Pojawienie się Zbawcy, Księcia Pokoju i przyjście Mesjasza, Króla Sprawiedliwego (Iz 9,1-6 oraz Iz 11,1-9)

Katarzyna Śmiłowska

publikacja 11.03.2006 09:38

WSTĘP


Katolicki oraz niekatolicki kanon ksiąg świętych wylicza proroka Izajasza jako pierwszą z ważnych dla piśmiennictwa biblijnego osób. Jest on najstarszy spośród tzw. „proroków większych”. Wybija się też spośród nich mocą słowa, głębią myśli i pięknem języka. Dzieło jego należało do najpoczytniejszych w okresie judaizmu, a także wywarło wielki wpływ na Nowy Testament.[1]

W Księdze Izajasza znajdujemy proroctwa zapowiadające nadejście Mesjasza jeszcze wiele lat przed Nowym Przymierzem. Dziś możemy z całą pewnością stwierdzić ich realizację w Nowym Testamencie. Nawiązuje do nich sam Jezus Chrystus w słowach spisanych przez ewangelistów, pierwsze katechezy pierwotnego Kościoła oraz Ojcowie Kościoła.



I. TŁO HISTORYCZNE


Księga Izajasza powstała w wyniku trwającego kilka stuleci procesu kształtowania się, a obecną formę osiągnęła w II w. przed Chr.[2] Autor jej żył w latach ok. 765 – 699/643 przed Chr. i uchodzi za największego proroka mesjańskiego ze względu na starożytność, objętość i ważność nauki.[3] Nazywa się go nawet piątym ewangelistą. W tej księdze ma początek wiele prawd objawionych dopiero w Nowym Testamencie. Przedstawiona jest dokładnie osoba Mesjasza i powszechny charakter jego królestwa.

Fragmenty Iz 9,1-6 oraz 11,1-9 należą do pierwszej z trzech wyróżnianych dziś przez uczonych części nazywanej Proto – Izajaszem. Niektórzy zwą ją także „Księgą gróźb” ze względu na przeważające w niej mowy przeciw Judzie i Jerozolimie z lat 740-700 przed Chr. przeplatane pocieszającymi zapowiedziami mesjańskimi. Część ta powstała z różnych mów prorockich i innych utworów Izajasza wygłoszonych przez proroka osobiście (Iz 6,1-9,6) lub zebranych i rozszerzonych przez jego uczniów. Zbiory te nieznany redaktor połączył w jedną całość mniej więcej pod koniec niewoli babilońskiej w VI w. przed Chr. Sekcje apokaliptyczne utworzono lub przerobiono w duchu Izajasza przez kogoś innego w VI lub V w. przed Chr.[4]

Autorstwu izajaszowemu fragmentu Iz 9,1-6 zaprzeczają tylko niektórzy bibliści protestanccy, ale wszyscy katolicy i niektórzy protestanci je potwierdzają.[5] Trwają dyskusje nad autorstwem Iz 11,1-9. Przeważa opinia o autentyczności perykopy. Wśród krytyków radykalnych niektórzy przyjmują częściowe pochodzenie izajaszowe z intensywnymi opracowaniami redaktorskimi.[6] Epoka działalności proroka Izajasza przypadała na lata panowania Ozjasza, Jotama, Achaza, Ezechiasza i była początkowo spokojna. Obejmowała ona lata pomyślności, w których wielkie mocarstwa były zajęte swoimi sprawami. Sytuacja zmieniła się, kiedy w 745 r. na tron Asyryjski wstąpił Tiglat-Pileser III (745-727). Postanowił on zająć wszystkie ziemie na wschód od Mezopotamii. Początkowo zainteresował się Babilonem, później udał się do Syrii, a następnie aż do granicy Palestyny z Egiptem. Król Judy – Ozjasz i Samarii – Menachem złożyli mu daninę. Za rządów króla Judei – Achaza (736-716) państewka podbite przez Asyrię utworzyły koalicję z władcą Syrii – Resinem oraz Samarii – Pekachem na czele. W 734 r. przed Chr. Tiglat-Pileser III zabrał państwu izraelskiemu ziemie leżące w okolicach miasta Dor. W 732 r. przed Chr. zagarnął on dolinę Jizreel i Galileę, z których powstała prowincja Magidu z miastem Megiddo jako stolicą, oraz Zajordanię, którą zamienił w prowincję Gal'azu (por. 2 Krl 15, 29). Mieszkańcy zostali przesiedleni do Asyrii, a Damaszek zburzony. Wówczas Izajasz wygłosił prawdopodobnie poemat z Iz 8, 23b-9, 6.[7] Dokładnej daty jego wygłoszenia nie można jednak ustalić. Rzeczą pewną wydaje się, że powstało ono przed całkowitym zniszczeniem państwa izraelskiego przez Asyrię w 722 r. przed Chr., ponieważ w 8, 23b Izajasz nawiązuje tylko do zajęcia przez Asyrię północnych okolic Izraela, co może dowodzić, że gdy powstawało, reszta tego państwa nadal istniała. Nie jest wykluczone, że Iz 9, 1-6 to najstarsza zapowiedź przyjścia Mesjasza, a więc najstarsze świadectwo mesjanizmu królewskiego bezpośredniego, chociaż należy się też liczyć z możliwością, iż wcześniej powstało proroctwo Rdz 49, 10.[8]

Właśnie ziemie wymienione w Iz 8, 23b odpowiadają tym zagarniętym przez władcę Asyrii. „Ziemia Zabulona i ziemia Neftalego" stanowią tereny położone na zachód i północ od jeziora Genezaret. „Droga Morska" to słynna droga, z Syrii przez nadbrzeże Morza Śródziemnego do Egiptu. „Zajordania" to tereny, z punktu widzenia mieszkańców Jerozolimy znajdujące się po drugiej, czyli wschodniej stronie Jordanu. „Kraj pogan” to Galilea, zwana tak dlatego, że jej ludność oprócz Izraelitów w dużej części stanowili poganie współżyjący z nimi.[9]

Izajasz odwołując się do upokorzenia, które spotkało powyższe ziemie ze strony Tiglat-Pilesera III, przepowiada, że w przyszłości zostaną one okryte chwałą. Temu czekającemu je wywyższeniu poświęcony jest fragment Iz 9,1-6. Radosną przyszłość prowincji zagarniętych przez mezopotamskie mocarstwo prorok przedstawia, jakby już była ich udziałem, posługując się przy tym tzw. prorockim czasem przeszłym dokonanym (perfectum propheiicum), który ma znaczenie czasu przyszłego i służy dla podkreślenia pewności mającego nadejść wydarzenia.[10]

Przyczyną radości ma być między innymi porażka Asyrii ciemiężącej okolice Izraela. Ma to być druzgocząca klęska podobna do tej, jaką w okresie sędziów Gedeon zadał Madianitom (Sdz 7-8). Jednak to, co opisuje prorok ma tak naprawdę daleko głębszy wymiar.[11]

W związku z czasem powstania proroctwa wspomnianego w nim Chłopca niektórzy utożsamiają z mającym się wtedy narodzić królem Ezechiaszem. Z nim związana jest nadzieja na wspaniała przyszłość uzależnioną od uwolnienia ciemiężonej ludności spod władzy Asyrii. Są też tacy, którzy zwrot: „Dziecię nam się narodziło” (Iz 9,5) utożsamiają z intronizacja owego władcy. Jednak Ezechiasz odziedziczył po Achazie królestwo bardzo osłabione, któremu Izajasz zapowiadał bardzo niepomyślną przyszłość (2,6-22; 3,14 n.18; 5,1-7.26-30; 7,15-25; 18,5-8; 22,1-14 i in.). Tak więc nie mógł on przypuszczać że już w tak nieodległych czasach zostanie zwyciężona wielka potęga Asyrii. Proroctwa te odnoszą się więc do dalekiej przyszłości.[12]

