33 zawiera jedynie ostrzeżenie dla niegodziwych. Rozdział 3 opowiada o sprawiedliwym, który odwraca się od Boga, i którego należy ostrzec. Powody tych zmian wynikają ze zmiany warunków, jakim obecnie trzeba było stawić czoło: niebawem Babilon zniszczy Jerozolimę, zaś sprawiedliwi nie zostaną oszczędzeni. Ostrzeżenie strażnika udzielone w odpowiedniej chwili zadecydowałoby o życiu lub śmierci, teraz jest już jednak za późno.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001
:.

33,7. Prorok jako strażnik. Przedstawienie Ezechiela jako prorockiego strażnika przypomina misję powierzoną Izajaszowi (Iz 21,6-9) i Jeremiaszowi (Jr 6,17). Chociaż proroków Bliskiego Wschodu określano na różne sposoby, wyobrażenie proroka jako strażnika stało się jednym z tych stosunkowo szeroko rozpowszechnionych. Obowiązkiem proroków było ostrzeganie królów przed nadciągającym niebezpieczeństwem (o charakterze militarnym lub kultowym), które mogło zagrozić ich osobom lub królestwu.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005
:.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Słysząc głos Pana, serc nie zatwardzajcie.

Przyjdźcie, radośnie śpiewajmy Panu,
wznośmy okrzyki ku chwale Opoki naszego zbawienia,
stańmy przed obliczem Jego z uwielbieniem,
radośnie śpiewajmy Mu pieśni.
Refren.
Przyjdźcie, uwielbiajmy Go
padając na twarze,
zegnijmy kolana przed Panem, który nas stworzył.
Albowiem On jest naszym Bogiem, a my ludem Jego pastwiska i owcami w Jego ręku.
Refren.
Obyście dzisiaj usłyszeli głos Jego:
„Niech nie twardnieją wasze serca jak w Meriba,
jak na pustyni w dniu Massa,
gdzie mnie kusili wasi ojcowie,
doświadczali mnie, choć widzieli moje dzieła”.
Refren.

Ps 95,1–2.6–7ab.7c–9

Ps 95. Często zaliczany do hymnów na cześć Jahwe-Króla, psalm ten jest również określany jako liturgia prorocka. Z sąsiednimi psalmami o królowaniu Jahwe łączy go podkreślenie przystąpienia do Jahwe z uwielbieniem i pieśnią oraz podkreślenie jego wyższości nad innymi bogami. Posiada liczne paralele do Ps 81 i 100.

Struktura:
ww. 1-7a (zaproszenie do wielbienia Jahwe jako najwyższego Boga i pasterza)
ww. 7b-11 (napomnienie, by być wiernym Jahwe).

1-7. Powiązanie tematów Jahwe jako Zbawcy i Stwórcy:
A: zbawca (w. 1),
B: stwórca (ww. 4-5);
B: stwórca (w. 6),
A: zbawca (w. 7a).

3. ”Albowiem Pan [El] jest wielkim Bogiem i wielkim Królem ponad wszystkimi bogami”: El przewodniczył kananejskiemu panteonowi; stąd termin najwyższego boga; „Wielki król” był tytułem nadawanym imperatorom na Bliskim Wschodzie (Ps 47,3; 48,3).

7a. Inne tłumaczenie: „Albowiem On jest naszym Bogiem, a my Jego ludem, owcami Jego pastwiska” (por. Ps 79,13; 100,3).

7b-11. Ton psalmu zmienia się gwałtownie w sięgające tradycji wędrówki ostrzeżenie przed niewiernością wobec Jahwe. Por. Ps 81, który zawiera identyczny motyw.

8. ”Meriba… Massa”: Według Ps 81,8 to Bóg wystawił na próbę lud w Meriba. Por. Wj 17,1-7. Nazwy miejsc oznaczają odpowiednio „walka” i „próba”.

11. Zwłaszcza w literaturze deutoronomicznej Ziemia Obiecana jest miejscem, gdzie Boży lud może „odpocząć” od wędrówek i wojen oraz gdzie może radować się stałym zamieszkaniem (Pwt 12,10; 25,19; Joz 22,4). Ta ziemia należy do Jahwe, dlatego mówi o niej jako o „miejscu swego odpoczynku”.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001
:.

