ŚWIĘTO CHRZTU PAŃSKIEGO - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

ŚWIĘTO CHRZTU PAŃSKIEGO

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Chrystus sługą, w którym Bóg ma upodobanie

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

To mówi Pan: „Oto mój Sługa, którego podtrzymuję, Wybrany mój, w którym mam upodobanie. Sprawiłem, że Duch mój na Nim spoczął; On przyniesie narodom Prawo.
Nie będzie wołał ni podnosił głosu, nie da słyszeć krzyku swego na dworze. Nie złamie trzciny nadłamanej, nie zagasi knotka o nikłym płomyku.
On z mocą ogłosi Prawo, nie zniechęci się ani nie załamie, aż utrwali Prawo na ziemi, a Jego pouczenia wyczekują wyspy. Ja, Pan, powołałem Cię słusznie, ująłem Cię za rękę i ukształtowałem, ustanowiłem Cię przymierzem dla ludzi, światłością dla narodów, abyś otworzył oczy niewidomym, ażebyś z zamknięcia wypuścił jeńców, z więzienia tych, co mieszkają w ciemności”.
Iz 42,1-4.6-7

Potwierdzenie udzielone łagodnemu i pełnemu pokoju Słudze (Iz 42,1-7). Odnoszące się do Sługi wersety 1-4 są jedną z ostatnich pieśni Deutero-Izajasza – lub raczej jego naśladowcy, Trito-Izajasza. W tekście pojawia się niejakie zamieszanie – sąd nad bożkami zostaje przerwany i na nowo podjęty w ww. 8-9, zaś ww. 5-7 zawierają fragmenty napisane kwiecistym stylem typowym dla hymnicznych fragmentów Deutero-Izajasza. 1QIsa^a wskazuje na odrębny charakter ww. 1-4. Sługa jest człowiekiem „wybranym”, podobnie jak Mojżesz (Ps 106,23), Dawid (Ps 89,4) i cały Izrael (1 Krn 16,13; Iz 41,8); jako sługa odgrywa on tutaj rolę władcy Dawidowego (2 Sm 2,18) i mesjańskiego króla (Ez 34,23-24). Został on ukazany nie tylko w kontraście do wojskowej taktyki Cyrusa, lecz także jako powołany do „przyniesienia narodom Prawa” (mišpāt, Iz 40,14) – decyzji prawnej ratyfikującej i stanowiącej wypełnienie Bożej woli. Z wyjątkiem rzadkich przypadków (Sdz 4,3; 1 Sm 7(6; 3,20) władza taka była zarezerwowana dla królów, kapłanów i lokalnych urzędników państwowych. Prorocze zwiastowanie nazwano sądem (mišpāt) jedynie w Mi 3,8. Sługa ma jednak jeszcze inne zalety, bowiem udziela pouczenia (tôrâ) – zadanie to nigdy nie było wykonywane przez królów, a jedynie przez proroków (Iz 8,16; Za 7,12) i kapłanów (Jr 2,8; Ez 7,26).

1. Bóg zabiera głos, być może zwracając się do niebieskiego zgromadzenia (por. Iz 40,1-2): Jego słowa docierają do obcych narodów (gôyîm) i dalekich wysp.
”Duch mój”: Udzielenie Ducha odgrywało ważną rolę w każdej niezwykłej działalności odkupiciełsklej; Duch został obiecany mesjańskiemu królowi (Iz 11,1), później zaś zostanie udzielony całej mesjańskiej wspólnocie (Jl 3). W LXX dodano „na Jakubie i Izraelu”; NT odnosi te słowa do Jezusa w scenie Jego chrztu (Mk 1,11) oraz w scenie przemienienia (Mt 17,5).
„wybrny mój”:Jedynie u Deuterolzajasza słowo bāhar, „wybrać”, wykracza poza narodowe granice Izraela i w jakiś sposób obejmuje wszystkie narody.