Egzegeci niemieccy, tacy jak H. Barth uważają, że omawiany tekst stanowi pieśń dziękczynną i wykazują w nim pokrewieństwo z takimi utworami Starego testamentu. Nie wydaje się to racją, gdyż trudno się w nim doszukać dziękczynienia. Trudno się też zgodzić ze stwierdzeniem, iż pochodzi on z ostatniego trzydziestolecia VII w. przed Chr. i jest wyrazem radości z wycofania się Asyrii z północnych okolic Izraela za króla judzkiego Jozjasza (640–609) dążącego do przejęcia władzy nad Izraelem i odbudowy państwa Dawida. Nie powinno wówczas zabraknąć wzmianki o klęsce wojsk asyryjskich w 722r. przed Chr. Nie można się spodziewać się w czasach wojen tak wielkiego optymizmu, który wiązałby się z nadzieją na życie w pokoju bez granic w najbliższej przyszłości. Wyjątkowo chwalony przez Izraelitów Jozjasz nie dążył do powszechnego rozbrojenia, o którym jest mowa w Iz 9,4, ale utrzymywał wojsko, przy pomocy którego miał zapewnić krajowi pokój. Dowodzi tego tragiczna bitwa pod Megiddo z faraonem Neko II. Niemożliwe jest także, aby wycofanie się Asyryjczyków z północnej Palestyny można było porównać z klęską Madianitów w czasach Gedeona (Iz 9,3). Zwolennicy tego poglądu nie udowodnili również, że autor ma na myśli zaistniałe, a nie przyszłe wydarzenia.[13]

Proroctwo Iz 11,1-9 dotyczy czasów późniejszych niż Iz 9,1-6. Rządził wówczas następca Achaza – Ezechiasz, król pobożny i bardzo chwalony w piśmiennictwie biblijnym. Włączył się on w ruch antyasyryjski, przestał płacić daninę kolejnemu już władcy Asyrii – Sennacherybowi i ufortyfikował kraj. W 701r. przed Chr. Sennacheryb postanowił podporządkować sobie Judę i kilkakrotnie przysyłał poselstwa z prośbą o dobrowolne oddanie Jerozolimy. Niemałą zasługę położył tu prorok Izajasz, który obiecywał Ezechiaszowi pomoc Boską i namawiał do utrzymania stolicy. Opisał on marsz Asyryjczyków z zaznaczeniem, że nie będą dla nich przeszkodą nawet drogi mało znane i trudne do przebycia, a także jego smutny koniec. W rzeczywistości Asyria szybko odstąpiła od oblężenia z nieznanej przyczyny. Podejrzewa się, że armię dotknęła choroba, plaga gryzoni lub inne wydarzenie.[14]



II. DELIMITACJA TEKSTU


Proroctwo dotyczące objawienia się Zbawcy, Księcia Pokoju w Biblii Tysiąclecia zaczyna się już w wersecie 8,23b. Za tym poglądem przemawia również fakt, iż w Wulgacie i Septuagincie werset ten jest w ogóle oznaczony jako 9,1.[15]

Pomimo to właściwy początek przepowiedni wygłoszonej przez proroka Izajasza znajduje się w wersecie 9,1. Nie ma tu co prawda zmiany osób, gdyż wypowiadającym te słowa jest cały czas prorok Izajasz, a adresatem nadal pozostaje lud Izraela. Miejsce również się nie zmienia, akcja toczy się od dłuższego czasu w bliżej nieokreślonym miejscu. Czas nie został w tekście oznaczony. Z kontekstu wynika, że proroctwo zostało wygłoszone około roku 734 przed Chr., a więc w tym samym czasie, co wersety poprzednie, nie nastąpiła więc tu zmiana czasu. Forma tekstu cały czas pozostaje ta sama, jest to poemat. O potrzebie wyodrębnienia fragmentu Iz 9,1-6 świadczy jednak zmiana tematu. Prorok w wersecie 9,1 porusza sprawę nadejścia Zbawiciela, Księcia Pokoju. Wcześniej nie było o Nim mowy.

Koniec tego fragmentu to werset 9,6. W Biblii Tysiąclecia kolejny fragment nosi inny tytuł. Nie ma zmiany osób, miejsca, czasu i formy. Tematyka jednak dotyczy zupełnie innych wydarzeń.

W przypadku Iz 11,1-9 nie ma dyskusji co do wyznaczenia granic. Biblia Tysiąclecia uznaje za początek werset Iz 11,1 stanowiący nowe zdanie rozpoczynające osobny akapit. Ten fragment tekstu nosi też nowy tytuł: „Przyjście Mesjasza, Króla Sprawiedliwego”.

Nie zmieniają się tu osoby, miejsce i czas, o którym autor nie mówi wyraźnie. Za datę powstania tego tekstu przyjmuje się okolice roku 701 przed Chr., kiedy na Jerozolimę najechał Sennacheryb. Forma to w dalszym ciągu poemat. Prorok używa jednak innego czasu. Wcześniej mówi w czasie teraźniejszym, a w 11,1 zmienia go na przyszły. Tematyka również jest zupełnie inna. Poprzednio była mowa o najeźdźcy w Judzie, a w Iz 11,1 o przyjściu Mesjasza.

Za koniec tego proroctwa uznać można werset 11,9, ponieważ co prawda nie następuje zmiana osób, miejsca, czasu i formy, ale tematyka jest inna. Kolejny fragment dotyczy powrotu wygnańców z Izraela.



III. WYJAŚNIENIE SŁÓW - KLUCZY



Naród kroczący w ciemnościach
ujrzał światłość wielką;
nad mieszkańcami kraju mroków
światło zabłysło.
Pomnożyłeś radość,
zwiększyłeś wesele.
Rozradowali się przed Tobą,
jak się radują we żniwa,
jak się weselą
przy podziale łupu.
Bo złamałeś jego ciężkie jarzmo
i drążek na jego ramieniu,
pręt jego ciemiężcy
jak w dniu porażki Madianitów.
Bo każdy but pieszego żołnierza,
każdy płaszcz zbroczony krwią,
pójdą na spalenie, na pastwę ognia.
Albowiem Dziecię nam się narodziło,
Syn został nam dany,
na Jego barkach spoczęła władza.
Nazwano Go imieniem:
Przedziwny Doradca, Bóg Mocny,
Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju.
Wielkie będzie Jego panowanie
w pokoju bez granic
na tronie Dawida
i nad Jego królestwem,
które on utwierdzi i umocni
prawem i sprawiedliwością,
odtąd i na wieki.
Zazdrosna miłość Pana Zastępów tego dokona.


Fragment Iz 8,23-9,6 zatytułowany został w Biblii Tysiąclecia „Objawienie się Zbawcy, Księcia Pokoju”.

