Jakub, brat Pański

publikacja 18.01.2007 09:29

Wśród tzw. „filarów” Kościoła wyróżnia się postać Jakuba – brata Pańskiego. Nie był on jednym z dwóch Apostołów noszących to popularne imię. Był natomiast krewnym – kuzynem Jezusa. Dla ludów Bliskiego Wschodu braćmi nazywa się członków nie tylko tej samej rodziny, ale nawet tego samego szczepu (klanu) czy tego samego ludu, w odróżnieniu od obcych (por. Rdz 13,8; 29,15; 1 Krn 23,22; 2 Sm 19,13; Wj 2,11; Pwt 1,16; 15,2n; 25,3). W znaczeniu przenośnym braćmi nazywani są również ludzi powiązanych więzami przymierza (Am 1,9) i wspólną wiarą w Boga Izraela (Dz 2,29). Idea braterstwa była również bliska chrześcijaństwu pierwszych wieków (Mt 23,8; J 21,23; Dz 1,15; Ga 1,2; Flp 4,21), a Jakub – brat Pański odegra istotną rolę w Kościele jerozolimskim jako biskup tej wspólnoty.


Czytaj!

Ga 2,11-21; Łk 18,31-34; 23,44-48


Rozważ!

Gmina jerozolimska odgrywała istotną rolę w życiu Kościoła pierwotnego. Do niej jako do „wspólnoty-matki” odwoływać się będą wszystkie nowo powstałe gminy w Syrii, Azji Mniejszej i w całym Imperium Rzymskim. Chrystus nie „związał” jednak Kościoła z jakimś konkretnym „miejscem”, ale z „żywą wspólnotą”. Obietnicę i nakaz misyjny przekazał Apostołom, posyłając ich „aż po krańce ziemi” (Dz 1,8).
Niekwestionowana pozycja Piotra dotyczyła jego roli w Kościele powszechnym, a nie w jednej tylko gminie. Piotr stosunkowo wcześnie opuścił Jerozolimę i podjął działalność misyjną. „W następstwie nieobecności Piotra w Jerozolimie, która przeciągała się na całe tygodnie i miesiące jego miejsce zajął Jakub, brat Pański” (J. Gnilka). Zmiana ta jeszcze wyraźniej widoczna jest na zebraniu jerozolimskim (49/50 r.). W Dziejach Apostolskich Łukasz pisze o krokach podjętych przez króla Heroda Agryppę I (Dz 41-44) przeciwko gminie jerozolimskiej: Jakuba, syna Zebedeusza i brata Jana kazał ściąć mieczem, a Piotra wtrącił do więzienia (Dz 12,1-4). Po cudownym uwolnieniu Piotr udał się do domu Marii, matki Jana Marka, w którym zebrali się na modlitwie wyznawcy Jezusa. Rozstając się z nimi powiedział: „Donieście o tym Jakubowi i braciom” (Dz 12,17).
Znaczenie tego epizodu ma istotny wpływ na kształt wspólnot judeochrześcijańskich. Jakub, brat (kuzyn) Pański (Ga 1,19), pojawia się w tym miejscu Dziejów Apostolskich po raz pierwszy i od razu odgrywa podstawową rolę w gminie jerozolimskiej. Wiążące jest też świadectwo zawarte w (1 Kor 15,7), gdzie Paweł wymienia Jakuba wśród „świadków Zmartwychwstałego” (jedno z kryteriów apostolatu przy wyborze Macieja; por. Dz 1,22). Umieszczenie Jakuba w gronie Apostołów świadczy o jego roli i autorytecie w Kościele pierwotnym. W tym świetle staje się też zrozumiałe, co chciał podkreślić Euzebiusz, kiedy pisał, że Piotr, Jakub i Jan nie zatrzymali dla siebie kierownictwa w lokalnym Kościele, ale wybrali biskupem Jakuba zwanego Sprawiedliwym, krewnego Pana (por. Historia Kościoła, Poznań 1924, s. 51n.). Teraz właśnie od niego, a nie od Piotra czy innych Apostołów zależy wszystko to, co dotyczy zarządzania wspólnotą w Jerozolimie (Dz 12,17).
Jeruzalem, starożytne miasto położone w górach Judei, stanowiło centrum życia religijnego Izraela. Miasto to odegrało również znaczącą rolę w dziejach chrześcijaństwa. Trzecia Ewangelia jest właściwie opisem drogi Jezusa i Jego uczniów do tego świętego miasta: „Oto idziemy do Jerozolimy. Tam wypełni się wszystko, co prorocy napisali o Synu Człowieczym” (Łk 18,31-32). Miasto to będzie świadkiem wszystkich wydarzeń paschalnych: męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa (por. Łk 18,32-33; 23,44-48; 24,36-53; Dz 1,4. 12-36). Tam też będzie miała swój początek wspólnota Kościoła.