2-3.Sługa cicho wypełnia swoją misję. Słowo „wołać” zwykłe wskazuje na osobę znajdującą się w wielkiej potrzebie, tak więc sługa pozostaje cichy i mocny. Opis sługi, który nie złamie nadłamanej trzciny ani nie zagasi tlącego się płomyka, wskazuje na pełen delikatności szacunek wobec innych, nawet na dopatrywanie się siły w ich słabościach. Przekład NAB pomija ostatnią część w. 3: „niezachwianie przyniesie Prawo” oraz pierwszą część w. 4: „nie zniechęci się ani nie załamie”.

4. Słowo „wyczekują” (yhl) wskazuje na pełne energii zmaganie się o życie (Hi 6,11; 13,15). „Wyspy” – odstępcy lub krypto-Izraelici rozproszeni po całym obszarze imperium babilońskiego i zagubieni w tłumie (por. Iz 41,1) – zostają wezwani do nawrócenia.

5-7. Fragmenty pieśni Sługi oraz urywków hymnicznych utrzymanych w stylu utworów Deutero-Izajasza podkreślają potęgę Bożego słowa, zdolnego stworzyć wszechświat na nowo (por. Iz 40,25-27). Cały szereg określeń wskazuje na skutki działania Bożego słowa To, co stało się na początku, dzieje się również teraz, gdy Izrael wynurza się z ciemności na światło.

”światłością”: Nie chodzi tutaj o nowe objawienie, lecz o źródło ciepła, życia i oswobodzenia z niewoli. Izrael jest pierwszym, który skorzysta z tej stwórczo-odkupicielskiej mocy Bożej. Słowo „ludzie” (’am) odnosi się zwykle do Izraela, dlatego uniwersalny zasięg zbawienia nie jest tutaj jednoznaczny.

6. ”dla zwycięstwa sprawiedliwości”: (BT: ”słusznie”) W języku hebrajskim temu zwrotowi odpowiada jedno słowo (sedeq) posiadające wiek odcieni znaczeniowych (Iz 41,8-10).

”ukształtowałem”: Słowa przywołują obraz stworzenia pierwszego człowieka (Rdz 2,7), ukształtowanego przez Boga, który tak jak garncarz starannie formuje ginę.

7. Ludzie muszą uznać swoją ślepotę i zniewolenie, zanim będą mogli zostać wyleczeni i uwolnieni. Fragment ten może pomóc w wyjaśnieniu Iz 6,9-10.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Pan ześle pokój swojemu ludowi.

Oddajcie Panu, synowie Boży,
oddajcie Panu chwałę i sławcie Jego potęgę.
Oddajcie chwałę Jego imieniu,
na świętym dziedzińcu uwielbiajcie Pana.
Refren.
Ponad wodami głos Pański,
Pan ponad wód bezmiarem!
Głos Pana potężny,
głos Pana pełen dostojeństwa.
Refren.
Zagrzmiał Bóg majestatu:
a w świątyni Jego wszyscy wołają: „Chwała”.
Pan zasiadł nad potopem,
Pan jako Król zasiada na wieki.
Refren.
Ps 29,1-2,3ac-4,3b i 9b-10

Ps 29, chociaż powszechne uważany za hymn do kananejskiego bożka Baala, jest wspaniałym wyrazem uniwersalnych rządów Boga.

Struktura:
ww. 1-2 (apel do dworu niebieskiego);
ww. 3-9a (opis „chwały” Bożej)
ww. 9b-10 (aklamacja dworu niebieskiego w świątyni);
w. 11 (modlitwa o błogosławieństwo dla ludu Bożego).

1. ”synowie Boży”: Dosł. „synowie Ela”. Powstanie wyraźnego monoteizmu w Izraelu należy przypuszczalnie datować na VI w. Psałterz zawiera kilka odniesień do bogów innych niż Jahwe (Ps 8,6; 58,2; 82,1.6). Przypisanie Jahwe „chwały i potęgi” oznacza uznanie Jego królewskiej wyższości nad innymi bogami.