Rzeczownik „zbawca” pochodzi od czasownika „zbawienie” oznaczającego „wyzwolenie człowieka od zła, szatana, grzechu, choroby, cierpienia, śmierci itp.”[16] W Starym Testamencie jest to pojęcie o charakterze religijnym, zbawienie pochodzi od Boga. Początkowo wiązano je z wyjściem z niewoli egipskiej (Wj 15,4-20), a później z mającym nadejść Mesjaszem (Jr 23,2), „Sługą Bożym” (Iz 42,1-53,12) i nabrało cech eschatologicznych (Ez 34,22; Iz 12,2; 25,9; Jl 3,5) i uniwersalistycznych (Iz 42,1; 53;12).[17] Przed upadkiem Królestwa Północnego w 722 r. przed Chr. przedmiotem zapowiedzi zbawienia był m. in. Książę Pokoju u Izajasza.[18]

„Książę Pokoju” ma położyć kres wszelkim wojnom, przynieść sprawiedliwość i prawdziwe poznanie Boga.[19] „Pokój” ( z hebr. szalom, grec. Ejrene, łac. pax ) to w Piśmie Świętym pojęcie zbliżone do zbawienia. W Starym Testamencie jego gwarancją było przymierze. Ufność w Bogu przynosi pokój. Jest w pełni realizowany przez Mesjasza – „Księcia Pokoju” (Iz 9,5).[20]

Oczekiwaną radość krain zajętych przez okupanta porównuje prorok do światła wschodzącego w ciemności. Dla wschodnich pisarzy jest to symbol wybawienia i szczęścia (np. Iz 58,8-10; 60,1.20; Mi 7,8; Ps 27,1) tak, jak ciemność to symbol ucisku i niedoli (Iz 13,9n; 42,7; 49,9; Pwt 107, 10.14).[21]

Wyjątkowe nasilenie tego radosnego stanu podkreśla porównanie go do radości żniwiarzy z obfitości zbiorów ( Kpł 23,40; Pwt 16,14; Ps 4,8; 126,6) oraz przy podziale łupów po bitwie (por. Sdz 5,30; Ps 68,13; 119,162).[22]

Powodem do tak wielkiego zadowolenia nie jest tylko klęska Asyrii, lecz wydarzenia mające nadejść w przyszłości. Do nich należy narodzenie tajemniczego Chłopca, potomka Dawida, którzy zasiądzie na jego tronie (Iz 9,6) w Jerozolimie. Umocni on i powiększy królestwo Judy, a panował będzie zgodnie z zasadami prawa i sprawiedliwości. Krajowi swemu zapewni pokój, gdyż nie będzie prowadził działań wojennych. Zapowiedź, iż wówczas „każdy but pieszego żołnierza, każdy płaszcz zbroczony krwią, pójdą na spalenie, na pastwę ognia„ (Iz 9,4) znaczy, że nastąpi powszechne rozbrojenie i świadczy o doskonałości pokoju zaprowadzonego przez Chłopca.[23]

Tekst „Dziecię nam się narodziło” (Iz 9,5) oznacza przyjście Mesjasza. Słuszność tego poglądu potwierdzają wersety Iz 9,4.6 świadczące, że autor w całym utworze mówi o przyszłości. Jednak zdanie to odnosi się nie do rzeczywistych narodzin, ale do objęcia władzy przez zapowiedzianego króla, gdyż jego królewskie tytuły przypominają te nadawane przy intronizacji egipskiemu faraonowi. Nie kłóci się to z nazwaniem go Chłopcem czy Dziecięciem, gdyż zwrot „syn został nam dany” (Iz 9,5) oznacza synostwo Boże.[24]

Ów zapowiadany następca Dawida charakteryzowany jest czterema nazwami: „Niezwykle zaradny”, „Bóg Mocny”, „Wieczny Ojciec” i „Książę Pokoju”, według Wulgaty: „Przedziwny Radca”, „Bóg Mocny”, „Ojciec Na Wieki”, „Książę Pokoju”. Są to imiona symboliczne (por. Iz 1,26n) określające naturę i przymioty Emmanuela: mądrość, boskość, wszechmoc, wieczność, pokojowe usposobienie.[25]

„Imię <>, w dosłownym przekładzie „Cud Doradcy" lub „Cud Planisty", podkreśla, że Dziecię nie będzie potrzebowało cudzych rad i dzięki swej wielkiej mądrości osiągnie swoje zamiary, korzystając z pomocy Jahwe (por. 25, 1; Ps 20, 5)”.[26] Będzie on inny od Achaza, który swą nierozwagą sprowadził na państwo judzkie wielkie nieszczęścia.[27]

Imię „Bóg Mocny” w innych miejscach odnosi się zawsze do Jahwe (Iz 10, 21; Jr 32, 18; Ne 9, 32). Według przeciwników mesjańskiego tłumaczenia perykopy nie oznacza przypisania Chłopcu Boskiej natury, gdyż dla monoteisty z czasów Starego Testamentu idea Boga – człowieka byłaby nie do przyjęcia. Izajasz chce najprawdopodobniej wskazać, że będzie on obdarzony mocą samego Boga (por. Mi 5, 3), a pod jego rządami ukarze się moc Pana. Mówi się o nim jako o boskim bohaterze.[28] Inni egzegeci dowodzą jednak, że tytuł ten był w Starym Testamencie zawsze nadawany Bogu, nigdy człowiekowi i wyrażać musi boskość mającego się narodzić.[29]

Imię „Ojciec Wieczny” to jedyny przypadek nadania królowi tytułu „ojciec” w Starym Testamencie. Określenie „ojciec” w systemie patriarchalnym odnosiło się do także do dziadka (Rdz 10,21) i dalszych przodków w linii męskiej (Rdz 48,21; Kpł 26,39). Cieszyli się oni największym autorytetem głowy rodziny (Rdz 12,1), kapłana (Rdz 8,20), pośrednika błogosławieństwa Bożego (Rdz 24,34), nauczyciela (Pwt 32,7; Iz 38,19) i wychowawcy (Prz 23,22n), wzoru wiary (Iz 51,2; J 8,39n).[30] Takie użycie tego słowa może wyjaśnić wyrocznia, w której Jahwe przez usta Izajasza mówi o Eliakimie mającym objąć stanowisko zarządcy pałacu królewskiego: „Będzie on ojcem dla mieszkańców Jerozolimy i dla domu Judy" (Iz 22, 21). Można z niej wnioskować, że władca opiewany przez proroka otoczy swych poddanych ojcowską opieką. Św. Hieronim w Wulgacie używa słów „Pater futuri saeculi” czyli „Ojciec przyszłych wieków” mając na myśli, że Chłopiec da początek nowej, wiecznej epoce w dziejach Izraela zapowiedzianej w Iz 9,6. Mowa jest tam, że „on utwierdzi i umocni prawem i sprawiedliwością, odtąd i na wieki” królestwo Dawida. [31]

Tytuł „Książę Pokoju” wiąże się z tym, że w przeciwieństwie do panujących tego świata zapewni on „pokój bez końca” (por. Ps 72, 3.7) – okres wszelkiej pomyślności, w którym ludzie i zwierzęta mają odpowiednie warunki życia i postępują wedle woli Bożej. Czwarta nazwa wyraża zależność „księcia” od Jahwe, gdyż termin ten oznacza urzędnika podlegającego królowi. Nie jest to jednak jasne, gdyż babilońskie słowo sarru – odpowiednik hebrajskiego śar było używane również w odniesieniu do króla.[32]

Tytuły, jakie Dziecię ma otrzymać, przypominają te, jakie w Egipcie podczas intronizacji kapłan w imieniu bóstwa nadawał faraonowi, jednak należy też zauważyć pewne różnice świadczące o tym, ze niekoniecznie Izraelici musieli naśladować Egipcjan. Różnica dotyczy też osoby nadającej imiona. W Księdze Izajasz nie są to kapłani, lecz Jahwe. Oznacza to stosunek poddaństwa względem Boga zgodnie ze zwyczajem nadawania imienia wasalowi przez pana. Należy też wziąć pod uwagę fakt, że Izajasz tak przesiąknięty ideą doskonałego monoteizmu nie nadawałby mającemu nadejść królowi pogańskich tytułów.[33]