95,8. Meriba, Massa. Nazwy te odnoszą się do Refidim w pobliżu Synaju i opisują żądną naturę Izraelitów. Na ich szemranie Bóg odpowiedział wydobyciem wody ze skały. Na temat dodatkowych informacji dotyczących tego incydentu zob. komentarz do Wj 16-17.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005
:.

DRUGIE CZYTANIE
Miłość jest wypełnieniem Prawa

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:
Nikomu nie bądźcie nic dłużni poza wzajemną miłością. Kto bowiem miłuje bliźniego, wypełnił Prawo. Albowiem przykazania: „Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj” i wszystkie inne, streszczają się w tym nakazie: „Miłuj bliźniego swego jak siebie samego”. Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa.
Rz 13,8–10

8-10. Od zagadnienia chrześcijańskiej odpowiedzialności przed władzą świecką Paweł przechodzi do odpowiedzialności płynącej z miłości chrześcijańskiej, która podsumowuje całe Prawo Mojżeszowe w ramach nowej ekonomii zbawienia.
Paweł przypomina swoim żydowskim czytelnikom, których niepokoi swobodny stosunek pogan do przestrzegania Prawa, że najlepszym sposobem jego wypełnienia jest życie w zgodzie z innymi (zob. analizę sytuacji we wprowadzeniu do Listu do Rzymian).


8. Moraliści często podkreślali, że nie należy mieć długów (por. Prz 22,7); czasami całe dzieła były poświęcone temu tematowi (np. Plutarcha). Judaizm kładł nacisk na zasadę miłowania bliźniego, czasami traktując to przykazanie jako podsumowanie Bożego Prawa.

”Nikomu nie bądźcie nic dłużni poza wzajemną miłością”: W tym zdaniu wszystkie obowiązki chrześcijańskiego życia znajdują swe podsumowanie. Paweł nie czyni miłości lub dobroczynności obowiązkiem, jaki winni jesteśmy innym, lecz opisuje ją, by podkreślić jej rolę w chrześcijańskim postępowaniu; nie jest ona ograniczona jedynie do innych chrześcijan,

”wypełnił Prawo”: Podobnie jak w innych miejscach Rz (zob. komentarz do 2,12) Paweł ma na myśli Prawo Mojżeszowe, co czyni jasnym następujący zaraz tekst ST.


9-10. Wszyscy czytelnicy, zarówno Grecy, jak i Żydzi, zgodziliby się z przykazaniami, które Paweł tutaj przytacza (z wyjątkiem zakazu pożądania, co do którego mogliby mieć zastrzeżenia niektórzy poganie). Napomnienie, by traktować bliźniego jak siebie samego, często powraca w starożytnych systemach etycznych, chociaż ówcześni moraliści w różny sposób przedstawiali syntezę wskazań moralnych. Paweł idzie tutaj za konkretnym podsumowaniem danym przez Jezusa (Mk 12,31).

9. ”przykazania”: Paweł cytuje fragmenty Dekalogu (Wj 20,13-17; Pwt 5,17-21). Porządek poszczególnych zakazów odbiega od porządku w tekście masoreckim, jest jednak identyczny jak w LXX Pwt 5,17-18 (rękopis B); por. Łk 18,20; Jk 2,11; Filon, De dec. 120, 132.

”streszczają się w tym nakazie: Miłuj...”: Być może Paweł powtarza słowa Jezusa (Mk 12,28-34), które podsumowują Prawo Mojżeszowe w Pwt 6,4-5; Kpł 19,18. Żydzi byli obeznani z podobnym streszczaniem Prawa (zob. Str-B 1, 907-8), uważając poszczególne jego przykazania (613 przykazań i zakazów Tory) za rozwinięcie głównych fragmentów ST. W Kpł 19,18 słowo „bliźni" oznacza jednak innego Żyda, ale w użyciu Pawła posiada szersze znaczenie.


