Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XV NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok B

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Misja proroka

Czytanie z Księgi proroka Amosa

Amazjasz, kapłan w Betel, rzekł do Amosa: „«Widzący», idź, uciekaj sobie do ziemi Judy. I tam jedz chleb, i tam prorokuj. A w Betel więcej nie prorokuj, bo jest ono królewską świątynią i królewską budowlą”.
I odpowiedział Amos Amazjaszowi: „Nie jestem ja prorokiem ani nie jestem uczniem proroków, gdyż jestem pasterzem i tym, który nacina sykomory. Od trzody bowiem wziął mnie Pan i Pan rzekł do mnie: «Idź, prorokuj do narodu mego, izraelskiego»”.
Am 7,12-15

12. ”Widzący”: Przestarzały termin na określenie proroka (1 Sm 9,9), być może kryjący obraźliwe tony.

”tam jedz chleb”: Tzn. tam zarabiaj na życie. Wzmianka o Judzie podkreśla status Amosa-obcokrajowca; a jednak miesza się on w sprawy polityczne i religijne Izraela.

14. ”Nie jestem ja prorokiem”: Być może najszerzej dyskutowany werset w Am. Należy go chyba rozumieć jako odparowanie zarzutu Amazjasza, że Amos jest po prostu „prorokiem do wynajęcia”. Jak wynika z 3,8, Amos „prorokuje”.

”Ani nie jestem synem prorockim” (BT: „ani nie jestem uczniem proroków"): człowiekiem należącym do „cechu" proroków; stowarzyszenia takie znane były w Izraelu od początku istnienia monarchii (1 Krl 20,35; 2 Krl 2,3.5.7.15; 4,1.38). Amos odrzuca więc związki z „zawodowymi" prorokami. Działalność prorocka, jakiej się oddaje, nie wynika z jego wyboru, lecz opiera się na tym, że Jahwe wybrał jego.

15. Por. 2 Sm 7,8; Ps 78,70-71 (w odniesieniu do wyboru Dawida przez Jahwe).

”Idź... prorokuj”: Nakaz kapłana: „uciekaj... tam prorokuj" (ww. 12-13) jest dokładnym przeciwieństwem słów Jahwe do proroka.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

7.13. Królewska świątynia. W Betel znajdowała się jedna z dwóch królewskich świątyń zbudowa­nych przez Jeroboama jako miejsca kultu dla mieszkańców Północnego Królestwa (1 Krl 12,26-30). Urząd sprawowany przez Amazjasza miał charakter polityczny, bowiem kapłanów w Betel mianował król i o objęciu urzędu nie decydowała przynależność plemienna do pokolenia lewitów (1 Krl 12,32). Naturalnie kapłani z Betel czuli się zobowiązani do wierności królowi, władca bywał osobiście dotknięty nie tylko wszelką krytyką pod własnym adresem, ale też i pod adresem świątyni w Betel. W świątyni państwowej król osobiście uczestniczył w obrzędach kultowych.

7.14. Pasterz. Żadna z wiosek położonych w cen­tralnej części górzystej krainy Judy nie mogła sobie pozwolić na specjalizację w jednym rodzaju działal­ności gospodarczej. Każda rodzina miała własne poletka, na których uprawiała pszenicę i jęczmień, małą winnicę i kilka drzew figowych i oliwnych. Stwarzało to szansę, że przynajmniej niektóre zaję­cia rolnicze przyniosą zysk. Na podobnej zasadzie, na wszelki wypadek, trzymano kilka owiec, kóz lub sztuk bydła. Stadko mogło paść się na zboczach wzgórz pod opieką chłopca (zob. zajęcie Dawida w 1 Sm 16,11). Mezopotamską paralelę do tej praktyki odnaleźć można w akkadyjskim słowie naqidu - terminie używanym na oznaczenie ho­dowli bydła, owiec i kóz.

7,14. Pielęgnowanie drzew sykomory. Figowiec sy­komory (Ficus sycomorus L.) pochodził ze wschod­niej części Afryki Środkowej i rozprzestrzenił się w Egipcie i na Bliskim Wschodzie w okresie żelaza. Drzewa te wydawały owoce nawet sześć razy w cią­gu roku. Ponieważ owoce sykomory ustępowały jakością owocom pospolitego figowca (Ficus carica L.), jedli je głównie ubodzy. Sady z drzewami figowymi osiągały pełną dojrzałość dopiero po dwudziestu latach. Sykomory wymagały dużej dba­łości, musiały być bowiem zapylane ręcznie. Trzeba też było nacinać lub nakłuwać owoce, by zwiększyć ilość etylenu przyspieszającego proces dojrzewa­nia. Noże używane do nacinania owoców przedsta­wiono na egipskich malowidłach grobowych z Teb.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Okaż swą łaskę i daj nam zbawienie.