Teren panowania tego nowego monarchy ma obejmować w pierwszym rzędzie Królestwo Północne i Południowe Izraela. Będzie to rzeczywistość trwała, do której zbudowania użyje on środków takich jak pokój, sprawiedliwość, prawo. Inne przymioty rządów Mesjasza to powszechność i wieczność. Wszystkie one nie mogą przysługiwać żadnemu ziemskiemu władcy.[34]

W słowach: „zazdrość Jahwe Zastępów to sprawi" Izajasz stwierdza, że te obietnice spełnią się dzięki zazdrości Jahwe, czyli dzięki Jego zazdrosnej miłości do Izraela, Bóg jest gwarantem. Dąży ona do podtrzymania więzów z tym narodem, nakłonienia go, by nie oddawał czci obcym bogom i dochował wierności zawartemu z Nim przymierzu (Pwt 4,24; por. 5,9; 6,15; 32,16.21; Wj 20,5; 34,14; Lb 25,11; Ez 8,3-5; 39,25; Za 1,14). Wyrażenie „Jahwe Zastępów" wskazuje na potęgę Jahwe, z którym prorok wiąże swoje nadzieje. Słowo „Zastępy" oznaczać może gwiazdy (por. Iz 40,26), lub aniołów stanowiących dwór Jahwe (1 Krl 22,19; Hi 1,6; Ps 103,21), czy też kananejskie mityczne siły przyrody, ogół rzeczywistości ziemskich i niebieskich. Wszystko to jest odpowiednikiem przymiotnika „wszechmocny".[35]

I wyrośnie różdżka z pnia Jessego,
wypuści się odrośl z jego korzeni.
I spocznie na niej Duch Pański,
duch mądrości i rozumu,
duch rady i męstwa,
duch wiedzy i bojaźni Pańskiej.
Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej.
Nie będzie sadził z pozorów
ni wyrokował według pogłosek;
raczej rozsądzi biednych sprawiedliwie
i pokornym w kraju wyda słuszny wyrok.
Rózgą swoich ust uderzy gwałtownika,
tchnieniem swoich warg uśmierci bezbożnego.
Sprawiedliwość będzie mu pasem na biodrach,
a wierność przepasaniem lędźwi.
Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem,
pantera z koźlęciem razem leżeć będą,
cielę i lew paść się będą społem
i mały chłopiec będzie je poganiał.
Krowa i niedźwiedzica przestawać będą przyjaźnie,
młode ich razem będą legały.
Lew też jak wół będzie jadał słomę.
Niemowlę igrać będzie na norze kobry,
dziecko włoży swą rękę do kryjówki żmii.
Zła czynić nie będą ani zgubnie działać
po całej świętej mej górze,
bo kraj się napełni znajomością Pana,
na kształt wód, które przepełniają morze.


Za najpiękniejszy spośród tekstów Izajaszowych uważane jest proroctwo Iz 11,1-9. W Biblii Tysiąclecia nadano mu tytuł: „Przyjście Mesjasza, Króla sprawiedliwego”.

„Mesjasz”, inaczej Chrystus ( z hebr. masziah, aram. mesziha, grec. christos ) oznacza „namaszczony” i był to tytuł oczekiwanego króla, pomazańca z rodu Dawida.[36] Od czasów Saula jest to termin polityczny - tytuł właściwy królom Izraela.[37]

„Król” w Izraelu był wybrańcem Bożym, czego oznaką było namaszczenie podnoszące go do godności dziedzica i syna Bożego (2Sm 7,14). Wówczas stawał się nienaruszalny (por. 1Sm 24,7). Dla późniejszych pokoleń ideałem króla stał się Dawid. Zadania jego obejmowały troskę o świątynię (por. 1 Krn 22-29) i kult (2 Krl 23), czasem funkcje kapłańskie (1 Krl 9,25). Uważano go za pasterza ludu (2 Sm 5,2), obrońcę prawnego ubogich (Ps 72,4.12) i wybawcę narodu (1 Krl 9,25). Był on jednak tylko namiestnikiem Jahwe – prawdziwego władcy Izraelitów.[38]

„Sprawiedliwość” w Starym Testamencie jest cechą Boga (por. Rdz 18,25) pozostającego wiernym swym obietnicom, na którym można polegać (por. Iz 26,4), który daje ludziom łaski (por. Ps 103,17; Jr 9,24) i zbawienie (Iz 10,22; 41,1n; por. Rz 10,3). Sprawiedliwość Boża jest zakotwiczona w Przymierzu i dlatego posiada sens zbawczy, a nie prawny. Terminy „sprawiedliwy” i „zbawczy” to w Starym Testamencie niemal synonimy (por. Iz 45,20). Sprawiedliwy to ten, kto włącza się w zbawcze dzieło Boga (Hi 17,9), a w szczególności Sługa Boży – prototyp niewinnie cierpiącego Jezusa.[39]

Dwa stychy pierwszego wersetu, połączone paralelizmem synonimicznym, wyrażają tę samą myśl: z rodu Jessego, ojca Dawida, narodzi się nowy władca. Dynastia Dawidowa porównana jest do drzewa, któremu odcięto korzenie i został tylko pień. Z niego wyrośnie świeża gałązka, określona przez Izajasza rzeczownikami: heter - „latorośl" i necer - „młody pęd". Pniem jest oczywiście ród Jessego, świeżą gałązką jego nowy potomek. Prorok nawiązuje tu do symboliki, szeroko rozpowszechnionej w krajach starożytnego Bliskiego Wschodu. Już w kodeksie Hammurabiego (około 1728-1686) słowo to określa potomka królewskiego, a w Fenicji – dziedzica rodu. Pozostaje to w bliskim związku z symbolem drzewa życia jako władzy królewskiej. Do podobnego procesu natury odwołuje się Hiob w 14,7-8 mówiąc „Drzewo ma jeszcze nadzieję bo ścięte, na nowo wyrasta, świeży pęd nie obumrze. Choć bowiem korzeń zestarzeje się w ziemi, a pień jego w piasku zbutwieje, gdy wodę poczuje odrasta, rozwija się jak młoda roślina.[40]

Król, którego przyjście przepowiada wieszcz ma być kontynuatorem dynastii Dawida. Należałoby się raczej spodziewać wyrażenia „z pnia Dawida”. Prorok jednak prawdopodobnie chciał dać do zrozumienia, że ma on być nowym synem Jessego czyli Dawidem (por. 1 Sm 16,1-23; 17,22). W zwrocie, że ten młody pęd wyrośnie z korzenia, a nie z pnia niektórzy dopatrują się myśli, że nie będzie on należał do głównej krytykowanej przez Izajasza linii rodu Dawida, ale do bocznej odnogi. Jest to błędne stwierdzenie, gdyż została tu użyta konstrukcja „pars pro toto” polegająca na oznaczaniu całości przez część. Zgodnie z tym korzeń to synekdocha oznaczająca to samo, co pień. Potwierdza to dodatkowo fakt występowania w Iz 11,1 paralelizmu synonimicznego powtarzającego w drugim członie treść pierwszego.[41]

