Historia, matma, biologia w wydaniu biblijnym

Remigiusz Jaworek

publikacja 14.09.2013 00:15

Wrzesień. Wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują na to, że rozpoczął się czas edukacji.

Wrzesień Roman Koszowski /GN Wrzesień
Wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują na to, że rozpoczął się czas edukacji

Pierwsze podręczniki, szkoła, klasa, nowe przedmioty, klasówki, kartkówki i wywiadówki, a dla studentów to czas wrześniowych egzaminów. Aby jeszcze mocniej podkreślić ten czas, to naszym głównym tematem będą kwestie naukowe w Piśmie Świętym.

Czy tekst biblijny ma w swojej treści jakieś wątki z zakresu biologii, matematyki, historii, geografii, lub innych nauk? Jeśli tak to trzeba nam pamiętać, że wynikają one bardziej z prostego, ludzkiego doświadczenia niż ze studiowania podręczników. Pismo Święte nie jest naukową rozprawą, dlatego poniższe rozważania starajmy się zrozumieć jako biblijne ciekawostki, które mogą urozmaicić lekturę tekstu natchnionego.

Biologia
Na pierwszy ogień poszukajmy ciekawostek biologicznych. Jedna ze scen ewangelicznych przedstawia sytuację kiedy to do Piotra przystępują poborcy dwudrachmy (Mt 17,24-27). Wydarzenie to nieraz klasyfikuje się jako kolejny cud Jezusa, ale czy jest inna możliwość spojrzenia na tę scenę? Z pomocą przychodzą nauki biologiczne.

Okazuje się, że w jeziorze Genezaret żyje ryba, która potocznie nazywana jest "rybą św. Piotra", natomiast w nomenklaturze biologicznej jest znana jako tilapia. Ten gatunek ryby ma dość specyficzne zachowania rozrodcze ponieważ zapłodnioną ikrę przechowuje w swoim pysku i jest dla niej miejscem rozwoju. W związku z tym pysk ryby w czasie ok. 2 tyg. powiększa się do takich rozmiarów, że ryba chcąc uwolnić narybek jest narażona na szybką śmierć musi więc znaleźć zamiennik. Najczęściej jest to mały kamyk, lub moneta znajdująca się w jeziorze. W czasach Piotra to zjawisko było znane Żydom dlatego prośba Jezusa wydaje się być uzasadniona.

Starożytna wiedza zoologiczna daje także możliwość innego rozumienia zwrotu "plemię żmijowe" (Mt 3,7). Według wiedzy starożytnych (m.in. Herodota, Pauzaniasza) na Bliskim Wschodzie istniał gatunek żmij, które "rodząc się pożerały własną matkę". W związku z tym plemię żmijowe można rozumieć jako potomstwo, które jest naznaczone ojcobójstwem lub matkobójstwem.

Matematyka
Matematyka to przede wszystkim cyfry, kształty, obliczenia. Sięgnijmy więc do dwóch przykładów: Nowego miasta - Jeruzalem (Ap 21,16-17) oraz przypowieści o nielitościwym dłużniku (Mt 18,21-35) i potraktujmy te cyfry i opisy dosłownie.

Przyjmując wartości przybliżone okaże się, że Nowe Jeruzalem będzie miało powierzchnię ponad 5 mln. km2 czyli będzie piętnastokrotnie większe niż powierzchnia naszego kraju.  Jak natomiast dziś mogłaby brzmieć przypowieść Jezusa o nielitościwym dłużniku? Z kwotami jakiego rzędu mamy tu do czynienia?

10 tys. talentów to dziś w przybliżeniu ok. 3 mld 600 mln złotych, gdy 100 denarów to ok. 6 tys. złotych. Podobnie jak w Apokalipsie tak i tutaj mamy do czynienia z liczbami symbolicznymi a ich dosłowne traktowanie ma być jedynie pomocą i urozmaiceniem lektury nie zaś jej centrum.

Historia
Historie patriarchów, monarchów, sędziów, proroków, Jezusa, apostołów składają się na całą historię zbawienia. Sięgnijmy może do sztuki wojennej traktując ją jako element biblijnych opisów historycznych.

Wojna jest wydarzeniem, które wymaga dużego zaangażowania ludzi, odpowiedniego zaplecza finansowego i militarnego. Wyposażenie starożytnych armii było naprawdę różne rozpoczynając od mieczy i sztyletów a kończąc na katapultach. Często jednak czytelnikowi zdarza się pomijać decyzje taktyczne, a te mają swoje miejsce na kartach Pisma Świętego. Jednym z takich wydarzeń jest np. oblężenie Samarii (2 Krl 6,24-29).

Król Aramu chcąc przyspieszyć zwycięstwo odciął Samarię od dostaw żywności i wody. Każdy dowódca wie, że wyżywienie armii to podstawa, a co za tym idzie odpowiednie podtrzymywane morale wojsk dają szansę na zwycięstwo. W momencie gdy armia składająca się z kilku do kilkunastu tysięcy żołnierzy potrzebowała dziennego zapotrzebowania na żywność rzędu kilku ton to pozbawienie jej takiej dostawy powodowało bardzo szybką jej klęskę. Innym rozwiązaniem taktycznym był tzw. pojedynek podczas którego każda ze stron wybierała swojego przedstawiciela i o zwycięstwie całej wojny decydował rezultat starcia dwóch reprezentantów (przykładem zastosowania tej taktyki był pojedynek Dawida i Goliata - 1 Sm 17,4-10).

Ciekawostką również jest fakt, że Izraelici nie mogli ścinać drzew owocowych do budowania machin oblężniczych (Pwt 20,19-20). Dlaczego? Ponieważ ścięte drzewo nie zda się na zbyt wiele, natomiast póki rośnie i wydaje owoce może żywić żołnierzy, a jeśli wojna okaże się zwycięska będzie stanowiło dodatkowy łup.

Geografia
Księga Ozeasza w swojej treści opisuje zagładę królestwa izraelskiego (por. Oz 13,9-15). Znajduje się tam informacja będąca wynikiem ludzkiego doświadczenia Żydów mieszkających na terenie Izraela, a która jednocześnie ma swoje uzasadnienie geograficzne. Chodzi przede wszystkim o wers 15 trzynastego rozdziału księgi Ozeasza i wspomniany tam "wiatr wschodni" inaczej nazywany scirocco. Ten wiatr dawał się we znaki rolnikom w okresie od września do końca października. Powodował, że temperatura powietrza podnosiła się o dodatkowe siedem stopni, a wilgotność drastycznie spadała. Stąd to nawiązanie autora natchnionego do wyschniętej studni i źródła.

Powyższe przykłady to tylko drobna część tego co możemy odnaleźć i odkrywać w Piśmie Świętym, bo jest ich o wiele więcej. Poza wymienionymi dziedzinami, warto byłoby odszukać wątki: astronomiczne (związane np. z historią magów ze wschodu), medyczne (problem chorób i ich źródeł, leczenie), chemiczne (np. kwestie minerałów, właściwości olejków, roślin), filologiczne (pojawiające się hapax legomena, arameizmy, definicje słów do dziś nie do końca wyjaśnione). Wszystko to można odkrywać w tekście natchnionym, zawsze jednak pamiętając o tym, że ma to służyć ubogaceniu i lepszemu rozumieniu realiów biblijnych. Nie może być to cel sam w sobie, a Pismo Święte nie może być traktowane jedynie na poziomie prawd naukowych.