Pierwszy krąg wyznawców Jezusa to przede wszystkim członkowie ludu wybranego. Judeochrześcijanie – nazywani odtąd „ludźmi Jakuba” (Ga 2,12) – nie są jednak grupą jednorodną (Dz 2,9-11). W następstwie „odejścia” Piotra skrajna grupa judeochrześcijan (nazywana „fałszywymi braćmi”; Ga 2,4; por. Jud 18, 2 P 2,1) sceptycznie odniesie się do głoszonej przez Pawła Ewangelii, wolnej od Prawa. Łukasz pisze o zarzutach wysuwanych przez judeochrześcijan w ramach tzw. soboru jerozolimskiego (Dz 15,1-6) oraz o propozycji ceremonii świątynnej, której chciano poddać Apostoła i jego towarzyszy (Dz 21,23-24). Kryzys rozstrzygnie kolegium Apostołów i starszych (Dz 15,6). Decyzje tego gremium spisane zostaną w formie tzw. „klauzul Jakuba”, które utrwalą rozróżnienie na głoszących Ewangelię dla obrzezanych i Ewangelię dla nie obrzezanych oraz ustalą minimum zasad prawnych w odniesieniu do pogan (Dz 15,20.29; 21,25).
Interesujące nas wspólnoty długo pozostawały w łączności z tradycją judaistyczną. Gmina w Jerozolimie nie ograniczała się jednak do hebrajczyków. W mieście istniały też synagogi judeohellenistyczne (Dz 6,9; por. 2,9-11). Żydzi języka greckiego byli szczególnie wrażliwi na sprawy dotyczące ofiar w Świątyni i przepisów Prawa (Dz 6,11). Rozwój wspólnoty jerozolimskiej wywołał negatywną reakcję ze strony elit żydowskich (Dz 8,1b-2). Powoli zaznaczał się podział wewnątrz wspólnoty, która pozostała w Jerozolimie po męczeńskiej śmierci Szczepana (Dz 8,1). Z kolei Rzymianie - tłumiąc powstania żydowskie - prześladowali również chrześcijan, uznając ich za część tej społeczności lub za jej zbuntowaną sektę. Także Żydzi wystąpili przeciwko chrześcijanom, czego wymownym przykładem było ukamienowanie Jakuba, brata Pańskiego (por. Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, Poznań – Warszawa 1962, s. 200n.). W tym trudnym czasie judeochrześcijanie jerozolimscy rozpoczęli swój „exodus” i schronili się w miastach Dekapolu. Po zburzeniu Jerozolimy (70 r.) część zbiegłych judeochrześcijan powróci do Jerozolimy i odrodziła tamtejszą gminę pod zwierzchnictwem Szymona, „krewnego Jezusa” (por. HK IV, 22,4; V 12). Gmina jerozolimska nie odegrała już jednak znaczącej roli.

Jakub – brat Pański to również autor jednego z Listów, które weszły do kanonu NT. Biskup Jerozolimy nawiązuje w nim do wystąpień proroków, potępia nadużycia bogatych, a łączy się z biednymi i uciskanymi. Ton jego wystąpień jest ostry i bezkompromisowy, a podstawę jego nauki stanowi braterstwo ludzi, które płynie z powszechnego ojcostwa Boga i z prawa miłości. Jakub zajmuje się praktycznymi aspektami duszpasterstwa w gminach i pobożnością dnia powszedniego, a zbiór zachęt, przestróg religijnych i pouczeń moralnych zawartych w niej nie jest ułożony według jakiegoś konkretnego planu. Nawrócony Żyd Hegezyp przedstawi Jakuba jako zwierzchnika Kościoła, który modli się za lud i cieszy zaufaniem uczonych w Piśmie oraz faryzeuszy (por. HK IV, 22, 8; II, 23, 4.10).
Od czasów soborowej deklaracji o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich Nostra aetate wiele zmieniło się w relacjach Kościoła z narodem żydowskim. Dokonano poważnej reinterpretacji nauczania na temat Żydów i judaizmu. Istotnym przełomem jest dokument Papieskiej Komisji Biblijnej Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej (2001), który uznał, że chrześcijanie mogą się wiele nauczyć od żydowskiej egzegezy oraz mogą żywić nadzieję, że Żydzi skorzystają z badań egzegezy chrześcijańskiej (nr 22). Dokument ten z wielką starannością wyjaśnia też tzw. teksty „antyżydowskie” w Nowym Testamencie (nr 66-87). Judaizm nie jest dla chrześcijaństwa religią zewnętrzną, stosunek do religii żydowskiej jest wyjątkowy, inny aniżeli do jakiejkolwiek innej religii: „Kto spotyka Jezusa Chrystusa, spotyka judaizm” – wyznał Jan Paweł II. Ten Papież, który jako pierwszy przekroczył progi synagogi w Rzymie, powiedział również inne znamienne słowa do wyznawców judaizmu: „Jesteście naszymi umiłowanymi braćmi i – można powiedzieć – naszymi starszymi braćmi”.