2. Tekst trudny. Przypuszczalnie: „wielbijcie Jahwe w Jego świętym miejscu” (świątyni) albo „wielbijcie Jahwe, gdy Święty się objawi” (teofania Jahwe).

3-9a.Opisane zjawiska są właściwe dla boga-burzy jako boskiego Wojownika, przechodzącego z morza (Śródziemnego) na ląd; nic, co napotyka, nie oprze się jego potędze. 3 ”Głos Pański”: Wyrażenie qôl Jahweh), powtórzone siedem razy, ma sugerować grzmoty następujące jeden po drugim.

”ponad wodami”: albo „przeciw wodom”. Co do motywu Boga walczącego z żywiołem wody por. Ps 24,1-2; 74,13-15; 89,10-11; 93 34 5.

”cedry Libanu”: Przysłowiowe symbole majestatu i potęgi (por. Ps 104,16; Iz 2,13)

9b. ”a w Jego pałacu wszystko woła: Chwała”: Tekst trudny. Przypuszczalnie polecenie skierowane do bogów, by uznali wyższość Jahwe przez okrzyk: „Chwała!” – tj. „Chwała Panu” (por. Łk 2,14).

10.W mitologii zwycięski bóg wstępuje na tron po pokonaniu sił chaosu, po czym następuje uznanie go przez mniejszych bogów w jego (nowej) świątyni.

11. Prawdopodobnie późniejszy dodatek do psalmu, traktowany jako modlitwa („niech Jahwe obdarzy…”).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

29,1-2. Porównanie do hymnu ugaryckiego. Ten psalm jest mocniej związany z literaturą ugarycką niż inne utwory umieszczone w Księdze Psalmów. Powszechnie cytuje się hipotezę naukową, że psalm ten był pierwotnie fenickim/kananejskim hymnem, który został zmodyfikowany i włączony do hebrajskiego zbioru religijnego. Badacze utrzy­mują, że wszystkie trzy miejsca, które zostały w nim wymienione, znajdują się w Syrii (w. 6-8), oraz że w utworze występują terminy, wyobrażenia, a na­wet konstrukcje gramatyczne, którym bliżej do lite­ratury ugaryckiej niż do Starego Testamentu. Cho­ciaż można wskazać wystarczająco wiele paralel i podobieństw, by wyróżnić kananejskie elementy tego psalmu, nie ma jednak dowodów potwierdza­jących istnienie jego kananejskiego pierwowzoru. Wszystkie elementy zaklasyfikowane jako kananej­skie pojawiają się również w typowo izraelickich kontekstach, wskazują więc jedynie na ogólne po­dobieństwa między kulturą oraz językiem Izraeli­tów i Kananejczyków. Możliwe, że Psalmista posłu­guje się tym psalmem, by przypisać Jahwe wiele funkcji Baala - nie po to jednak, by przeciwko Ba-alowi występować, ale by wywyższać Jahwe i głosić Jego chwałę. Z drugiej strony nie stanowiłoby żad­nego problemu, gdyby autor postanowił wzorować swoją kompozycję na kananejskim oryginale i prze­nieść w ten sposób chwałę z Baala na Jahwe.

29,1. Mocarze/synowie Boży. W mitologii kananejskiej „mocarze" lub „synowie boży" to pomniejsze bóstwa poddane Elowi, królowi bogów. W Starym Testamencie określenie to oznacza aniołów zebra­nych na niebiańskim dworze Jahwe (zob. Ps 89,7-8; 103,20; 147,1; 1Krl 22,19; Iz 6,2; Hi 1,6; 2,1).

29,3. Głos Pański zagrzmiał. Literatura Bliskiego Wschodu pełna jest aluzji na temat bogów burzy, którzy przemawiają gromem. Jest wśród nich Baal z tekstów z Ugarit i Amarna oraz Adad z utworów akadyjskich. To również typowe przedstawienie Jahwe (zob. komentarz do Ps 7,13).