10. ”miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa”: Chociaż słowa te mogą się wydawać jedynie ogólnym sformułowaniem tekstu poprzedzającego, Paweł oznajmia za ich pomocą własną fundamentalną zasadę. Jeśli Chrystus jest „kresem Prawa" (10,4), wówczas „miłość", która motywowała całe jego istnienie i soteriologiczne działanie (8,35), może być określana jako wypełnienie Prawa. Stało się ono normą chrześcijańskiego postępowania i, właściwie zastosowane, osiąga to wszystko, za czym Prawo się opowiadało.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001
:.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000
:.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
W Chrystusie Bóg pojednał świat ze sobą,
nam zaś przekazał słowo jednania.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
2 Kor 5,19

EWANGELIA
Upomnienie braterskie

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

Jezus powiedział do swoich uczniów:
„Gdy twój brat zgrzeszy przeciw tobie, idź i upomnij go w cztery oczy. Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata. Jeśli zaś nie usłucha, weź ze sobą jeszcze jednego albo dwóch, żeby na słowie dwóch albo trzech świadków opierała się cała sprawa. Jeśli i tych nie usłucha, donieś Kościołowi. A jeśli nawet Kościoła nie usłucha, niech ci będzie jak poganin i celnik.
Zaprawdę powiadam wam: Wszystko, co zwiążecie na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążecie na ziemi, będzie rozwiązane w niebie.
Dalej zaprawdę powiadam wam: Jeśli dwaj z was na ziemi zgodnie o coś prosić będą, to wszystkiego użyczy im mój Ojciec, który jest w niebie. Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich”.
Mt 18,15–20

Zasady napominania (18,15-20).
Na podstawie krótkiego wezwania do stosowania ojcowskiego napominania, zawartego w Q (Łk 17,3), Mateusz buduje w ww. 15-17 trzystopniową procedurę karcenia krnąbrnego brata. W ww. 18-20 dostarcza boskiego uzasadnienia dla decyzji mającej charakter prawny, przechodząc od prawa do teologii. Pierwszy stopień obejmuje prywatną konfrontację i napomnienie (w.15)
Należy pamiętać, że kontekstem tego fragmentu dotyczącego kościelnej dyscypliny jest okazywanie miłosierdzia i przebaczanie. Przebaczenie dookreśla (chociaż jej nie anuluje) wymowę tego fragmentu, mówiącego o karceniu odmawiających nawrócenia członków wspólnoty chrześcijańskiej, którzy gorszą innych. Kontekst każe podkreślić element nadziei na przywrócenie błądzącego, nie zaś potwierdzenia nienaprawialnego charakteru ich winy.


15. Procedura ta była standardowym żydowskim obyczajem. Zwoje znad Morza Martwego, rabini i inni autorzy domagali się, by karcenie rozpoczynać od prywatnego upomnienia. Niepotrzebne publiczne zawstydzanie człowieka było uważane za grzech. Żydowscy nauczyciele podkreślali też znaczenie przyjmowania napomnień.

”pozyskasz swego brata”: Słowo „pozyskasz" pełni tutaj rolę rabinicznego określenia, oznaczającego nawrócenie w wyniku misji (Kpł 19,17.18).


16. Fragment Pwt 19,15 (zob. Pwt 17,6-7) był tradycyjnym tekstem cytowanym przez żydowskie władze na poparcie konieczności przedstawienia dwóch świadków. (Rabini tak skrupulatnie przestrzegali tej zasady, że jeden świadek nie wystarczył do skazania mordercy, nawet jeśli został on przez niego przyłapany na miejscu zbrodni.) Surowe procedury prawne musiały być przestrzegane, bowiem niebawem miał nastąpić sąd. Jezus zgadza się tutaj z żydowską praktyką nakazującą prywatne upomnienie, zebranie świadków i w końcu, jeśli nie nastąpi nawrócenie, zwołanie posiedzenia sądu (Mt 18,17).

”dwóch albo trzech świadków”: Cytat z Pwt 19,15. Członkowie wspólnoty z Qumran (1QS 5,26-6,1; CD 9,2-4.17-22) i rabini (m. Mak. 1,6-9) debatowali nad tym, co będzie, jeśli jest tylko jeden świadek. Tekst Mateusza odpowiada, że nawet jeden świadek wystarczy, co wskazuje na różnicę prawną między różnymi tradycjami.