Werset drugi mówi, że nowy władca ma być obdarzony duchem Jahwe. Termin ruach oznacza dosłownie powiew powietrza (Iz 57,13), wiatr (Rdz 8,1), burzę (Jr 13,24). Z innych tekstów wynika, że „ruach Jahwe” to szczególna moc Boża przejawiająca się w działaniu. Nie ma jeszcze mowy o Duchu Świętym, który pojawia się dopiero w Nowym Testamencie. Tą mocą Bóg stworzył świat z materii pierwotnego chaosu; dzięki niej żyją ludzie i wszystkie stworzenia (Rdz 1,2; 6,3; Ps 104,30); ożywia ona wszystko działając spontanicznie; odnawia, a nawet stwarza (Ez 11,9; 18,31; 36,26). Wyposażeni w nią byli sędziowie (Sdz 3,10), wybitni wojownicy (Sdz 6,34; 11, 29; 13,25; 14,6.19), królowie Saul i Dawid (1 Sm 10,6.9 n; 11,6; 16,13 n), oraz prorocy (Lb 11,25; 1 Sm 10,6; 1 Krl 18,12; 2 Krl 2,9). Dzięki niej wedle nauki proroków nastąpić miało odrodzenie Izraela (Iz 32,15; Ez 37,1-14). Joel (3,1-2) uczył, że przyjdzie czas, kiedy duch Jahwe wylany zostanie na wszelkie ciało (por. Dz 2,17-21). Ruach był łącznikiem miedzy Bogiem i człowiekiem.

W okresie niewoli babilońskiej zrodziła się wśród Izraelitów tęsknota za otrzymaniem darów Ducha, które wiązano z czasami mesjańskimi. Potomek Dawida ma tę moc ducha posiąść na stałe, jako że czytamy, iż duch Jahwe na nim „spocznie". Prawdopodobnie prorok chce w ten sposób zaznaczyć różnicę między tym władcą a Saulem, któremu Jahwe odebrał swego ducha, oraz podobieństwo między nim a Dawidem, któremu Jahwe dał ducha zabranego Saulowi (por. 1 Sm 16,13 n). Z 1 Sm 16,13 wynika, że cecha ta ma ścisły związek z namaszczeniem. Można z tego wnioskować, że prorok wyobrażał sobie, że duch Jahwe spocznie na owym władcy w momencie namaszczenia.[42]

Przy bliższej charakterystyce ducha Jahwe pojawiają się nazwy: duch mądrości i rozumu, duch zaradności i męstwa oraz duch znajomości i bojaźni Jahwe. Septuaginta i Wulgata wymienia siedem darów tego ducha, gdyż bojaźń Jahwe przetłumaczono jako dwa dary: pobożność i bojaźń Jahwe.[43]

„Mądrość” (hebr. hokmah, gr. sophia, łac. sapientia) to umiejętność prawego, praktycznego i altruistycznego postępowania. Została zdobyta doświadczeniem, poznaniem i krytycznym osądem rzeczywistości. Odnosi się do intelektu. Pozwala poznać rzeczy w ich relacji do Boga. Zajmuje poczesne miejsce w literaturze mądrościowej. W biblijnym ujęciu oznacza zdolność do należytego kierowania swoim postępowaniem i wykonywania zadań, znawstwo w jakiejś dziedzinie (np. Wj 31,2-6; 35,30-33.35; Jr 10,9; Ez 27,8 n; Ps 107,27), jest też związana z sądzeniem (1 Krl 3,16-28). Przypisując mającemu nadejść monarsze ducha mądrości Izajasz zalicza go do osób tak wybitnych jak Józef (Rdz 41,33.39), Dawid (2 Sm 14,20), Salomon który zasłynął z wyjątkowej mądrości (1 Krl 2,6; 3,28; 5,9 n.14.26; 10,4 nn; 11,41).[44]

„Rozum” odpowiada rzeczownikowi hebrajskiemu binah i wywodzi się od czasownika znaczącego „zauważać", „spostrzegać", „rozumieć", „pojmować". Słowo to często stosowano obok rzeczownika hokmah (np. Iz 29,14; Prz 4,5; 23,23; por. Iz 10,13) i rozumiano jako jego synonim. Dokładne rozróżnienie ich znaczenia wydaje się być obecnie niemożliwe. Można jednak wnioskować ze znaczenia czasownika, od którego pochodzi rzeczownik binah, iż był on używany z myślą o spostrzegawczości, umiejętności uwzględniania w działaniu istniejących okoliczności, niezbędnej dla każdego, kto chce podejmować słuszne decyzje. Dzięki temu słowu prorok chce dać do zrozumienia, że zapowiadany król będzie rozważny i wybierający najsłuszniejszą drogę w istniejących okolicznościach.[45] Dar ten pozwala też odróżnić dobro od zła.

Określenie „zaradność” występuje tu w znaczeniu „rada” (np. 2 Sm 15, 31.34), „postanowienie” powzięte w wyniku narady (Ezd 10,8), „plan", „zamiar" (Ps 14,6; 20,5), „mądrość", „zdolność znajdowania odpowiednich środków" (Iz 19,3; Jr 19,7; 49,7; Prz 21,30). Bibliści przypisują mu w tym miejscu znaczenie „rada”, jednak nie chodzi z pewnością o udzielanie rad, ale o radzenie sobie z trudnościami czyli zaradność. Oznacza też, że przyszły władca będzie realizował plany Boże przekraczające porządek ludzki i naturalny. Dar ten Prz 8,14 ściśle wiąże z męstwem.[46]

Rzeczownik „męstwo”, hebr. geburah, oznacza cnotę uzdalniającą do walki o urzeczywistnienie słusznych i trudnych zamiarów, właściwą zwłaszcza osobom zasługującym na miano bohaterów (por. Iz 9,5). W Izraelu oczekiwano jej głównie od wojowników, którzy winni odznaczać się siłą i dzielnością w walce (por. np. 2 Krl 18,20; Iz 36,5; Ez 32,29 n). Stanowi ono przymiot Boży wysławiany w psalmach (Ps 65,7; 89,14; 145,11), a u proroków objawiający się w sądzie Boga (Iz 33,13; Jr 16,21). Oznaczać ma to, że panowanie przyszłego króla nie będzie niczym ograniczone, prawie jak panowanie Boga. [47]

„Znajomość Jahwe” - da`at Jahweh, obejmuje oprócz teoretycznej wiedzy o Bogu także zgodne z nią postępowanie (por. Rdz 4,1). Znać Boga to uznawać, że On jest Panem o nieograniczonej potędze (Pwt 11,2-9; Iz 41,20; Ha 2,14), a jego dobroć i wierność nie zawodzą (Oz 11,3; Mi 6,5), któremu winno się oddawać hołd, być posłusznym i okazywać przywiązanie (Wj 33, 13;1 Sm 2,12; Iz 1,3; Jr 2,8; 4,22; 9,2-5; Ps 9,11; 36,11; 87,4). Teksty mądrościowe łączą ten dar z bojaźnią Pańską (por. Prz 1,7.29; 2,5; 9,10; 15,33; Hi 28,28) [48]

„Bojaźń Jahwe” to uszanowanie Bożego majestatu, uniżenie w oddawaniu najwyższej chwały i czci Bogu. Ta biblijna cnota właściwa jest ludziom mądrym (por. Prz 1,7; 2,5-8; 9, 10; 15,33) związana z unikaniem i nienawidzeniem zła oraz tego wszystkiego, co się nie podoba Bogu, a czynieniu tego, co Mu się podoba (Prz 3,7; 8,13; por. 11,1; 12,22; 15,3.8; 16,5). W pojęciu tym mieści się wszystko, co dotyczy poprawnej postawy wobec Boga. W niektórych tekstach ma ona bliski związek znaczeniowy ze znajomością Boga (Prz 9,10) lub po prostu znajomością (Iz 1,3; Oz 4,6; Prz 1, 7; 9,10). Wyrażenie „ci, którzy się Go boją" (Ps 15,4; 22,24) oznacza wiernych, podobnie jak wyrażenia „ci którzy Go znają” (Ps 36,11; 87,4) i „ci, którzy znają Jego imię” (Ps 9,11).[49]