29,5-6. Łamie cedry, sprawia, że Liban skacze. W ugaryckiej opowieści o budowie pałacu Baala wstąpienie bóstwa na tron poprzedza jego grzmią­cy głos, który powoduje, że góry ziemi podskakują i drżą. W jednej z następnych strof opisano Baala trzymającego drzewo cedru w prawicy jak oręż. Po­dobnie w hymnie na cześć Marduka jego grzmiący głos sprawia, że ziemia drży. Słowo Marduka jest niczym potop zmywający na swojej drodze drzewa lotosu. Wielu badaczy jest zdania, że hebrajskie słowo przetłumaczone jako „skacze" oznacza igra­nie lub hasanie, wydaje się jednak bardziej praw­dopodobne, że chodzi o „falowanie" stada owiec lub kóz podążających ścieżką (zob. komentarz do 2 Sm 6,14-21). Byłby to odpowiedni obraz do opi­sania zjawisk towarzyszących trzęsieniu ziemi.

29,6. Sirion. Sirion jest utożsamiany z górą Hermon (zob. komentarz do Pwt 3,9), stanowi też po­etycki synonim Libanu. Również w literaturze ugaryckiej Sirion może się pojawiać w układach pa-ralelnych z Libanem, nie jest to jednak do końca pewne. Najwyraźniej stanowią one paralelę w Epo­sie o Gilgameszu, gdzie zostają pokonane w bitwie wydanej Huwawa przez Gilgamesza i Enkidu. Po­jawiają się również w innych utworach literatury akadyjskiej, co dowodzi, że utożsamienie to nie ogranicza się do literatury kananejskiej, lecz swym zasięgiem obejmuje cały obszar Bliskiego Wscho­du.

29,8. Pustynia Kadesz. Pustynia lub step Kadesz pojawia się również w starożytnym tekście ugaryckim. Znajdowała się ona przypuszczalnie w Liba­nie, w okolicach miasta Kadesz nad rzeką Orontes. Może również chodzić o Kadesz-Barnea na połu­dniu, gdzie Izraelici spędzili wiele czasu podczas trwającej czterdzieści lat wędrówki na pustyni.

29,10. Pan zasiadł na tronie nad potopem. Rzeź­biona scena pochodząca ze świątyni Szamasza, wy­ryta na tabliczce neobabilońskiego króla Nabu-Apal-Idinna, ukazuje Szamasza, boga słońca, zasiadającego na tronie pod kosmiczną górą i fali­stymi liniami, które uważane są za przedstawienie kosmicznego oceanu. Scena ta zdradza wyraźne podobieństwo do przedstawienia Jahwe siedzące­go na tronie ponad wodami potopu (lub lepiej -ponad niebiańskim morzem, zob. komentarz do Ps 104,3). Jeśli to prawda, interesujące jest, że akadyjskie słowo oznaczające potop może się również odnosić do potwora chaosu. Co ważniejsze, w lite­raturze akadyjskiej potop postrzegany jest jako broń bogów, czasami pojawia się również w opiso­wych tytułach królów i bóstw. Potop może poprze­dzać wojownika, może być też wykorzystany przez boga udającego się na bitwę. Szamszi-Adad V na­zywa boga Ninurtę wywyższonym panem, który unosi się na falach potopu. W przeciwieństwie do hebrajskiego słowa tehom, które oznacza kosmiczne wody na ziemi, użyty tutaj wyraz, mabbul, ozna­cza kosmiczne wody w niebie, które są źródłem deszczu. W Rdz 6 - 8 to mabbul spada na ziemie w czasach Noego.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Jezus został namaszczony Duchem Świętym