17. Kościół z natury rzeczy funkcjonował podobnie jak starożytna Synagoga. Synagogi zaś były nie tylko miejscem modlitwy i badania Pisma, lecz także ośrodkiem wspólnoty, w którym wymierzano karę jej błądzącym członkom. Karcenie mogło przybierać wiele form, w tym także publiczną chłostę. Najbardziej surowymi karami były jednak różne formy wyłączenia ze społeczności. W przypadku skrajnym człowiek gorszący innych był traktowany jak poganin, nie zaś jak Żyd. Poganie i celnicy - tych ostatnich traktowano jako przedstawicieli pogańskiej władzy - byli wykluczani z życia religijnego żydowskiej wspólnoty. Udzielenie ostatniego ostrzeżenia przed rozpoczęciem procesu (np. Pwt 25,8) było uczynkiem miłosierdzia.

”donieś Kościołowi”: „Kościół" oznacza tutaj lokalną wspólnotę,

”niech ci będzie jak poganin i celnik”: Słowa znaczą „niech zostanie ekskomunikowany", „wyłączony ze wspólnoty" - drastyczny krok, który należy podejmować jedynie w poważnych sytuacja, gdy zagrożone jest dobro całej wspólnoty. Jezus przyjmował celników, lecz czynił to jedynie wówczas, gdy okazywali wiarę i pokutowali ze swoich grzechów (9,9-13). Zob. Ga 6,1; Tt 3,10; Jk 5,19-20.


18. Słowa „związanie" i „rozwiązywanie" były terminami używanymi na oznaczenie krępowania więzami (zamykania w więzieniu) lub uwalniania (wypuszczania z więzienia), dostarczały więc naturalnej metafory skazania lub uniewinnienia przez sąd. Jako terminy używane tradycyjnie na oznaczenie władzy rabinów do interpretowania Pisma, mogły się one w naturalny sposób stosować również do sytuacji prawnych.

”będzie związane”: Wyrażenie teologiczne w stronie biernej; Bóg zwiąże. Uczniowie pełniący rolę przywódców otrzymują taką samą władzę związywania i rozwiązywania jak Piotr, nie zostaje im jednak przekazana władza nad kluczami. Na temat związywania i rozwiązywania zob. komentarz do 16,19.


19-20. Słowa „dwaj albo trzej" muszą się odnosić do „dwóch albo trzech świadków" z Mt 18,16. Wersety te mogą dotyczyć modlitwy odmawianej podczas żydowskiej ekskomuniki. Mogą się też odnosić do modlitw o nawrócenie i w konsekwencji uzyskanie przebaczenia przez osobę wykluczoną ze wspólnoty (zob. 1 J 5,16). W każdym razie należy zauważyć, że w Starym Testamencie świadkowie byli pierwszymi, którzy wykonywali wyrok sądu (Pwt 17,7). Tutaj są oni pierwszymi, którzy mają się modlić.
Dziesięciu mężczyzn żydowskiego pochodzenia stanowiło minimalną liczbę osób tworzących zgromadzenie synagogi, często jednak powiadano, że Bóg jest obecny nawet tam, gdzie dwóch lub trzech bada Jego Prawo. Obecność Jezusa została więc ukazana jako równoznaczna z obecnością Boga (zob. też Mt 1,23; 28,20). (Jednym z imiona Boga najczęściej używanych przez późniejszych rabinów było „Miejsce", tj. Wszechobecny.)


19. ”Jeśli dwaj... zgodnie o coś prosić będą, to wszystkiego użyczy im mój Ojciec”: Tłumaczenie podkreśla prawne znaczenie użytych przez Mateusza terminów, w taki sposób zastosowano by je podczas rozprawy sądowej lub porozumienia poza sądem. Czasownik symphōnein, „uzgodnić", „zgodzić się" wskazuje na wypracowanie harmonijnego stanowiska stron.

20. ”gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje”: Zgromadzeni na wspólnej modlitwie, studiowaniu Pisma czy też, jak tutaj, przy podejmowaniu decyzji (por. J 15,7). W świetle tekstów paralelnych z m. 'Abot 3,2.6; 4,11 werset ten utożsamia Jezusa zarówno z Torą, jak i z Bożą obecnością (1,23; 28,20).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001
:.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000
:.