Wszystko co, powiedziano na temat biskupa Jerozolimy – Jakuba, brata Pańskiego i na temat naszych judeochrześcijańskich korzeni, skłania do poważnej refleksji i kilku pytań:

* Apostoł Paweł chlubi się swoją przynależnością do narodu wybranego: „Ja jestem Żydem – mówił – urodzonym w Tarsie w Cylicji. Wychowałem się jednak w tym mieście [Jerozolimie], u stóp Gamaliela otrzymałem staranne wykształcenie w Prawie ojczystym” (Dz 22,3); „[…] obrzezany w ósmym dniu, z rodu Izraela, z pokolenia Beniamina, Hebrajczyk z Hebrajczyków, w stosunku do Prawa – faryzeusz” (Flp 3,4-5). Jak winniśmy odczytywać to wyznanie Apostoła narodów?

* Ten sam Apostoł stawia dramatyczne pytania: „Czyż Bóg odrzucił lud swój?”. I dodaje: „Żadną miarą! I ja przecież jestem Izraelitą, potomkiem Abrahama, z pokolenia Beniamina” (Rz 11,1). Jakie chrześcijanie winni dzisiaj odczytywać dylematy św. Pawła?

* Jak prowadzić dziś dialog chrześcijańsko-żydowski, by zaangażowały się weń obydwie strony?

* Benedykt XVI w synagodze kolońskiej wezwał do dialogu i katechezy nt. judaizmu: „Kościół jest świadom swego obowiązku przekazywania, tak w katechezie, jak i w każdym aspekcie swego życia, tej nauki młodym pokoleniom […]. Jest to zadanie szczególnej wagi, ponieważ także dzisiaj niestety pojawiają się znowu przejawy antysemityzmu i rozmaite formy ogólnej wrogości wobec obcokrajowców” (Kolonia, 19. 08. 2005 r.).

Dodaj swoje pytanie :.


Módl się!

Boże Abrahama, Boże Proroków, Boże Jezusa Chrystusa,
W Tobie zawarte jest wszystko, do Ciebie zmierza wszystko, Ty jesteś kresem wszystkiego.
Wysłuchaj naszych modlitw, jakie zanosimy za naród żydowski,
który – ze względu na swoich przodków – jest Tobie nadal bardzo drogi.
Wzbudzaj w nim nieustannie
coraz żywsze pragnienie zgłębiania Twojej prawdy i Twojej miłości.
Wspomagaj go, bu zabiegając o pokój i sprawiedliwość
mógł objawić światu moc Twego błogosławieństwa.
Wspieraj go, aby doznawał szacunku i miłości ze strony tych,
którzy jeszcze nie rozumieją wielkości doznanych przez Niego cierpień,
oraz tych, którzy solidarnie, w poczuciu wzajemnej troski,
wspólnie odczuwają ból zadanych mu ran.
Pamiętaj o nowych pokoleniach, o młodzieży i dzieciach,
aby niezmiennie wierne Tobie trwały w tym, co stanowi szczególną tajemnicę ich powołania.
Umocnij wszystkie pokolenia, aby dzięki ich świadectwu ludzkość pojęła,
że Twój zbawczy zamiar rozciąga się na całą ludzkość
i że Ty, Boże, jesteś dla wszystkich narodów początkiem i ostatecznym celem.

Modlitwa Jana Pawła II w intencji narodu żydowskiego




Dodaj modlitwę :.