Czytanie z Dziejów Apostolskich

Gdy Piotr przybył do Cezarei, do domu Korneliusza, przemówił: „Przekonuję się, że Bóg naprawdę nie ma względu na osoby. Ale w każdym narodzie miły jest Mu ten, kto się Go boi i postępuje sprawiedliwie. Posłał swe słowo synom Izraela, zwiastując im pokój przez Jezusa Chrystusa. On to jest Panem wszystkich. Wiecie, co się działo w całej Judei, począwszy od Galilei, po chrzcie, który głosił Jan. Znacie sprawę Jezusa z Nazaretu, którego Bóg namaścił Duchem Świętym i mocą. Przeszedł On, dobrze czyniąc i uzdrawiając wszystkich, którzy byli pod władzą diabła, dlatego że Bóg był z Nim”.
Dz 10,34-38

Kazanie Piatra (10,34-43). Żaden inny Łukaszowy fragment nie wzbudzał więcej pytań dotyczących tego, czy został on zaczerpnięty z tradycji, czy też jest dziełem autora; tekst zmienia również typowy schemat rozpoczęcia i zakończenia mowy misyjnej z rozdz. 2 i 3. W miejscu wezwania do pokuty pojawia się kerygma o uniwersalnym przebaczeniu pod panowaniem ustanowionego przez Boga Sędziego świata (ww. 42-43), przypominająca konkluzję mowy, którą Paweł wygłosił do pogańskich Ateńczyków (17,30-31) oraz argument z 1 Tes 1,10. Szersza kerygma o Jezusie rozpoczyna się od koncepcji Bożej "dobrej nowiny" dla Izraela (w. 36), opartej na Iz 52,7 (Ne 2,1); łączy w ten sposób "ewangelię" (partykuła euangelizomenos) ze schematyczną relacją o ziemskiej działalności Jezusa, począwszy od chrztu Janowego (w. 37); podobnie Marek (1,1) zastosował termin euangelion w swojej relacji o publicznej działalności Pana. Kluczowe zagadnienie łączy się z pytaniem: czy kazanie to stanowi tradycyjny wzór głoszenia, leżący u podstaw Ewangelii synoptycznych, czy też Łukasz we własnym utworze literackim wykorzystał Piotrową kerygmę, zawierającą narracyjny zarys ewangelii? Pierwsza hipoteza przypisuje zbyt wiele przekazowi stanowiącemu podstawę kazania, bowiem ręka Łukasza jest wyraźnie widoczna.

34-35. Słowa uznania, wyrażane przez Piotra, łączą mowę z istniejącą sytuacją. Niektórzy uważają ją za punkt kulminacyjny pierwotnej legendy, można w niej jednak znaleźć wiele znanych Łukaszowych wyrażeń.

nie ma względu na osoby”: Na temat słowa prosō-polēm-ptēs zob. komentarz do Rz 2,11.

[kom. do Rz 2,11: Paweł używa słowa prosōpolēmpsia, „stronniczość”, wyrazu wystepującego jedynie w pismach chrześcijańskich, lecz ukutego z zaczerpniętego z LXX wyrażenia prosōpon lambanein, będącego tłumaczeniem hebr. pânîm nāśā’ „podnieść głowę”. Oznacza ono akt łaski – czyn, który sprawia, że człowiek podnosi głowę dlatego, iż okazano mu przychylność (Ml 1,8; Kpł 19,15).]

Antynonimem jest kardiognōstēs, "znający serca" (15,8; por. 1 Tes 2,4). Uniwersalistyczny schemat myślowy odsyła do Pawła.

36-37. Gramatyka jest tutaj myląca. Zamiast czynić "słowo" dopełnieniem następującego po nim "wiecie" (w. 37) lub uznawać wyraz "którego" za błąd kopisty, lepiej odczytać je jako apozycję wcześniejszego członu, zaczynającego się od "że" (w. 34), a zatem jako kontynuację uroczystego Piotrowego "przekonuję się". Werset 37 stanowiłby więc nowe zdanie. Treścią "słowa" jest w każdym razie wyznanie "On to jest Panem wszystkich", które należy rozumieć w świetle Rz 10,12 jako credo greckojęzycznych chrześcijan, którzy imię Kyrios uczynili imieniem nie zdefiniowanego przedtem Pantokratōra.