Tekst i komentarz z Komentarza Żydowskiego do Nowego Testamentu. David H. Stern. Oficyna Wydawnicza Vocatio. Warszawa 2004 

II CZYTANIE

Nikomu nic nie bądźcie dłużni prócz wzajemnej miłości. Bo kto kocha swego bliźniego, ten wypełnił Torę. Bo przykazania:"Nie cudzołóż", "Nie morduj", "Nie kradnij", "Nie pożądaj"a oraz wszelkie inne podsumowuje ta jedna zasada: "Kochaj swego bliźniego jak samego siebie"b. Miłość nie krzywdzi bliźniego, dlatego miłość jest pełnią Tory

(Rz 13,8–10)

8-10. Jeszua powiedział, że cała Tora i Prorocy opierają się na dwóch przykazaniach: kochaniu Boga, jak to nakazuje Sz'ma (Powtórzonego Prawa 6,5) i kochaniu bliźniego jak samego siebie (Kapłańska 19,18); zob. Mk 12,28-34zKK. Sza'ul cytuje cztery spośród pięciu przykazań z "Drugiej Tablicy" Prawa, te, które dotyczą zachowania względem innych ludzi; Jeszua zrobił tak samo (Mt 19,16-20). Rabbi Chijja przyrównał Księgę Kapłańską 19,18 do jednego z przykazań z "Drugiej Tablicy", mianowicie zakazu pożądania (Midrasz Rabba do Kapłańskiej 24,5); podobnie Rabbi Akiwa dostrzegł w Księdze Kapłańskiej 19,18 wielką zasadę Tory (Midrasz Rabba do Rodzaju 24,7). Sza'ulowi chodzi w tych wersetach nie o unieważnienie konkretnych przykazań, ale o pokazanie, że zasada miłowania bliźniego, dominujący wątek listu, poczynając od 12,9 aż dotąd, musi stanowić bazę wszelkich halachicznych zastosowań praktycznych, a jeśli będzie stosowana mocą Ruach Ha-Kodesz, to doprowadzi do właściwego postępowania w codziennym życiu. W ten sposób miłość staje się pełnią Tory - nie przez jej zastąpienie, ale przez to, że stanowi jej początek, koniec i pobudkę do jej przestrzegania. (Zob. też Ga 5,14K).
W rozważaniu, czy Żydzi mesjaniczni powinni przestrzegać Prawa (zob. Dz 21,21K oraz mój Messianic Jewish Manifesto, rozdz. V, zatytułowany Torah), trzeba uwzględnić te wersety. Z jednej strony żydowscy krytycy powiedzą, że odczuwanie miłości nie gwarantuje słusznego postępowania, dlatego konieczne są halachiczne unormowania co do konkretnych sytuacji. Bez nich - twierdzą - ludzie będą wypaczać zasadę miłości, odrzucając precedensy, a nawet konkretne Boże nakazy w danej sprawie pod pretekstem, że zastąpiła je miłość, co w końcu doprowadzi do wzgardzenia samym nakazem miłości! Jako podręcznikowy przykład wskazują ewidentny brak miłości demonstrowany przez chrześcijan w stosunku do Żydów w różnych okresach ostatnich 2000 lat.
Z drugiej strony, rozmaici teolodzy chrześcijańscy, zwłaszcza z kręgu tradycji luterańskiej, jak Helmut Thielicke czy Dietrich Bonhoeffer, słyszeć nawet nie chcą o konkretnych wytycznych. Obawiają się, że mogłyby "zgasić Ducha" (1 Tes 5,19) i zredukować posłuszeństwo do formy przestrzegania zasad, legalistycznych uczynków prawa, które nie mogą zbawić (3,20aK.28). Żydzi mesjaniczni żyją w świadomości tego napięcia. Ale podobnie nieżydowscy chrześcijanie, podobnie też Żydzi niemesjaniczni. Bo nawet najbardziej ortodoksyjny Żyd, nawet ten, który dla celów dysputy wyuczył się na pamięć wszystkich halachicznych precedensów, musi w praktyce sam wyciągać wnioski co do tego, czego Prawo od niego wymaga, szczególnie w sytuacjach niejednoznacznych. I jeśli w takich sytuacjach jego pobudką nie jest miłość, to jego decyzje zawsze będą błędne. Z drugiej strony, lekceważenie zasad prawnych i precedensów musi doprowadzić do niższej jakości etycznej postępowania, bo każdy człowiek musi w takiej sytuacji sam odkrywać Amerykę i samodzielnie gromadzić sobie mądrość i doświadczenie.
Uważam, że najlepiej unikać, z jednej strony, sztywnego stosowania prawa, a z drugiej - mało wiarygodnego, subiektywnego poczucia miłości. Należy połączyć wrażliwość miłości płynącej z Ducha (która jest czymś więcej niż uczuciem - przejawia się w czynach) z szacunkiem względem nauk etycznych, halachy czy jakiegoś innego prawa, i starać się robić jak najlepszy użytek z użyczonych nam przez Boga źródeł tak ludzkich, jak i nadprzyrodzonych, aby postępować jak najwłaściwiej i z miłością we wszystkich okolicznościach.
Zresztą rzekomy konflikt między tradycyjną nauką żydowska a Nowym Testamentem jest czasem złudny. Zajrzyjmy do Sifre do Powtórzonego Prawa 79b (IV w.n.e.) , gdzie pada pytanie, dlaczego w Księdze Powtórzonego Prawa 11,13 (werset ten rozpoczyna drugą część Sz'ma) znalazły się słowa: "kochać Adonai, Boga swego".
"Ponieważ w przeciwnym razie mógłbyś powiedzieć: »Patrz, nauczyłem się Tory, aby się wzbogacić«, albo: »... abym mnie nazwano Rabbim«, albo: »... abym mógł zarobić«. Lecz Pismo powiada: »... aby kochać Adonai, Boga swego«. Innymi słowy, wszystko co czynisz, tylko z miłości powinno być czynione".