Będę słuchał tego, co mówi Pan Bóg:
oto ogłasza pokój ludowi i świętym swoim.
Zaprawdę bliskie jest Jego zbawienie
dla tych, którzy się Go boją,
i chwała zamieszka w naszej ziemi.
Refren.
Spotkają się ze sobą łaska i wierność,
ucałują się sprawiedliwość i pokój.
Wierność z ziemi wyrośnie,
a sprawiedliwość spojrzy z nieba.
Refren.
Pan sam obdarzy szczęściem,
a nasza ziemia wyda swój owoc
Przed Nim będzie kroczyć sprawiedliwość,
a śladami Jego kroków zbawienie.
Refren.
Ps 85,9ab-10.11-12.13-14

Trwają dyskusje: jak zaklasyfikować ten psalm. Ogólnie uznawany jest on za lamentację narodu, wspólnotową liturgię suplikacji. Jednak Mowinckel i Dahood wiążą Ps 85 ze świętem zbiorów (być może Namiotów), uważając go za modlitwę o deszcz (Ps 65; 67).

Struktura:
ww. 2-4 (hymn uwielbienia za błogosławieństwa Jahwe zesłane w przeszłości)
ww. 5-8 (lamentacja)
ww. 9-14 (wyrocznia zbawienia wypowiedziana przez osobę sprawującą kult)

2-4. Sześć czasowników w czasie przeszłym występujących w tych wersetach większość komentatorów uznaje za wskazówkę, że tworzą one hymn wielbiący Jahwe za przeszłe dobrodziejstwa. Dahood uznaje wersety za zdania rozkazujące, które rozpoczynają modlitwę, sięgającą w. 7.

5. ”Odnów nas”: Przypomina „odmienienie losu” z w. 2.

7-8. Dobrodziejstwa, o które modli się psalmista, obejmują przywrócenie do życia (por. Ps 104,29-30) i zbawienie (= rok dobrych plonów).

9. ”Chciałbym słuchać”: Tłumaczenie Dahooda „niech ogłoszę" jest lepsze niż „chcę słuchać" czy „niech usłyszę".

9-10. Por. Ps 25,12-13; 145,18-19

11. „Łaskawość” Jahwe (hesed). o która się modlono w w. 8, zostaje teraz udzielona jego wiernym (tj. ludziom związanym z Bogiem przez heses).

13. Według Dahooda „szczęściem", którym obdarzył Jahwe, są deszcze jesienne (Kpł 26,4; Pwt 11,14-17; Ez 34,25-27; Za 8,12).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Bóg wybrał nas w Chrystusie

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Efezjan

Niech będzie błogosławiony Bóg i Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa, który napełnił nas wszelkim błogosławieństwem duchowym na wyżynach niebieskich w Chrystusie. W Nim bowiem wybrał nas przed założeniem świata, abyśmy byli świeci i nieskalani przed Jego obliczem. Z miłości przeznaczył nas dla siebie jako przybranych synów przez Jezusa Chrystusa, według postanowienia swej woli, ku chwale majestatu swej łaski, którą obdarzył nas w Umiłowanym.
W Nim mamy odkupienie przez Jego krew, odpuszczenie występków według bogactwa Jego łaski. Szczodrze ją na nas wylał w postaci wszelkiej mądrości i zrozumienia, przez to, że nam oznajmił tajemnicę swej woli według swego postanowienia, które przedtem w Nim powziął dla dokonania pełni czasów, aby wszystko na nowo zjednoczyć w Chrystusie jako Głowie: to, co w niebiosach, i to, co na ziemi.
W Nim dostąpiliśmy udziału my również, z góry przeznaczeni zamiarem Tego, który dokonuje wszystkiego zgodnie z zamysłem swej woli, po to, byśmy istnieli ku chwale Jego majestatu, my, którzyśmy już przedtem nadzieję złożyli w Chrystusie. W Nim także wy usłyszeliście słowo prawdy, Dobrą Nowinę o waszym zbawieniu. W Nim również uwierzyliście i zostaliście naznaczeni pieczęcią Ducha Świętego, który był obiecany. On jest zadatkiem naszego dziedzictwa w oczekiwaniu na ostateczne odkupienie, które nas uczyni własnością Boga ku chwale Jego majestatu.
Ef 1,3-14

Błogosławieństwo (1,3-14).
Wielkie błogosławieństwo (por. 1 Kor 1,3-7) poprzedza dziękczynienie. Błogosławieństwo jest dziełem autora, powtarzającym frazy echem z Kol oraz zapowiadającym tematy, które zostaną rozwinięte w pierwszej części Ef. Próby odkrycia formalnego uporządkowania strof błogosławieństwa nie zostały uwieńczone sukcesem. Bardziej owocne było porównanie tekstu błogosławieństwa z qumrańskimi Hôdāyôt, które wykazało podobieństwa w języku, treści i strukturze.