”zwiastując im pokój”: Tradycja eschatologicznego proroctwa, oparta na Iz 52,7 i 61,1 (w. 38), została odniesiona do służby Jezusa; ze zdwojoną siłą pojawia się ono w Łk 7,22; 4,17-19 i w powołaniu uczniów jako heroldów obwieszczających "pokój", stanowi również ważny element misyjnego pouczenia (Łk 10,5-6).

”począwszy od Galilei”: Razem z w. 39 werset ten tworzy geograficzne ramy pierwotnej tradycji o Jezusie, odgrywającej kluczową rolę w ustanowieniu apostolskiego świadectwa (13,31), podobnie jak 1,22 czynił to w kategoriach czasowych. Wzmianka o chrzcie ma szczególne znaczenie dla "odtworzenia" wydarzenia Pięćdziesiątnicy w ww. 44-46, ponieważ w 1,5 Jana Chrzciciela uznano za proroka Pięćdziesiątnicy (por. 11,15-16). Piotrowa kerygma nie jest zatem, jak sądził Dibelius (Studies 162), pozbawiona większego znaczenia w kontekście narracyjnym.

”Judea”: obejmuje tutaj najwyraźniej również Galileę i jest używana w szerokim znaczeniu „ziemi żydowskiej”, a nie w zwykle stosowanym, węższym znaczeniu południowej części Palestyny.

38. Słowa, które przetłumaczono jako „dobrze czyniąc” oznaczają dosłownie „pełniąc dobroczynność”. Chodzi o działanie właściwe władcy, bóstwu lub innej wpływowej osobie, która udziela darów lub okazuje miłosierdzie ludziom o niższym statusie społecznym. Zależnie od stopnia znajomości judaizmu, Korneliusz mógł wiedzieć, że w owych czasami każdy namaszczony Duchem Świętym zostałby uznany przez Żydów za kogoś niezwykłego.

”którego Bóg namaścił”: Ta aluzja do Iz 61,1 przypomina obdarzenie Jezusa "mocą" Ducha podczas chrztu (Łk 3,22; 4,14.18). Określenie to wprowadza topoi hellenistycznego "boskiego męża", odsłaniając służbę Jezusa w miarę, jak jego "świadkowie" ją kontynuują (w. 39). Dla nich, podobnie jak dla niego (2,22), potężne czyny stanowiły dowód zbawczego Bożego działania, dokonywanego za pośrednictwem ziemskich wysłanników.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Otwarło się niebo i zabrzmiał głos Ojca:
To jest mój Syn umiłowany. Jego słuchajcie.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Por. Mk 9,6

EWANGELIA
Chrzest Jezusa

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Gdy lud oczekiwał z napięciem i wszyscy snuli domysły w sercach co do Jana, czy nie jest on Mesjaszem, on tak przemówił do wszystkich: „Ja was chrzczę wodą; lecz idzie mocniejszy ode mnie, któremu nie jestem godzien rozwiązać rzemyka u sandałów. On chrzcić was będzie Duchem Świętym i ogniem”.
Kiedy cały lud przystępował do chrztu, Jezus także przyjął chrzest. A gdy się modlił, otworzyło się niebo i Duch Święty zstąpił na Niego w postaci cielesnej niby gołębica, a z nieba odezwał się głos: „Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie”.
Łk 3,15-16.21-22

15. ”Mesjaszem”: Być może w. 15 zawiera pewne informacje historyczne: „Słowa Łukasza wskazują, że byli w Palestynie Żydzi, którzy oczekiwali przyjścia Mesjasza, tj. «namaszczonego» wysłannika Jahwe, posłanego w celu odnowienia Izraela i triumfu Bożej mocy i panowania.

”wszyscy”: Słowo to tutaj i w w. 16 [wszystkich] wyraźnie sygnalizuje Łukaszowy temat uniwersalizmu.