Wytłuszczono cytaty z: a - Wj 20,13-14 (13-17), Pwt 5,17-18; b - Kpł 19,18.


EWANGELIA

Jeszua powiedział do swoich talmidim:
Jeśli twój brat zgrzeszy przeciwko tobie, idź i wskaż mu jego winę, ale na osobności, tylko w cztery oczy. Jeśli cię posłucha, to odzyskałeś brata. Jeśli nie posłucha, weź jednego lub dwóch ze sobą, tak aby każde oskarżenie było poparte zeznaniem dwóch lub trzech świadków. A jeśli nie zechce ich wysłuchać, powiedz zgromadzeniu, a jeśli nie zechce wysłuchać nawet zgromadzenia, traktuj go jak poganina albo celnika.
Tak jest! Mówię wam, że czego zabronicie na ziemi, będzie zabronione w niebie, a na co zezwolicie na ziemi, będzie zezwolone w niebie. Jeszcze raz wam powiadam, że jeśli dwaj z was tu na ziemi zgodzą się co do czegoś, o co proszą ludzie, będzie im to dane od mojego Ojca w niebie. Bo gdzie dwóch albo trzech gromadzi się w moje imię, tam ja jestem wraz z nimi.

(Mt 18,15–20)

15. Twój brat, czyli współwierzący. Przeciwko tobie. Jedne manuskrypty zawierają te słowa, inne nie.

16. Zeznanie dwóch lub trzech świadków przed żydowskim sądem uznaje się za potwierdzenie faktyczności danego wydarzenia (Powtórzonego Prawa 19,15).