Wersety 3-5 omawiają postawę władcy wobec poddanych. Zgodnie z posiadanymi darami ducha Jahwe będzie on się kierował sprawiedliwością biorąc w opiekę ubogich i słabych, a karząc zbrodniarzy (por. 1,15-17; 3,14 n; 5,8 n.23; 10,1-3). Zwycięstwo nad nimi osiągnie „tchnieniem swych warg” czyli za pomocą słowa, bez używania przemocy. Wygląda to tak, jakby Izajasz sprzeciwiał ten obraz idealnego monarchy postawie króla z Ps 2,9, który pragnął kruszyć nieposłuszne mu narody rózgą żelazną. Cechy te są z osobą nowego władcy związane tak mocno jak przepaska noszona na biodrach a zdejmowana tylko na noc z Izraelitą (por. Jr 13,11; Ef 6,14). Obraz pasa był w Biblii szeroko stosowany (por. np. Ps 30,12; 65,13; 931; Ef 6,14). U Jeremiasza symbolizuje on sąd (Jr 13,11), a Psalmie 109 nawet przekleństwo. Sądząc nie będzie się on opierał na pozorach i pogłoskach, ale na dokładnej znajomości poddanych, w czym będzie podobny do Dawida, który podobnie do anioła Jahwe wiedział o wszystkim, co się działo w kraju (2 Sm 14,17.20) i do Salomona słynącego z umiejętności wydawania mądrych i słusznych wyroków (2 Sm 14,17.20). Duży nacisk położony na takie właśnie przymioty wynika z ówczesnej krytyki nadużyć urzędników królewskich, a zwłaszcza stronniczego wydawania wyroków i przyjmowania podarków.[50]

Wersety 6-9 nawiązując do Iz 9,4 zapowiadają, że władca ten zapewni poddanym niczym nie zmącony pokój. Myśl tę wyrażają obrazy wilka mieszkającego z barankiem, lamparta leżącego z koźlęciem, cielęcia pasącego się ze lwiątkiem, krowy żyjącą w przyjaźni z niedźwiedzicą, lwa żywiącego się słomą oraz niemowlęcia igrającego obok kryjówki kobry.[51]

Liczni egzegeci widzą tu nadzieję na powrót do stanu istniejącego na początku świata przekazanego w Rdz 2-3. Z pewnością jednak zwierzęta wyobrażają ludzi, którzy będą żyć w zgodzie jeśli źli przestaną czynić zło i szkodzić dobrym. Stanowisko to uzasadnia werset 9, w którym Jahwe mówi o ludziach: „Zła czynić nie będą ani zgubnie działać po całej świętej mej górze” czyli Syjonie. Powodem tego będzie znajomość Pana, którą napełni się kraj, będąca cechą ludzką. Dodatkowo potwierdza ten pogląd to, że na Bliskim Wschodzie zwierzęta takie jak kozły (W j 15,15; Iz 14,9), gazele i byki (Ugarit) symbolizują warstwy społeczne. W licznych wypowiedziach biblijnych zwierzęta drapieżne polujące na łagodne, z którymi porównywano ludzi cichych i lud Boży, obrazują pogan wyrządzających krzywdę Izraelitom i pustoszących ich ziemie (Ps 80,14; Iz 5,29; 56,9; Jr 12,9; 50,17). Nabuchodonozor jest porównany do drapieżnego orła (Jr 48,40; Ez 17,3.12); bogacz uciskający biednego to lew, który rozdziera na kawałki baranka (Syr 13, 23); fałszywy prorok to dziki lew, a wilk to zły książę (Ez 22,25-27).[52]

Izajasz nie zapowiada pokoju w całym stworzeniu, gdyż z wersetu 9 jasno wynika, że chodzi o Jerozolimę i państwo judzkie. W związku z tym werset 4 odnosiłby się do kraju, a nie do całej ziemi, jak to niektórzy rozumieją. Mieszkańcy ziemi judzkiej na czele z zamieszkującymi Jerozolimę mają dostąpić doskonałej zgody pod rządami Mesjasza.[53]

Za błędne należy uznać stwierdzenie, że Iz 11 prezentuje wizję ludzkości, która dzięki otwarciu się na Boga i związaniu z Nim przezwycięży swą odwieczną dążność do grzechu. Losy całej ludzkości nie są tu jeszcze przedmiotem rozważań, które dotyczą ziem judzkich z Jerozolimą w czasie rządów Mesjasza.[54]

W samej treści proroctwa nie znajdują się konkretne informacje na temat czasu przyjścia idealnego władcy. Prawdopodobnie autor nie chciał się wypowiadać w tej kwestii, a jedynie wyrazić nadzieję, że taki król kiedyś zasiądzie na tronie Dawida. Z wersetu 1 wynika, że dynastia Dawida w dalszym ciągu istnieje. Z zapowiedzi, że Jerozolima będzie mieć idealnego monarchę, trzeba by wnioskować, że aktualnie sprawujący władzę nie odpowiada oczekiwaniom narodu i zachodzi wątpliwość, czy państwo judzkie będzie kiedyś posiadało władcę, jakiego potrzebuje. W czasach Izajasza okoliczności takie zaistniały w 701 r. przed Chr., w czasie oblężenia Jerozolimy przez asyryjskiego króla Sennacheryba. Dlatego uznaje się, że tekst o latorośli z pnia Jessego miał przynieść otuchę udręczonym obywatelom w tych przykrych okolicznościach. Kontekst tej przepowiedni opisuje podobną sytuację. W 10, 28-34 kolejno upadające miasta opierające się królowi Asyrii Izajasz przyrównuje do wysokich drzew, które padają pod toporem drwala. Łatwo więc zauważyć związek logiczny naszego fragmentu
Iz 11,1-9 z tymi obrazami: upadającym drzewom przeciwstawia prorok pień Jessego, trwający w rodzie Dawida panującym w Jerozolimie. Wskazuje też, że mimo zagrożenia będzie on trwał zgodnie z proroctwem Natana (2 Sm 7,1-16), aż w końcu wypuści latorośl - idealnego władcę zdolnego zapewnić narodowi brakującą pomyślność.[55]



IV. WNIOSKI TEOLOGICZNE


Wyjaśniając proroctwa dotyczące nadejścia Zbawcy, Księcia Pokoju, Mesjasza i Króla Sprawiedliwego w kontekście całej Księgi Izajasza zauważamy, że centralnym punktem historii ma być Mesjasz z rodu Dawida, syn Dziewicy ( Iz 7,14). Jego wystąpienie wiąże się z sądem nad grzechem i upadkiem nieprzyjaciół Bożego narodu. Będzie to sąd oczyszczający (Iz 1,21-26) oraz kara w postaci wojny (Iz 3,25-4,1) i niewoli (Iz 3,24).[56]

Iz 9, 1-6 mówi o narodzinach króla z rodu Dawida. Ma On przynieść wieczny pokój i sprawiedliwość. Tytuły Go określające wskazują, że będzie to ktoś wyjątkowy. Jego nadejście dokona się nie przypadkowo, ale dzięki „zazdrosnej miłości Pana Zastępów”.[57]