3. ”Niech będzie błogosławiony”: Błogosławieństwo rozpoczyna się formułą znaną ze ST i powszechnie stosowaną w żydowskich i wczesnochrześcijańskich modlitwach (por. Tob 13,1; 1QH 7,20; 10,14; 1 P 1,3).

”wszelkim błogosławieństwem duchowym”: Por. 1QSb 1,5.

”na wyżynach niebieskich”: Grecki zwrot en tois apouraniois można również tłumaczyć jako „wśród istot niebieskich"; przestrzenne znaczenie, które posiada on w innych fragmentach Ef (1,20; 2,6; 3,10; 6,12) sugeruje, że i tutaj wskazano na pewną lokalizację. Fraza ta jest charakterystyczna dla Ef, wprowadzając temat jedności dwóch światów: niebieskiego i ziemskiego,

”w Chrystusie”: Ta ważna fraza wielokrotnie powraca w liście (w różnych formach - en autō, en hō), w kontekstach odnoszących się do jedności Żydów i pogan (np. 2,15; 3,11). J.Allan argumentował, że w Ef wyrażenie en christō powinno być rozumiane instrumentalnie, nie zaś w typowo Pawiowym rozumieniu „włączenia w Chrystusa".

4. ”wybrał nas”: Łącznik porównawczy kathōs został użyty w znaczeniu przyczynowym, na samym początku wyliczania powodów błogosławienia Boga. Motyw ludu wybranego przez Boga został zaczerpnięty ze ST (np. Pwt 14,2) i szeroko rozwinięty w przedchrześcijańskim judaizmie (1QH 13,10; 15,23; 1QS 1,4; 11,7; 1QSb 1,2; 1QM 10,9).

”święci i nieskalani”: Por. Kol 1,22. Ta sama fraza pojawia się w 5,27, w opisie nieskalanej Oblubienicy Chrystusa, Kościoła, oczyszczonej przez chrzest. Terminy użyte w Ef odnoszą się do cech moralnych - świętości i czystości - wymaganych od Bożych wybranych. We wspólnocie z Qumran wymaganie braku wszelkiej fizycznej skazy motywowano następująco: „z powodu obecności aniołów w zgromadzeniu" (1 QSa 2,8-9). Takie myślenie jest pokrewne myśli Ef, gdzie również podkreśla się zaangażowanie Kościoła w rzeczywistość niebieską (2,6; 3,10).

4-5. ”Z miłości przeznaczył nas”: Zwrot en agapē można również odczytywać razem z „święci i nieskalani przed Jego obliczem" pod koniec w. 4. W połączeniu z „przeznaczył nas" odnosi się do miłości Bożej i tworzy formalną paralelę dla frazy „szczodrze ją na nas wylał w postaci wszelkiej mądrości i zrozumienia" z w. 8. Idea przeznaczenia nie jest obca myśli Pawiowej (zob. Rz 8,28-29 i komentarz), występuje również w Qumran (np. 1QH 15,14-17; por. 1QS 3,15-18, w którym pojawia się idea, że Boży nieodwołalny plan wyznacza los wszystkim ludziom),

”jako przybranych synów”: Poprzez swój związek z Chrystusem i Kościołem chrześcijanie stają się członkami Bożej rodziny (zob. Rz 8,14-17 i komentarz),

6. ”w Umiłowanym”: Określenie Chrystusa jako Umiłowanego Bożego przypomina scenę chrztu przedstawioną w Ewangeliach, w której głos z nieba nazywa Jezusa ho agapētos (Mk 1,11 par.). Zwrócić należy uwagę na użycie słowa eudokeō („mam upodobanie") w scenie chrztu oraz jego pochodnej eudokia w w. 4.

7. ”odkupienie przez Jego krew”: Por. Kol 1,14.20. Odkupienie i przebaczenie stały się możliwe dzięki śmierci Chrystusa, w którą chrześcijanie zostali włączeni przez chrzest. Wzmianka w ww. 5-7 o przybranych synach, Umiłowanym Bożym, postanowieniu Bożej woli, odpuszczeniu występków i późniejsze odniesienia do naznaczenia pieczęcią Ducha (1,13) wskazują na zależność od tradycji chrzcielnej. Fragmenty nawiązujące do chrztu, które pojawiają się w całym liście, skłoniły N. Dahla do wysunięcia hipotezy, że celem Ef było przypomnienie niedawno nawróconym, jakie są konsekwencje ich chrztu. Dahl nazwał ten list anamnēsis (pamiątką) chrztu oraz paraklēsis (napomnieniem).