18-20. W odróżnieniu od większości interpretatorów chrześcijańskich uważam, że p'szat (prosty sens) tego fragmentu odnosi się do dokonywania sądów prawnych i do halachy, a nie do modlitwy.
Słowa przetłumaczone jako "zabronicie" i "zezwolicie" (w. 18) oznaczają de facto "zwiążecie" i "rozwiążecie". Tych określeń używano w judaizmie I wieku zamiast słów "zabronić" i "zezwolić", jak jasno wynika z hasła "Związywanie i rozwiązywanie" (Binding and Loosing) w Jewish Encyclopedia 3,215:

Związywanie i rozwiązywanie (hebr. asar we-hittir) [...] rabiniczne określenie "zakazywania i zezwalania" [...].
Do władzy związywania i rozwiązywania zawsze rościli sobie prawo faryzeusze. Za królowej Aleksandry faryzeusze, jak pisze Józef Flawiusz, "wzięli w swoje ręce faktyczne rządy w państwie i mogli skazywać na wygnanie i stamtąd odwoływać, uwalniać lub więzić, kogo tylko chcieli" [Wojna żydowska, Księga pierwsza, V,2, przełożył Jan Radożycki, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 1991, s. 68]. Rozmaite szkoły posiadały władzę "związywania i rozwiązywania", czyli zabraniania i zezwalania (Talmud, Chagiga 3b), i mogli związywać każdy dzień, ogłaszając go dniem postu (Talmud, Ta'anit 12a). [...] Ta moc i władza, wcielona w rabiniczne ciało danej epoki lub w Sanhedryn, otrzymywała swą ratyfikację i ostateczna sankcje od trybunału niebieskiego (Sifra, Emor ix; Talmud, Makkot 23b).
Jezus, wyznaczywszy uczniów na swoich następców, użył znanego sformułowania w tym znaczeniu (Mt 16,19; 18,18). Tymi słowami w rzeczywistości wyposażył ich w tę samą władzę, jaka za Jego czasów należała do uczonych w Piśmie i faryzeuszów, którzy "Przywiązują ciężkie brzemiona do ludzkich barków, ale palcem nie ruszą, aby pomóc im je nieść" (Mt 23,2-4), czyli nie "rozwiążą" ich, choć mają władzę to uczynić. W tym samym znaczeniu w drugim liście Klemensa do Jakuba II ("Homilie klementyńskie", wprowadzenie) Piotr zostaje ukazany jako ten, który wyznaczył Klemensa na swojego następcę, mówiąc: "Przekazuję mu moc związywania i rozwiązywania, tak aby w odniesieniu do wszystkiego, co nakaże on na tej ziemi, zostało to ogłoszone w niebiosach, jako znający zasadę Kościoła zwiąże on bowiem to, co winno być związane, a rozwiąże to, co winno być rozwiązane".


W haśle tym zaznaczono, że zupełnie odmienna, nieżydowska interpretacja, utożsamiająca związywanie i rozwiązywanie z odpuszczaniem i zatrzymywaniem grzechów (J 20,23), została przyjęta przez Tertuliana i wszystkich Ojców Kościoła. W ten sposób wyposażono głowę Kościoła chrześcijańskiego we władzę odpuszczania grzechów, określoną przez odwołanie do Mt 16,18n mianem "władza kluczy". Rzecz jasna, odrzucam taka interpretacje, niemającą nic wspólnego z kontekstem żydowskim.
W świecie chrześcijańskim na temat w. 19-20 przeważa opinia, według której określają one "mesjańskie minjan" nie jako kworum dziesięciu ustanowionych przez halachę (Talmud, Sanhedrin 2b) do publicznych modłów w synagogach, ale jako dwóch lub trzech zebranych w imię Jeszui i samego Jeszuę, który tam jest wraz z nimi (w. 20). Problem związany z takim rozumieniem tkwi w tym, że fragment ten nie dotyczy modlitwy, choć nie byłoby nic złego w ułożeniu do niego midraszu odnoszącego się do modlitwy (zob. niżej i 2,15K). Jeszua mówi tu raczej o tych, którzy mają władzę kształtowania życia Wspólnoty Mesjanicznej (w. 15-17), powierza im ustanowienie halachy Nowego Przymierza, czyli podejmowanie autorytatywnych decyzji co do konkretnych pytań o to, jak należy wieść życie mesjaniczne. W w. 19 Jeszua naucza, że kiedy jakaś sprawa zostaje formalnie przedstawiona dwóm lub trzem przywódcom wspólnoty mesjanicznej i podejmą oni halachiczną decyzję tutaj na ziemi, to mogą być pewni, że stoi za nimi moc Boga w niebie. Spójrzmy, co mówi Miszna:

Rabbi Chanania ben-T'radion rzekł: "Jeśli dwaj zasiądą razem i wymieniają pomiędzy sobą słowa Tory, Sz'kina trwa pomiędzy nimi, jak powiedziano: »Ci, którzy lękali się Adonai, przemawiali razem, a Adonai nakłaniał ucha i słuchał, i zapisano przed Jego obliczem tych, którzy lękali się Adonai i rozważali Jego imię« (Malachiasz 3,16)" (Awot 3,2).