Odrodzenie domu Dawida ściśle wiąże się z odnowieniem stworzenia. Poprzez groźby i zapowiedzi strasznych kar dla rodu Dawida na początku swej księgi Izajasz zdaje się ukazywać, że pomimo grzechów tej dynastii Bóg zrealizuje względem niej swoje plany. Zostanie ona cudownie odnowiona.[58]

Tak więc prorok twierdzi, że monarchia Dawidowa odegra dużą rolę w przywróceniu harmonii między Bogiem a ludzkością i cały stworzeniem. Upadek jej w czasach niewoli babilońskiej nie zaprzecza temu. Przyszły król z rodu Dawida sprowadzi na cały naród Izraela wszystkie inne ludy błogosławieństwo odnowy.[59]

W Iz 8,23b stanowiącym wstęp do proroctwa Iz 9,1-6 autor wspomina, iż dotyczy ono Galilei. Można z tego wnioskować, że wypełniło się ono wraz z przyjściem Jezusa do Galilei. Zostało ono również zacytowane przez Św. Mateusza w Mt 4,15n.[60]

Egzegeza żydowska odrzuca mesjańskość tego poematu i odnosi go do króla Ezechiasza. Liberalni komentatorzy protestanccy podzielając tą opinię tytuł „Bóg Mocny” wyjaśniają przesadną, hiperboliczną tytulaturą dworską przejętą z Egiptu lub innych krajów pogańskich.

Większość biblistów katolickich i niektórzy protestanccy (Marti, Duhn, Cheyne) przyjmują zarówno mesjańskość perykopy jak i tradycyjny sens wyrazowy o Mesjaszu. Wskazuje na to między innymi tekst i kontekst. Przymioty przypisane królewiczowi: mądrość, wszechmoc, boskość, ojcowska dobroć i troskliwość, wieczność, przysługują w pełni i najdoskonalej Chrystusowi. On zaczął swoje nauczanie od Galilei, która odpowiada północnej Palestynie, królestwu dawidowemu, wzbudzając radość i oświecając (por. Łk 2,10-14; Mt 4,13-17; J 1,4n.9). Określił charakter swego panowania, które miało być duchowe, nadprzyrodzone, powszechne i wieczne (Mt 5,3.10; Łk 4,14-21; J 18,33-36). Stara, przedchrześcijańska tradycja żydowska opowiadała się za wyjaśnieniem mesjańskim, co potwierdzają Rabbi Josef Galilejczyk, Ben Sira, Jalkut Szimini oraz Targum. W tradycji chrześcijańskiej tylko Efrem odnosi to proroctwo do Ezechiasza, pozostali do Chrystusa.[61]

Proroctwo Iz 9,1-6 odnosi się literalnie do Jezusa Chrystusa. Potwierdza to Nowy Testament, w którym Mesjasz podkreślił swoją godność przez cuda i sam stwierdził swoje królewskie pochodzenie. Można go bez zastrzeżeń nazwać „ojcem” oraz potomkiem Dawida.

Naukę mesjańską Iz 9,1-6 można streścić w następujących słowach. Mesjasz pochodził będzie z rodu Dawida i zasiądzie na jego tronie. Będzie potężnym i prawdziwym Bogiem, ale i człowiekiem narodzonym z dziewicy, troskliwym ojcem swego narodu, księciem pokoju. Przyniesie światłość, radość i pokój. Dokona duchowego oswobodzenia z ciemności ignorancji, smutku, niewoli grzechu i szatana, nad którym odniesie całkowite zwycięstwo. Utrwali na ziemi sprawiedliwość, praworządność, pokój i szczęście.[62]

Wszyscy katolicy oraz niektórzy protestanci (Duhn, Marti, Procksch) uznają mesjański charakter fragmentu Iz 11, 6-9. Natomiast rabini żydowscy (np. Aben Ezra z XIII.) i wielu protestanckich uczonych (H. Grotius z XVII w., Hendewerk, Holzapfel, Gray) odnoszą go do króla Ezechiasza lub do księcia Zorobabela po powrocie z niewoli babilońskiej.

Urywek ten według peszerów z Qumran pomimo braku formalnego określenia „Mesjasz” opisuje postać w pełni mesjańską, która jest ważnym etapem oczekiwań zbawczej przyszłości. „Odrośl Dawida” wyrośnie w czasach ostatecznych, czyli mesjańskich. Charakter jego wystąpienia i panowania pozwoli lepiej zrozumieć eschatologia międzytestamentalna, która przygotowuje oczekujących na spotkanie z Jezusem Chrystusem. Wówczas zapowiedziane dary Ducha staną się udziałem chrześcijan.[63]

Za mesjańskością przemawia tu treść i kontekst z Iz 9,1-6. Wspomniane cechy nadprzyrodzone nie mogą w takim stopniu przysługiwać jakiemuś władcy ziemskiemu. Nowy Testament zawiera idee i wyrażenia zaczerpnięte z tej perykopy a odnoszące się do Chrystusa (por. Rz 15,12; Ap 5,5; 22,16; 2 Tes 2,8). W innych proroctwach też występują podobne myśli (por. Jr 23,5; Za 3,8; 6,12; Iz 9,1-6; Ps 2,8; mi 4,1-3). Starsza tradycja żydowska odnosiła ten fragment do Mesjasza, ale wyobrażali go sobie w sensie doczesnym i politycznym. Dziś niektórzy uczeni żydowscy mówią, iż Zbawiciel przyjdzie dopiero, gdy na ziemi zapanuje doskonały pokój. Egzegeza chrześcijańska widzi tu duchowe królestwo Pana Jezusa już zaczęte bądź eschatologiczne wieczne królestwo. Tak rozumieją ten ustęp św. Justyn, św. Ireneusz, Tertulian, św. Cyprian, św. Hieronim, Euzebiusz z Cezarei, św. Jan Chryzostom, Andrzej od św. Wiktora, doktorzy scholastyczni, późniejsi teologowie i współcześni bibliści.

Tekst ten opisując sielskie wspólne życie zwierząt kryje w sobie głęboką naukę. Mesjasz ma przywrócić pierwotną harmonię i pokój przez przyniesienie ludziom odpuszczenia grzechów, łaski i świętości (Iz 2,4; 9,4.6; 32,17; 60,17n; 65,25; Jl 4,17; Am 9,13n; Mi 4,3; 5,9n; So 3,13; Za 3,10; 9,10). Nowe Przymierze ma być przymierzem pokoju (por. Ez 34,25; Ps 72 [71],3.7).[64]

Św. Paweł (2 Tes 2,8) przytacza Iz 11,4 w kontekście eschatologicznym powtórnego przyjścia Chrystusa (por. także Ap 19,15).

Streszczenie mesjańskiej nauki perykopy jest następujące. Mesjasz będzie potomkiem Dawida, królem sprawiedliwym, doskonałym, obdarzonym pełnią darów Bożych, religijnym, prawym, mocnym mocą duchową i wprowadzającym pokój. Królestwo jego ma być powszechne, pełne ładu, harmonii, dobrobytu i spokoju.

Wyjaśnienia przepowiedni z Iz 9,1-6 i Iz 11,1-9 należy szukać w kontekście jeszcze jednego, wcześniejszego tekstu Izajasza Iz 7,13-25 mówiącego o narodzeniu Emanuela.