”według bogactwa Jego łaski”: Hebrajski odpowiednik tej frazy często pojawia się (w różnych postaciach) w pismach z Qumran (np. 1QS 4,4; 1QH 1,32).

8-9. ”w postaci wszelkiej mądrości i zrozumienia, przez to, że nam oznajmił”: Zob. komentarz do w. 5. Mądrość i zrozumienie są Bożymi cechami leżącymi u podstaw objawienia tajemnicy Bożej woli. Nie można jednak rozumieć tych słów w oderwaniu od poprzedzającej je frazy „szczodrze ją na nas wylał", jak to ma miejsce w NEB, i traktować ich jako cech ludzkich, udzielonych „według bogactwa Jego łaski". Ef 3,10 sugeruje, by traktować je jako cechy boskie, ponieważ odnoszą się wprost do mądrości Bożej ukazanej w objawieniu (gnōristhē) tajemnicy ludzkości oraz Zwierzchnościom i Władzom na niebiosach (3,9-10).

9. ”tajemnicę swej woli”: W Ef treść owej tajemnicy ma eklezjologiczny charakter: w 1,10 mowa o zjednoczeniu wszystkiego w Chrystusie dla dobra Kościoła (1,22-23); w 3,4-6 - o zjednoczeniu pogan i Żydów w Kościele; 5,32 odnosi się do interpretacji Rodz 2,24 jako zjednoczenia Chrystusa i Kościoła. Właściwym kontekstem dla zrozumienia pojęcia mystērion w Ef jest judaistyczny pogląd ze schyłku starożytności, że Boże tajemnice regulują bieg wszystkich spraw. Wszechwiedzący Bóg sprawuje kontrolę nad wszystkim, ponieważ w wieczności wyznaczył nieodwołalny bieg zdarzeń (1QS 3-4, zwł. 3,9-10). Nie tylko świat ludzi (1QH1,15), lecz także aniołów (1QM 14,14) i cały kosmos (1QH 1,11-15) to sfery zdeterminowane przez jego wolę. Tajemnice te zostały objawione wybranym nauczycielom (lQH 1,21; 1QpHab7,4-5; por. Ef 3,4-6).

9. ”według swego postanowienia”: W Kol 1,25 słowo oikonomia odnosi się do posłannictwa Pawła lub przeznaczenia go do zwiastowania Ewangelii; w tym fragmencie Ef opisuje ono przygotowania lub środki składające się na Boży plan zjednoczenia wszystkiego w Chrystusie. W Kol 1,19; 2,19 słowo plērōma oznacza pełnię boskości; tutaj wskazuje na czas, w którym zrealizowane zostaną i doprowadzone do ostatecznego wypełnienia odwieczne Boże plany.

10. ”aby wszystko na nowo zjednoczyć”: Kosmiczne zjednoczenie wszystkiego w Chrystusie obejmuje byty niebieskie i ziemskie, co było celem odwiecznych Bożych planów. Cała rzeczywistość znajduje sens i spełnienie w Chrystusie.

11-14. Autor opisuje miejsce, jakie w Bożym planie zajmują odbiorcy listu, którzy stali się beneficjentami Bożego planu w Chrystusie. W kompozycji tego fragmentu zostały wykorzystane słowa i frazy zaczerpnięte z Kol 1,13-14: „udział", „nadzieja", „słowo prawdy", „Ewangelia", „wola", „chwała", „odkupienie". Pojawiający się w tych wersetach kontrast między „my" i „wy" odnoszono również do Żydów („my") i pogan („wy"). Jeśli tak rzeczywiście było, fraza hēmas... proēlpikotas en tō Christō (w. 12) powinna zostać przetłumaczona „my, którzyśmy złożyli nadzieję w Mesjaszu [zanim uczynili to poganie, lub przed powtórnym przyjściem Chrystusa]". Można również odnieść słowo „my" do wszystkich chrześcijan, a „wy" do odbiorców listu. W takim przypadku proēlpikotas można rozumieć jako „którzyśmy złożyli naszą nadzieję [na spełnienie] w Chrystusie". Tę ostatnią interpretację „my" i „wy" potwierdza pierwsza część hymnu, w której słowo hēmeis odnosi się do wszystkich chrześcijan. Co więcej, autor Ef z pewnością zalicza pogan do tych, którzy „zostali przeznaczeni i wybrani zgodnie z zamiarem".

11. ”W nim dostąpiliśmy udziału my również, z góry przeznaczeni zamiarem tego”: Zob. komentarz do 1,5. Czasownik klērōō, tłumaczony tutaj jako „dostąpiliśmy udziału", przypomina wielokrotnie używane w pismach z Qumran określenie „dzieci światłości", oznaczające ludzi będących „działem Boga" (np. 1QS 2,2; 1QM 1,5; por. Ef 5,8). Bliską paralelą jest 1QH 3,22-23: „Wyznacza wieczny dział dla człowieka... by mógł on razem z innymi radośnie chwalić Twoje imię".