16. ”chrzczę wodą”: Jan jest mniejszy od Jezusa. Jan w obrzędzie oczyszczenia używa wody, Jezus zaś posłuży się doskonalszym środkiem oczyszczenia i udoskonalenia - Duchem Świętym i ogniem. W Dz 2 Łukasz opisuje, w jaki sposób ogień Ducha Świętego dokonuje swojego dzieła w życiu ludzi,

”mocniejszy ode mnie”: Chociaż słowa te wyraźnie wskazują na Jezusa, ich dosłowne znaczenie jest mylące. W Łukaszowej opowieści mogą się one odnosić do tematu pojawiającego się w 11,20-22: Jezus posiada większą zdolność przeciwstawienia się złu niż Jan. Jan nie jest nawet godny, by pełnić rolę niewolnika Jezusa, rozwiązującego rzemyki jego sandałów (zob. Dz 13,25).

21-22. Żydowska tradycja podkreślała, że Bóg porozumiewał się w tym okresie z ludźmi za pomocą głosu z nieba. Większość wierzyła, że nie przemawiał już dłużej przez proroków, przynajmniej nie tak jak to czynił niegdyś. Prorocka posługa Jana i głos z nieba musiały dostarczyć podwójnego świadectwa tożsamości Jezusa.

21. ”cały lud”: Ludzie ci zrozumieli potrzebę odpowiedzenia na Boży plan przedstawiony w nauczaniu Jana (zob. 7,29-30).

”Jezus także przyjął chrzest. A gdy się modlił”: Jezus przyjmuje chrzest, by wyrazić swoją solidarność z Janowym zwiastowaniem Bożego planu zbawienia. Fakt, że Jezus został ochrzczony, przypuszczalnie przez Jana, został wyrażony w gr. formie genetivus absolutus (zdanie podrzędne czasowe z imiesłowem w dopełniaczu). Pogląd, że Łukasz uznawał działanie trzech Osób Bożych w historii zbawienia, można wyprowadzać z faktu, iż zanim przeszedł do przedstawienia chrztu Jezusa, usunął Jana ze sceny (3,19), umieszczając go w więzieniu. Jednak lepsze wydaje się wyjaśnienie, że zgodnie ze swoim stylem literackim, polegającym na usuwaniu ze sceny jednej z postaci przed przejściem do następnego fragmentu opowiadania (zob. 1,56), Łukasz „usuwa" Jana. W jego miejsce na scenę wkracza Jezus i otrzymuje eschatologiczny Boży dar Ducha Świętego. Należy zwrócić uwagę, że Jan, poprzednik Jezusa, został wtrącony do więzienia z powodu swojej działalności. Podobny los spotka tego, któremu Jan nie był godzien rozwiązać rzemyka u sandałów. W interpretacji głoszącej, że wiele cech Łukaszowego opowiadania o chrzcie Jezusa ma charakter mitologiczny i dlatego ukazany w nim Jezus nie może być wzorem dla chrześcijan przyjmujących chrzest, niepokoi jedna rzecz: opisany w nim Jezus modli się. W Łk działalność Jezusa rozpoczyna się i kończy modlitwą (22,46). Jezus modli się przed dokonaniem cudu uzdrowienia (5,16) i przed powołaniem dwunastu apostołów (6,12), przed zapowiedzią swojej męki (9,18) i przed swoim przemienieniem (9,28-29), modli się też, zanim zacznie nauczać uczniów, jak mają się modlić (11,1-2). Modli się o Piotra (22,32). Modli się do Ojca na Górze Oliwnej (22,39-46). Dwukrotnie zwraca się do Boga przybity do krzyża (23,34.46). Tekst 11,13 wyjaśnia, że dar Ducha Świętego zostanie udzielony w odpowiedzi na modlitwę. Jednak modlący się Jezus nie jest jedynie wzorem dla chrześcijan, lecz także pośrednikiem ich zbawienia. Postać modlącego się Jezusa w symboliczny sposób ukazuje, że Jego zbawcza moc pochodzi od Boga. W tym przypadku moc zostaje udzielona za pośrednictwem Bożego daru Ducha. Również Jezus modlący się przed rozpoczęciem swojej duchowej działalności odpowiada Łukaszowemu opisowi rodzącego się misyjnego Kościoła w Dz 1,14; 2,1-13.

