Czy w Biblii są jakieś pozostałości politeizmu?

P R Z Y P I S Y :

[1] Por. www.racjonalista.pl/kk.php/s,603.
[2] Patrz cytat w przypisie nr 3 („w przeszłości tłumaczono”).
[3] Zachowano oryginalny kształt wypowiedzi M. Agnosiewicza (przyp. redakcji).
[4] Np. jeden z biblistów napisał o kwestii rzekomego politeizmu związanego z ‘elohim: „Jak łatwo zauważyć, imię posiada końcówkę liczby mnogiej -im, co w przeszłości tłumaczono nieraz jako ślad pierwotnego politeizmu Izraelitów. Obecnie ta opinia została zupełnie odrzucona”; T. Brzegowy, Pięcioksiąg Mojżesza, Tarnów 1997, s. 125.
[5] Por. J. Synowiec, Na początku, Wybrane zagadnienia Pięcioksięgu, Warszawa 1987, s. 51.
[6] Por. R. Pietkiewicz, Gdy otwierasz Biblię, Wrocław 1995, s. 67; por. też J. Synowiec, Pięcioksiąg, Kraków 2002, s. 14-15, gdzie znajdujemy również charakterystykę hebrajskich tekstów przedmasoreckich branych pod uwagę przy sporządzaniu współczesnych tłumaczeń Biblii; por. także tenże, Na początku…, dz. cyt., s. 10-11; Wstęp ogólny do Pisma Świętego, Poznań – Warszawa 1986, s. 154-155.
[7] Por. T. Brzegowy, Pięcioksiąg Mojżesza, dz. cyt., s. 125.
[8] Por. choćby tamże, a także wiele innych publikacji dostępnych w katolickich księgarniach w dziale „biblistyka”.
[9] Por. tamże; por. też E. Zawiszewski, Pięcioksiąg i Księgi historyczne, Pelplin 1996, s. 30.
[10] Por. E. Zawiszewski, Pięcioksiąg i Księgi historyczne, dz. cyt., s. 30.
[11] Wszystkie te przykłady przytaczam za: J. Synowiec, Na początku…, dz. cyt.,s. 116.
[12] Por. T. Brzegowy, Pięcioksiąg Mojżesza, dz. cyt., s. 125.
[13] A. Ember, „The American Journal of Semitic Languages and Literatures” t. XXI (lipiec 1905); tę skądinąd ciekawą informację wychwyconą przez Embera znalazłem w: „One Jehovah” – in what sense?, „Awake!” z 22 listopada 1978 r., s. 27.
[14] Por. też W. Gronkowski, Sens biblijny zwrotu: „Uczyńmy człowieka na obraz nasz” (Gen 1, 26), „Ateneum Kapłańskie” t. 48 (1948) nr 50, s. 251, gdzie omawia się kwestię znaczenia słowa terafim.
[15] Por. E. Zawiszewski, Pięcioksiąg i Księgi historyczne, dz. cyt., s. 30.
[16] Pięcioksiąg samarytański ma w tym miejscu liczbę pojedynczą – nigla. Jest to lekcja późniejsza.
[17] Por. W. Gronkowski, Sens biblijny zwrotu: „Uczyńmy człowieka na obraz nasz” (Gen 1, 26), art. cyt., s. 251n.
[18] J. Synowiec, Na początku…, dz. cyt., s. 127.
[19] Przykładem tego jest Septuaginta, która występujące w Ps 8,6 ‘elohim przełożyła jako „aniołowie”; tak samo ma Targum i Peszitta w Ps 82,1.6.
[20] Komentarz do Rdz 3,5: „będziecie jako władcy (kelohim), którzy znają dobro i zło”; Tora Pardes Lauder. Księga Pierwsza Bereszit, red. Rabin Sacha Pecaric, Kraków 2001, s. 22.
[21] Por. J. Łach, Księga Psalmów, Poznań 1990, s. 368-369.
[22] Por. Orygenes, Przeciw Celsusowi, IV, 31.
[23] Tamże, V, 4.
[24] Por. Orygenes, Komentarz do Ewangelii według Mateusza, XVI, 29; XVII, 20; XVII, 32; tenże, Komentarz do Ewangelii św. Jana, V, 10, cytowany też w: Pamfil z Cezarei, Obrona Orygenesa, V, 1, 580.
[25] Por. Tertulian, Przeciw Prakseaszowi, XIII.
[26] Por. Klemens Aleksandryjski, Kobierce, II, 125, 5; VI, 146, 2; VII, 56, 6; por. również: tenże, Zachęta Greków, XII, 123, 1.
[27] Por. Augustyn, Pisma przeciw manichejczykom, Przeciw Adimantowi, 5,2.
[28] Por. Cyryl Jerozolimski, Katechezy przedchrzcielne i mistagogiczne, katecheza wstępna VI i być może w katechezie XI, 4 (choć z tekstu jednoznacznie to nie wynika).