13. ”Usłyszeliście... uwierzyliście i zostaliście naznaczeni pieczęcią”: Sekwencja czasowników stanowi odzwierciedlenie relacji misjonarzy, jak tych z Dz 8,12-17; 10,34-48; 19,2. Ukazany w tych fragmentach związek między wiarą, przyjmowaniem Ducha Świętego i chrztem podkreśla aluzje do chrztu występujące w tej części błogosławieństwa. Obraz zapieczętowania wierzących Duchem Świętym, „zadatek naszego dziedzictwa", pojawia się również w 2 Kor 1,22. Będąc zadatkiem przyszłego dziedzictwa, zapieczętowanie Duchem czyni zbawienie aktualną rzeczywistością.

14. ”w oczekiwaniu na odkupienie”: Znaczenie tego fragmentu jest trudne do ustalenia. Apolytrōsis mogło zostać użyte w znaczeniu „odkupienia" tego, co było zniewolone, może też oznaczać uwolnienie spod panowania złych duchów wszechświata, dokonane dzięki śmierci Chrystusa (zob. Ef 2,2-3).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Niech Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa
przeniknie nasze serca swoim światłem,
abyśmy wiedzieli, czym jest nadzieja naszego powołania.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Por. Ef 1,17-18

EWANGELIA
Rozesłanie Apostołów

Słowa Ewangelii według świętego Marka

Jezus przywołał do siebie Dwunastu i zaczął rozsyłać ich po dwóch. Dał im też władzę nad duchami nieczystymi.
I przykazał im. żeby nic z sobą nie brali na drogę prócz laski: ani chleba, ani torby, ani pieniędzy w trzosie. „Ale idźcie obuci w sandały i nie wdziewajcie dwóch sukien”.
I mówił do nich: „Gdy do jakiego domu wejdziecie, zostańcie tam, aż stamtąd wyjdziecie. Jeśli w jakim miejscu was nie przyjmą i nie będą was słuchać, wychodząc stamtąd strząśnijcie proch z nóg waszych na świadectwo dla nich”.
Oni więc wyszli i wzywali do nawrócenia. Wyrzucali też wiele złych duchów oraz wielu chorych namaszczali olejem i uzdrawiali.
Mk 6,7-13

MISJA UCZNIÓW (6,6b-13).
Marek stworzył redakcyjne ramy (6,6b-7.12-13) do opisania przygotowań do misji (6,8-9) oraz wskazania, jak należy postępować w przypadku udzielenia gościny lub jej odmowy (6,10-11). Działalność uczniów jest przedłużeniem Jezusowej misji zwiastowania królestwa Bożego słowem i czynem. W czasach, gdy nie istniały środki masowego przekazu, idee religijne i filozoficzne były rozpowszechniane głównie przez wędrownych misjonarzy. Dlatego wskazówki udzielone w 6,8-11 były sprawdzianem dla misjonarzy oraz dla tych, u których szukali oni gościny. Główną myślą fragmentu jest podporządkowanie materialnych i fizycznych trosk zadaniu głoszenia królestwa Bożego. Szczegóły są odzwierciedleniem realiów panujących w Palestynie w I wieku po Chr.

7. W kulturze greckiej i rzymskiej zwyczajem było posyłanie heroldów lub posłańców po dwóch. W judaizmie rozsyłanie posłańców parami dostarczało dodatkowej mocy ich świadectwu (Pwt 17,6; 19,15).

”Dał im też władzę nad duchami nieczystymi”: Marek ukazuje działalność Dwunastu jako kontynuatorów Jezusowej posługi nauczania i uzdrawiania (głównie egzorcyzmów). Zob. 9,18, gdzie czytamy, że uczniowie nie potrafili wypędzić demona z opętanego.

8-9. Wysłannicy Jezusa podróżowali z podręcznym bagażem, jak członkowie innych grup: (l) wieśniacy, którzy zwykle mieli jedynie płaszcz (chociaż ci niezbyt często podróżowali); (2) niektórzy wędrowni filozofowie, zwani "cynikami; (3) niektórzy prorocy, tacy jak Eliasz i Jan Chrzciciel. Musieli być oni bez reszty oddani swej misji, nie związani żadnymi ziemskimi sprawami. „Torba" była też używana do żebrania (jak torba cyników).