Obie wyrocznie mają trzy interpretacje: historyczną, mesjańską – typiczną, mesjańską – dosłowną. Pierwsza odnosi się do króla judzkiego i jego syna lub do samego Izajasza i jego potomka. Chrześcijaństwo sprzeciwia się jej. Druga sugeruje, że prorok mówi o władcy izraelskim jako typie oznaczającym Mesjasza i jego matce – królowej, jako typie Maryi – rodzicielki Chrystusa. Takie tłumaczenie godzi w teorię dotyczącą znaku, gdyż nie byłoby tu znaku narodzenia z dziewicy. Narodziny następcy tronu nie byłyby niczym nadzwyczajnym. Kolejna interpretacja odczytuje wyrocznie jako odnoszące się do Mesjasza i Jego matki. Potwierdzają ją: Nowy Testament, Ojcowie Kościoła, tradycja chrześcijańska. Mt 1,22-23 zaznacza, iż błogosławiony stan matki zbawiciela będzie dziełem Ducha Świętego. Tylko dziewicze poczęcie i narodzenie tłumaczy niezwykły znak, o którym jest mowa. Tak dalekie wybiegnięcie w przyszłość jest możliwe dzięki perspektywie prorockiej. Prorok w widzeniu widzi to, co się stanie za wiele, w tym wypadku 700 lat.[65]



ZAKOŃCZENIE


Do dziś trwają spory pomiędzy teologami różnych wyznań na temat wyjaśnienia proroctw Iz 9,1-6 i Iz 11,1-9. Różne argumenty służą przeciwko ich interpretacji mesjańskiej. Katolicy jednak, co jasno wynika z przytoczonych wyżej racji, nie mają wątpliwości, co do faktu, że mówią one o Mesjaszu. Zapowiadają Zbawiciela, którego przyjście zrealizowało się w Nowym Testamencie. Zalicza się je nawet do jednych z największych przepowiedni tego typu, a ich autora nazywa się „piątym ewangelistą”.

PRZYPISY:


[1] por. Wstep do Starego Testamentu, red. S. Łach, Poznań – Warszawa 1973, s. 435, por także Wstęp do Starego Testamentu, red. L. Stachowiak, Poznań 1990, s. 272.
[2] por. Praktyczny Słownik Biblijny, red. A. Grabner-Haider, Warszawa 1994, s. 605, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 11 – 12.
[3] por. tamże, s. 5.
[4] por. Wstęp do Starego Testamentu, red. S. Łach, Poznań – Warszawa 1973, s. 438 – 440, por. także Wstęp do Starego Testamentu, red. L. Stachowiak, Poznań 1990, s. 274 – 275, por. także Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów tynieckich, Poznań – Warszawa 1980, s. 847- 848, por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s.105, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 15 – 19.
[5] por. tamże, s. 50.
[6] por. Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 163.
[7] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 80.
[8] por. tamże, s. 88,por. także Wstęp do Starego Testamentu, red. S. Łach, Poznań – Warszawa 1973, s. 337, por. także Wstęp do Starego Testamentu, red. L. Stachowiak, Poznań 1990, s.273 – 274, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 5 – 7.
[9] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 80, por. także Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów tynieckich, Poznań – Warszawa 1980, s. 856.
[10] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 81.
[11] por. tamże, s. 82.
[12] por. tamże, s. 86 - 87.
[13] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 88.
[14] por. Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 161.
[15] por. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów tynieckich, Poznań – Warszawa 1980, s. 856, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 49.
[16] H. Langkammer, Słownik biblijny, Katowice 1984, s. 160.
[17] por. tamże, por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s.262.
[18] por. Praktyczny Słownik Biblijny, red. A. Grabner-Haider, Warszawa 1994, s.1475.
[19] por. tamże, s. 597.
[20] por. H. Langkammer, Słownik biblijny, Katowice 1984, s. 125, por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s.198.
[21] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 82, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 54.
[22] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 82, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 54.
[23] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 82, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 55.
[24] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 87 – 87.
[25] por. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów tynieckich, Poznań – Warszawa 1980, s. 857.
[26] J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 83.
[27] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 83, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 57.
[28] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 83, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 58 – 60.
[29] por. J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 58.
[30] por. H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s.181.
[31] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 83, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 60.
[32] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 83 – 84, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 60.
[33] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 84 – 85, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s.59.
[34] por. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów tynieckich, Poznań – Warszawa 1980, s. 857, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 60.
[35] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 85, por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s.261, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 61.
[36] por. H. Langkammer, Słownik biblijny, Katowice 1984, s. 38, por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s. 53.
[37] por. Praktyczny Słownik Biblijny, red. A. Grabner-Haider, Warszawa 1994, s. 717.
[38] por. H. Langkammer, Słownik biblijny, Katowice 1984, s. 91, por. także M. Lurker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989, s. 97, por. także. Praktyczny Słownik Biblijny, red. A. Grabner-Haider, Warszawa 1994, s. 586, por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s.136 - 137.
[39] por. H. Langkammer, Słownik biblijny, Katowice 1984, s. 140, por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s.224.
[40] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 89 – 90, , por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s. 31, 60, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 164, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 72.
[41] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 90, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 163- 164.
[42] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 90 – 91, por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s.65 – 66, por. także Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów tynieckich, Poznań – Warszawa 1980, s. 859, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 164 – 165, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 73.
[43] por. J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 74.
[44] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 91, por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s.157, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 165, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 74 – 75.
[45] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 91, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 165, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 75.
[46] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 91, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 165 – 166, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 75.
[47] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 92, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 166, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s.75.
[48] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 92, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 166, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 75 – 76.
[49] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 92, por. także H. Langkammer, Mały słownik biblijny, Wrocław 1995, s.47, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 166, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 76.
[50] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 92 – 93, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 164, por. także Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 167 – 168, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 76 – 77.
[51] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 93, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 77.
[52] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 93, por. także J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 78.
[53] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 94.
[54] por. tamże
[55] por. J.S. Synowiec, Oto Twój Król przychodzi, s. 94 – 95.
[56] por. Wstep do Starego Testamentu, red. S. Łach, Poznań – Warszawa 1973, s. 443, por. także Wstęp do Starego Testamentu, red. L. Stachowiak, Poznań 1990, s. 277.
[57] por. T.D. Aleksander, Król Sługa. Biblijny portret Mesjasza, Kraków 2000, s. 140 – 141.
[58] por. tamże, s. 139 – 140.
[59] por. tamże, s. 141.
[60] por. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów tynieckich, Poznań – Warszawa 1980, s. 856.
[61] por. J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 61 – 63.
[62] por. J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 63.
[63] por. Z. Małecki, Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004, s. 164, 168.
[64] por. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów tynieckich, Poznań – Warszawa 1980, s. 859.
[65] por. J. Paściak, Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987, s. 20, 61.
BIBLIOGRAFIA


I. Źródło

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań – Warszawa 1980.


II. Opracowania

Langkammer H., Słownik Biblijny, Katowice 1984.
Małecki Z., Peszery do Księgi Izajasza, Katowice 2004.
Paściak J., Izajasz wieszczem Chrystusa, Katowice 1987.
Praktyczny Słownik biblijny: opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów, red. Grabner-Haider A., Warszawa 1994.
Synowiec J. S., Oto twój król przychodzi, Kraków 1992.


III. Literatura pomocnicza

Aleksander T. D., Król sługa i biblijny portret Mesjasza, Kraków 2000.
Langkammer H., Mały słownik biblijny, Wrocław 1995.
Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989.
Wstęp do Starego Testamentu, red. Łach S., Poznań – Warszawa 1973.
Wstęp do Starego Testamentu, red. Stachowiak L., Poznań 1990.