Ciekawe, że poniższy fragment z Talmudu dostarcza żydowskich podstaw zarówno mojej interpretacji, jak i tradycyjnej interpretacji chrześcijańskiej.

Skąd wiecie, że jeśli dziesięciu ludzi modli się razem, Sz'kina ["objawiona obecność Boża"] jest pośród nich? Gdyż powiedziano: "Bóg przebywa w zgromadzeniu Bożym" (Psalm 82,1a) [a "zgromadzenie" musi posiadać minjan co najmniej dziesięciu]. A skąd wiecie, że jeśli trzech zasiada jako sąd, Sz'kina jest wśród nich? Gdyż powiedziano: "Pośród sędziów wydaje sąd" (Psalm 82,1b [słowo elohim rozumiane jako "sędziowie"; por. J 10,34-36zK]) (B'rachot 6a).

Według zatem w. 18-20 inni talmidim Jeszui dołączyli do Kefy (16,19), zastępując "kohanim lewickich i sędziego wówczas urzędującego" (Powtórzonego Prawa 17,8-12) jako ostateczny ziemski autorytet w sprawach halachy. Jednakże nowy system nie utworzył się z dnia na dzień, później przecież Jeszua zalecał swym żydowskim słuchaczom, aby słuchali nauczycieli Toryi p'ruszim, gdyż oni "siedzą na miejscu Moszego" (23,2-3zK). Co więcej, nawet dziś, dwa tysiące lat później, nowy system ledwie co funkcjonuje - mesjaniczne życie wspólnotowe ma w dużej mierze charakter ad hoc i w o wiele mniejszym stopniu, niż można by oczekiwać, korzysta z mądrości i ustalonych precedensów.
Jedność tematyczna w. 15-20 jest dostrzegalna również i w tym, że sformułowanie "dwaj albo trzej" znajdujemy zarówno w w. 16, jak i w. 19-20. Ponadto oczywiste jest, że w. 21 kontynuuje temat rozpoczęty w w. 15 (jak powinno wyglądać życie wspólnoty mesjanicznej), pomijając poboczna w tym wypadku dygresję na inny temat (zapewnienie co do modlitwy).
Poniższe rozszerzenie w. 19 wyjaśnia jego sens: "Jeszcze raz (gr. kai - "i, ponadto") [aby podkreślić za pomocą innego języka to, co właśnie powiedziałem w w.18], powiadam wam, że jeśli dwaj z was [przywódcy wspólnoty mesjanicznej] zgodzą się co do odpowiedzi na jakieś pytanie z zakresu halachy bądź kwestię dotyczącą porządku publicznego, o którą pytają ludzie to będzie im [ludziom, którzy zadali pytanie] to [podjęta przez was halachiczna decyzja] dane tak, jak gdyby pochodziło bezpośrednio od mojego Ojca w niebie". W w. 20 Jeszua ugruntowuje to stwierdzenie poprzez obietnicę swej własnej obecności i władzy w takich sytuacjach.
Niemniej jednak tradycyjne chrześcijańskie rozumienie w. 19-20 można uznać za drasz podający (za pomocą dopuszczalnej eisegezy, zob. 2,15K) kontekst modlitewny w homilii, która zapewnia wierzących, że ich modlitwy są "potężne i skuteczne" (Jk 5,16zK).
Pełniejsze omówienie roli wierzących w ustanawianiu mesjanicznej halachy żydowskiej i władzy interpretowania Tory dla ludu Bożego, na podstawie tego kluczowego fragmentu z Mattitjahu, zawarłem w książce Messianic Jewish Manifesto, na s. 146-151.

------------------------------------

talmidim - uczniowie
Tora - Nauka, Prawo, Pięcioksiąg Mojżesza