”żeby nic z sobą nie brali na drogę”: Nie przywiązywanie wagi do wygody materialnej podczas misji podkreśla naglący charakter zadania wyznaczonego uczniom i ufność, że to Bóg zaspokoi ich potrzeby,

”prócz laski”: Mt 10,10 i Łk 9,3 zakazują uczniom zabrania ze sobą laski. Wyjątek, który czyni Ewangelia Marka, można uznać za pragnienie złagodzenia zakazu lub za błędne odczytanie aramejskiego ’l’, „oprócz", zamiast użytego w oryginale l’, „nie”,

”ani chleba, ani torby, ani pieniędzy w trzosie”: Torba lub worek mogły pomieścić dużo pieniędzy, lecz w trzosie mieściło się niewiele. Wszelkie zabezpieczenie finansowe było zabronione.

”obuci w sandały”: Mt 10,10 i Łk 10,4 zakazuje uczniom zabrania sandałów; być może Markowi chodziło o dodatkową parę, ponieważ chodzenie boso po skalistych drogach Palestyny byłoby trudne,

”dwóch sukien”: Greckie słowo chitōn oznacza spodnią szatę zakładaną bezpośrednio na ciało.

10. Gościnność była wysoko ceniona. Podobnie jak niektóre synagogi, wczesny "Kościół uznał za najbardziej praktyczne rozwiązanie spotykanie się w domach i wykorzystywanie ich jako bazy do pozyskania miejscowej społeczności.

”Gdy do jakiego domu wejdziecie, zostańcie tam”: Wędrowni misjonarze byli zdani na gościnność miejscowych ludzi. Polecenie Jezusa miało zapobiec traceniu czasu i energii na poszukiwanie lepszych kwater. Wędrowni misjonarze byli przyczyną problemów dla lokalnych wspólnot; w Did. 11,4-5 czytamy, że apostoł mógł przebywać w gościnie nie dłużej niż dwa dni, a dłuższy pobyt oznaczał, że jest on fałszywym prorokiem.

11. ”strząśnijcie proch z nóg waszych”: Gdyby odmówiono uczniom udzielenia gościny, mieli wykonać jedynie symboliczny gest, nie zaś szukać pomsty; gest ten ma skłonić mieszkańców do zastanowienia się nad swym postępowaniem. Zachowanie to mogło być związane ze strząsaniem przez Żydów prochu z nóg po powrocie do Palestyny; oznaczałby zatem, że niegościnne miasto nie należy do prawdziwego Izraela.
Strząśnięcie prochu z nóg oznaczało w istocie potraktowanie tych żydowskich miast tak, jakby były nieczystymi miastami pogan; prawdziwi naśladowcy Boga nie chcieliby, by na ich nogach pozostał jakikolwiek pył pochodzący z takich miejsc.

12-13. Olej był czasami używany w celach medycznych. W Starym Testamencie jest zwykle łączony z Bożym powołaniem. W ten sposób stał się przydatnym symbolem modlitwy o uzdrowienie (Jk 5,14).

”wzywali do nawrócenia”: Markowa charakterystyka posługi uczniów powtarza podsumowanie nauk Jezusa zawarte w 1,14-15, podkreślając w ten sposób, że uczestniczyli oni w jego służbie.

”Wyrzucali też wiele złych duchów oraz wielu chorych namaszczali olejem i uzdrawiali”: Oprócz aluzji do namaszczania olejem (zob. Łk 10,34; Jk 5,4) opis Marka nawiązuje do działań Jezusa opisanych we wcześniejszych fragmentach tej Ewangelii. Wykorzystywanie oliwy w leczeniu było w starożytności praktyką powszechną.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

Tekst i komentarz z Komentarza Żydowskiego do Nowego Testamentu. David H. Stern. Oficyna Wydawnicza Vocatio. Warszawa 2004

II CZYTANIE

Pochwalony niech będzie Adonai, Ojciec Pana naszego Jeszui Mesjasza, który w Me­sjaszu pobłogosławił nas wszelkim duchowym błogosławieństwem w niebie. W Mesjaszu wybrał nas On w miłości przed stworzeniem wszechświata, abyśmy byli święci i bez skazy przed Jego obliczem. Z góry postanowił, że przez Jeszuę Mesjasza będziemy Je­go synami - tak jak Mu się spodobało i jak zamierzył - abyśmy przynieśli Mu chlubę współmierną do chwały łaski, jaką nam dał w swym Umiłowanym. W jedności z Nim, przez przelanie Jego krwi, jesteśmy wyzwoleni - nasze grzechy są odpuszczone, zgodnie z bogactwem łaski, jaką nas hojnie obdarował. We wszelkiej swej mądrości i przenikliwości dał nam poznać swój ukryty plan, który ułożył zawczasu we­dług własnej woli w związku z Mesjaszem i który urzeczywistni, kiedy przyjdzie na to czas - plan, aby wszystko w niebie i na ziemi poddać Mesjaszowi. Również w jedności z Nim otrzymaliśmy dziedzictwo, my, których z góry wyłonio­no zgodnie z zamiarem Tego, który sprawia wszystko według postanowienia swojej woli, abyśmy my, którzyśmy już wcześniej złożyli nadzieję w Mesjaszu, przynieśli Mu chlubę godną Jego chwały.
Ponadto wy, którzyście słyszeli orędzie prawdy, Dobrą Nowinę oferującą wam wy­zwolenie, i złożyliście ufność w Mesjaszu, zostaliście przez Niego opieczętowani obieca­nym Ruach Ha-Kodesz, który zabezpiecza wasze dziedzictwo do chwili, aż wejdziemy w jego posiadanie i w ten sposób przyniesiemy Mu chlubę godną Jego chwały.

(Ef 1,3-14 )

3-14. Te cztery akapity tworzą w tekście greckim jedno zdanie, i w ten sposób zostały przetłuma­czone w angielskiej KJV. Mają formę żydowskiej b'rachy (błogosławieństwa; więcej na ten temat - zob. 2 Kor 1,3-7zK; 1 Ke 1,3-4zK). Świadczą o tym pierwsze słowa: Pochwalony niech będzie Adonai, Ojciec Pana naszego Jeszui Mesja­sza, które są echem początkowych słów 'Amidy, głównej modlitwy liturgii synagogalnej, odma­wianej trzy razy dziennie: Baruch atta, Adonai, Eloheinu w'Elohei-awoteinu, Elohei-Awraham, Elohei-Jic'chak, w'Elohei-Ja'akow [...] („Pochwa­lony bądź, Adonai, Boże nasz i Boże ojców na­szych, Boże Abrahama, Boże Izaaka i Boże Ja­kuba [...]").
Inne wyrażenia również przypominają mo­dlitwy synagogalne. Oto dwa przykłady: wybrał nas On w miłości (w. 4), co przypomina zakończenie błogosławieństwa Ahawa, bezpośrednio poprzedzające recytowanie Sz'ma: „Pochwalony bądź, Adonai, który wybrałeś swój lud Izraela w miłości"; oraz: We wszelkiej swej mądrości i przenikliwości dał nam poznać (w. 8-9), któ­re przywodzi na myśl czwarte błogosławieństwo 'Amidy.

Obdarzasz ludzkość poznaniem i nauczasz ludzi zro­zumienia. Obdarz nas poznaniem, zrozumieniem i prze­nikliwością swoją. Pochwalony bądź, Adonai, łaskawy Dawco poznania.

Ponadto refren w w. 6: abyśmy przynieśli Mu chlubę współmierną do chwały łaski, jaką nam dał (dosłownie: „ku chlubie chwały łaski Jego, którą nas obdarzył") oraz jego skrócone wersje w w. 12 i 14, dzielące cały passus na trzy okresy, spełniają funkcję słów: Baruch atta, Adonai, które zamykają każde z dziewiętnastu b'rachot w 'Amidzie.

3. Adonai Gr. theos - „Bóg" - jest tu użyte w roli imienia własnego Boga, hebr. jud-he-waw-he, które zapisuje się jako JHWH, po angielsku Yahweh albo Jehowah [po polsku „Jahwe" lub „Jehowa"], ale na głos wymawia się jako Adonai (zob. Mt 1.20K). W Septuagincie JHWH tłuma­czy się jako theos ponad 250 razy.

4. Wybrał nas On [...] przed stworzeniem wszechświata. O napięciu między wyborem Bożym (predestynacją) a wolną wolą - zob. Rz 9,19-21zK; Flp2,12-13zK.

5. Będziemy Jego synami. Por. Rz 8,15.29; Ga 4,5.

6. Łaska. Gr. charis (od czego pochodzi np. nasze słowo „charytatywny", a także „chary­zmat"), odpowiadające zwykle w Tanach hebr. chen („przychylność", „łaska"), a czasami chesed („łaskawość").

7. Przez przelanie Jego krwi, jesteśmy wyzwo­leni. Jednym ze słów hebrajskich odpowiadają­cych greckiemu lytrōsis („wykupienie" „odku­pienie", „okup") jest padut, którego inną formą jest pidion (jak w pidion-haben, „wykupieniu [pierworodnego] syna", o którym mowa w Łk 2,22-24zK). Mosze Ben-Maeir (1904-1978), izraelski pionier i Żyd mesjaniczny, w krótkim komentarzu do Efezjan tak wyjaśniał związek pomiędzy okupem a krwią:

Pidion zawiera w sobie ideę wymiany, zastąpienia. W To­rze Prawo o wykupieniu znajdujemy w Księdze Wyjścia 13,13 i 34,20. Każdy pierworodny chłopiec i oślę musieli być wyku­pieni. W 3 rozdz. Księgi Liczb 22 tysiące lewitów zastąpilo 22 tysiące pierworodnych Israela, a pozostałych 273, dla których nie starczyło już lewitów, zostało wykupionych sumą 1365 szekli. W 14 rozdz. Pierwszej Księgi Samuela nad Jonatanem ciążył wyrok śmierci z powodu złamania publicznego ślubu złożonego przez jego ojca pod jego nieobecność. Choć jednak król Saul skazał go na śmierć, wyroku nie wykonano, bo sprzeciwił się lud. Prawo jest jednak prawem i nie można go ignorować. Stąd też wykupiono Jonatana, co zgodnie z pra­wem uwolniło go od wyroku śmierci.
Nad nami również, jak nad Jonatanem, ciążył wyrok śmier­ci. Jonatan został skazany na śmierć, mimo że nie wiedział o przysiędze króla Saula i wydanym przez niego rozkazie. My jesteśmy skazani na śmierć, mimo że nie zgrzeszyliśmy tak sa­mo jak pierwszy Adam (zob. Rz 5,12-14). Jak Jonatan, musimy albo umrzeć, albo zostać wykupieni. Jonatan i pierworodni Israela zostali wykupieni pieniędzmi. Pieniądze są odpowied­nikiem krwi. Jedno z hebrajskich określeń pieniędzy to damim, liczba mnoga od dam - „krew", ponieważ reprezentują one ludzki znój i ryzyko. To termin z Miszny.
Pieniądze nie mogą nas jednak odkupić od śmierci wiecznej. Człowiek nie posiada nic, czym mógłby wykupić sie­bie lub innych (Psalm 49,8-9 [7-8]); sam Bóg musi go odkupić z mocy grobu (Psalm 49,16 [ 15]). Lecz o Bogu napisano: „Zna­lazłem okup" (Job 33,24); a okupem tym jest krew Mesjasza (na podstawie Moshe Ben-Maeir, How A Jew Explains Ephesians, Netivyah, POB 8043, Jerusalem 91080,1978, s. 23-25).

9. Dał nam poznać swój ukryty plan (zob. 3,3-9). Od gr. mysterion pochodzi angielskie mystery („tajemnica") - i polskie „misterium" - słowo to oznacza jednak „coś przedtem ukry­tego, a obecnie odsłoniętego". Stąd nacisk na po­wzięty z góry zamiar Boży (w. 4-5.9 oraz 3,9.11). Zob.teżRz 11,25K.

11-14. My, Żydzi (w. 11-12), przeciwstawieni wam, nie-Żydom (w. 13-14). Zob. 2,3K.
Dziedzictwo (w. 11.14.18; 5,5). Mosze Ben-Maeir zwrócił uwagę na użycie w dwóch miej­scach w Tanach pewnego osobliwego słowa he­brajskiego - morasza - na oznaczenie ważkiej koncepcji dziedzictwa: „Mosze nadał nam To­rę, dziedzictwo zgromadzenia Israela" (Powtórzo­nego Prawa 33,4) oraz: „Przywiodę was do Ziemi, którą przysiągłem dać Awrahamowi, Jic'chakowi i Ja'akowowi, i dam wam ją jako dziedzictwo. Jam jest Adonai" (Wyjścia 6,8). Ben-Maeir pisze:

My, Żydzi mesjaniczni, uchwyciliśmy się moraszy i nie odrzuciliśmy ani Tory, ani naszych praw do Erec-Isra'el [Zie­mi Izraelskiej]. Pozostajemy nieodłączną częścią ludu wy­branego (How A Jew Explains Ephesians, s. 31-33).

Werset 11 mówi o Żydach, których dziedzic­two jest zarówno duchowe (Tora), jak i fizyczne (Ziemia). Tora prowadzi wprost do Jeszui (Rz 10,4zK), przez którego nie-Żydzi mają udział w duchowym dziedzictwie (w. 13-14). Również przez Jeszuę naród żydowski otrzymuje Ziemię Izraelską na wieczność (2 Kor 1,20zK).
 

---

EWANGELIA
Przywołał Dwunastu i zaczął rozsyłać ich parami, dając im władzę nad nieczystymi duchami. Pouczał ich: „Nie bierz­cie na wyprawę nic poza laską - ani chleba, ani bagażu, ani pieniędzy w trzosie. Załóż­cie buty, ale nie bierzcie dodatkowej koszuli. Ilekroć wejdziecie do jakiegoś domu, po­zostańcie tam, aż opuścicie daną miejscowość, a jeśli ludzie w jakiejś miejscowości nie przyjmą was przyjaźnie i nie zechcą was słuchać, to wychodząc stamtąd, strząśnijcie pył z waszych stóp na ostrzeżenie dla nich".
Więc wyruszyli i głosili, że ludzie powinni odwrócić się od grzechu do Boga, wy­pędzali wiele demonów i namaszczali wielu chorych oliwą, i uzdrawiali ich.

(Mk 6,7-13)

Brak komentarzy do tego fragmentu