”otworzyło się niebo”: Ten profetyczny i eschatologiczny symbol sygnalizuje, że za chwilę nastąpi Boże objawienie (zob. Ez 1,1; Iz 64,1). Chociaż uwaga w 3,22 jest skupiona wyłącznie na Jezusie, otwierające się niebo (3,21) i zstępujący w postaci gołębicy Duch (3,22) tworzą scenę teofanii widzialną dla wszystkich patrzących oczami wiary.

22. ”Duch Święty”: Jak mówi Jl 3,1-5, Bożemu eschatologicznemu nawiedzeniu jego ludu będzie towarzyszyło wylanie stwórczego i prorockiego Ducha. Duch ten spoczął teraz na Jezusie. W Dz 2,1-41 Łukasz opowie o darze tego samego Ducha, udzielonym w dniu Zielonych Świąt, i zinterpretuje go za pomocą kazania Piotra, w którym zacytuje fragment Jl 3,1-5. Fragmenty Dz 10,37-38 i Łk 4,16-21 wskazują, że Duch, który spoczął na Jezusie, został udzielony w celu wypełnienia Bożej woli: uwolnienia zniewolonych przez szatana i ogłoszenia dobrej nowiny ubogim. Opowiadanie o nowym darze Ducha łączy się w następujący sposób z 1,35: przedstawiono Jezusa otrzymującego Ducha Świętego nie dlatego, że daru tego wcześniej nie posiadał, lecz dlatego, iż Łukasz opisuje nowy etap działalności Jezusa.

”postaci cielesnej”: Określenie to występuje jedynie w Łk i znaczy tyle co „rzeczywiście",

”niby gołębica”: Argumentowano, że w Mk żydowskie podobieństwo „jak gołębicę" zostało przez Łukasza zmienione z myślą o jego greckich czytelnikach, na określenie „niby gołębica". Chociaż aluzje do gołębicy można znaleźć w Rdz 1,2; 8,8 i Pwt 32,11 nie stanowi to przekonującej podstawy takiej interpretacji. Wiele do myślenia daje analiza E.R. Goodenougha, wskazująca na wiele znaczeń przypisywanych gołębicy w starożytności: delikatność, jej głos przypominający krzyk nowo narodzonego dziecka, wysoki lot. Gołębica symbolizowała ludzką nadzieję miłości, życia i zjednoczenia z Bogiem. Nadzieje te zostały teraz spełnione w Jezusie, który w Duchu usunął bariery oddzielające ludzi od życia; wzbudzony z martwych zasiadł po prawicy Bożej i udzieli obiecanego daru Ducha tym, którzy będą wzywać jego imienia.

”Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie”: Głos z nieba, połączenie Ps 2,7 i przypuszczalnie Iz 42,1, wzywa Jezusa, jako Syna i Sługę, by przyjął moc, która należała do niego już w chwili poczęcia (1,32.35). W punkcie opowiadania, w którym Jezus ma rozpocząć swoją działalność w Galilei - głoszenie królestwa Bożego słowem i czynem - Łukasz przypomina swoim czytelnikom, kim Jezus jest. Pisząc o synostwie Jezusa w 9,35 Łukasz ponownie przypomni swoim czytelnikom, że ten, który za chwilę rozpocznie podróż do Jerozolimy, w której znajdzie śmierć i usprawiedliwienie, jest Bożym Synem. W 3,22 i 9,35 Jezus nie stał się kimś, kim przedtem nie był, lecz czytelnicy Łukasza dowiadują się czegoś więcej o Jezusie, Synu Bożym, i o Bożym planie, którego przedtem nie znali.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :