Drukuj
III NIEDZIELA WIELKANOCNA - ROK C
publikacja 16.04.2007 08:13
Komentarze biblijne do czytań liturgicznych.
James Tissot (PD)
Powiedział więc do Piotra ów uczeń, którego Jezus miłował: ”To jest Pan!”
Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.
III Niedziela Wielkanocna – Rok C
Czytania mszalne
PIERWSZE CZYTANIE
Cierpienie dla imienia Jezusa
Czytanie z Dziejów Apostolskich
Arcykapłan zapytał Apostołów: ”Zakazaliśmy wam surowo, abyście nie nauczali w to imię, a oto napełniliście Jerozolimę waszą nauką i chcecie ściągnąć na nas krew tego człowieka?”.
Odpowiedział Piotr i Apostołowie: ”Trzeba bardziej słuchać Boga niż ludzi. Bóg naszych ojców wskrzesił Jezusa, którego straciliście, przybiwszy do krzyża. Bóg wywyższył Go na prawicę swoją jako Władcę i Zbawiciela, aby dać Izraelowi nawrócenie i odpuszczenie grzechów. Dajemy temu świadectwo my właśnie oraz Duch Święty, którego Bóg udzielił tym, którzy są Mu posłuszni”.
I zabronili Apostołom przemawiać w imię Jezusa, a potem zwolnili. A oni odchodzili sprzed Sanhedrynu i cieszyli się, że stali się godni cierpieć dla imienia Jezusa.
Dz 5,27b-32.40b-41
27. Arcykapłan przewodniczył posiedzeniom Sanhedrynu lub pracom rady sądowej.
28. Pod adresem apostołów wysunięto oskarżenie, że usiłują wzniecić niepokoje przeciwko miejskiej arystokracji popieranej przez Rzymian, przypisując jej winę za ukrzyżowanie Jezusa. (Sanhedryn uważał egzekucję Jezusa za wyeliminowanie buntownika wzniecającego społeczne niepokoje.)
”napełniliście Jerozolimę waszą nauką”: Oskarżenie artykułuje zbawczo-historyczną konieczność, która uzasadnia odpowiedź Piotra.
29-32. Druga mowa Piotra przed Sanhedrynem stanowi ilustrację Łk 21,13 (por. Mk 13,9): przesłuchanie stwarza okazję do składania „świadectwa (w. 32).
Apostołowie utrzymują, że Sanhedryn jest odpowiedzialny za tę egzekucję.
29. ”Trzeba bardziej słuchać Boga”: Nakaz Piotra, wyraźniej niż w 4,19, przypomina teraz sokratejską zasadę (Platon, Obrona Sokratesa 29d).
30. ”zawiesiwszy na drzewie”: Aluzja do Pwt 21,22 jest wyraźna (por. 10,39; 2,23; Ga 3,13). Nawiązanie przez Pawła do przekleństwa wystawionego na widok publiczny ciała skazańca miało wskazywać drogę zbawienia niezależną od prawa, natomiast Łukaszowi chodziło o ukazanie na podstawie prawa wielkości winy ludzi, którzy „wyciągnęli swoje ręce przeciwko" Zbawicielowi.
31. Przywódcy Sanhedrynu, którzy wywodzili się ze stronnictwa saduceuszów, mogli uważać za błędne twierdzenia apostołów, jakoby Jezus okazał się ostatecznie królem, panował w imieniu Boga i został przez Niego uznany za niewinnego, mimo skazania Go przez Sanhedryn. W tym przypadku wydaje się ważniejsze, że mogli odebrać te twierdzenia jako bezpośrednie wyzwanie rzucone ich politycznej władzy i mądrości.
”Władcę i Zbawiciela”: Funkcje te (por. 3,13; 13,23) zostały szczegółowo wyjaśnione za pomocą niezależnego wyrażenia tou Douai, „dać", które w kontekście 2,32-33 należy odnieść do Chrystusa.
32. Duch Święty jest Duchem proroctwa, który udziela natchnienia świadkom. Miał On zstąpić dopiero w czasach ostatecznych, i to na ludzi najbardziej pobożnych. Odpowiedź apostołów wskazuje na to, że nie uważają, by Sanhedryn okazywał posłuszeństwo Bogu.
41. Apostolski wzór odważnego wyznawania wiary pomimo prześladowań (por. Łk 6,22-23; 12,4-12) jest z pewnością jednym z przewodnich motywów kompozycyjnych tej części księgi.
W tradycji żydowskiej sprawiedliwy mógł cieszyć się z doznawanego cierpienia, miał bowiem za nie otrzymać nagrodę w przyszłym świecie. Z drugiej strony sprzeciw wobec władcy zostałby uznany za akt bohaterstwa, zaś judaizm sławił męczenników, którzy w ten sposób postąpili. (Dalsze publiczne nauczanie apostołów na dziedzińcach Świątyni świadczy o ich szczególnej odwadze). Starożytni czytelnicy z szacunkiem odnieśliby się do tak opisanych apostołów. „Nauczanie” oznacza przede wszystkim udzielanie wskazówek; „głoszenie" - to zwiastowanie zbawczej Ewangelii.
Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
PSALM RESPONSORYJNY
Refren: Sławię Cię, Panie, bo mnie wybawiłeś.
Sławię Cię, Panie, bo mnie wybawiłeś
i nie pozwoliłeś mym wrogom naśmiewać się ze mnie.
Panie, mój Boże, z krainy umarłych wywołałeś moją duszę
i ocaliłeś mi życie spośród schodzących do grobu.
Refren.
Śpiewajcie psalm wszyscy miłujący Pana
i pamiętajcie o Jego świętości.
Gniew Jego bowiem trwa tylko przez chwilę,
a Jego łaska przez całe życie.
Refren.
Wysłuchaj mnie, Panie, zmiłuj się nade mną,
Panie, bądź moją pomocą.
Zamieniłeś w taniec mój żałobny lament,
Boże mój i Panie, będę Cię sławił na wieki.
Refren.
Ps 30,2 i 4.5-6ab.11 i 12a i 13b
Ps 30. Dziękczynienie jednostki za wybawienie od śmiertelnej choroby.
Struktura:
w. 2 (wstęp hymniczny)
ww. 3-4 (wybawienie psalmisty od śmierci)
ww. 5-6 (zaproszenie do przyłączenia się do uwielbienia)
ww. 7-11 (lamentacja zagrożonego śmiercią)
ww. 12-13 (odrodzenie psalmisty oraz chwała i dziękczynienie złożone Bogu).
2. ”Wysławiam Ciebie”: Dosł. „wywyższam”. Wyrażenie dobrze pasuje w tym miejscu, gdyż psalmista „wywyższa" Jahwe, który go „wywyższył (wyniósł)” z Szeolu.
5. Radosny powrót do wspólnoty osoby, która stała w obliczu śmierci (Ps 22,23-24).
9-11. Z „grobu" (-» § 17) psalmista nie może dziękować Jahwe (Ps 115,17).
Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
30,4. Wydobyć z Szeolu, przywrócić do życia. W babilońskim utworze zatytułowanym Ludlul Bel Nemeqi bóg Marduk daje wytchnienie jednemu ze swych czcicieli, który cierpiał z nieznanych powodów: "Pan pochwycił mnie, Pan mnie postawił na nogi; Pan udzielił mi życia, wybawił mnie [z otchłani], wyzwolił od zniszczenia, [...] wyciągnął z rzeki Habur [...] ujął mnie za rękę" (z książki W. G. Lamberta, Babylonian Wisdom Literature), s. 59.
DRUGIE CZYTANIE
Chwała Baranka
Czytanie z Księgi Apokalipsy świętego Jana Apostoła
Ja, Jan, ujrzałem i usłyszałem głos wielu aniołów dokoła tronu i Zwierząt, i Starców, a liczba ich była miriady miriad i tysiące tysięcy, mówiących głosem donośnym: ”Baranek zabity jest godzien wziąć potęgę i bogactwo, i mądrość, i moc, i cześć, i chwałę, i błogosławieństwo”.
A wszelkie stworzenie, które jest w niebie i na ziemi, i pod ziemią, i na morzu, i wszystko, co w nich przebywa, usłyszałem, jak mówiło: ”Siedzącemu na tronie i Barankowi błogosławieństwo i cześć, i chwała, i moc na wieki wieków”. A czworo Zwierząt mówiło: ”Amen”. Starcy zaś upadli i oddali pokłon.
Ap 5,11-14
Aklamacja niezliczonej rzeszy wszelkiego rodzaju istot oraz uniżenie Starców przypominają honory oddawane cesarzowi rzymskiemu (D.E. Aune, BR 28 [1983] 14-20). Fakt, iż odbiorcami tych aktów czci są Bóg i Baranek, a nie cesarz, odzwierciedla Janową wizję konfliktu między prawem Bożym a cesarskim.
11. Niektóre teksty żydowskie podają fantastycznie wyolbrzymione liczby ludzi (powiadają np. że podczas bitwy poległo więcej ludzi niż żyło w całej historii). Teksty takie mówią o jeszcze większej liczbie aniołów, co może się wydać bardziej zasadne. „Dziesięć tysięcy” było największą liczbą używaną przez Greków. Zatem „miriady miriad", czyli „dziesięć tysięcy po dziesięć tysięcy", oznacza niepoliczalność.
12. Rzymski namiestnik z początku II w. po Chr. potwierdza, że chrześcijanie czcili Chrystusa jako Boga. Interesujące, że czytanie przeznaczone na Święto Paschy, zawierające uwielbienie Boga za wybawienie Izraelitów z Egiptu, także wymienia siedem pochwał (podobnie jak tekst z Qumran). Zamiłowanie apostoła Jana do liczby siedem ma jednak głębsze motywy, niezależne od związków ze Świętem Paschy, może to być więc jedynie przypadkowa zbieżność.
13-14. Chociaż Stary Testament i judaizm głosiły, że w czasach ostatecznych świat całkowicie zostanie podporządkowany Bożemu panowaniu, wierzono, iż już obecnie wszystkie elementy wszechświata były posłuszne Jego władzy.
Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Zmartwychwstał Chrystus, który wszystko stworzył
i zlitował się nad ludźmi.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
EWANGELIA
Trzecie zjawienie się Zmartwychwstałego Apostołom
Jezus ukazał się znowu nad Morzem Tyberiadzkim. A ukazał się w ten sposób: Byli razem Szymon Piotr, Tomasz, zwany Didymos, Natanael z Kany Galilejskiej, synowie Zebedeusza oraz dwaj inni z Jego uczniów. Szymon Piotr powiedział do nich: ”Idę łowić ryby”. Odpowiedzieli mu: ”Idziemy i my z tobą”. Wyszli więc i wsiedli do łodzi, ale tej nocy nic nie złowili.
A gdy ranek zaświtał, Jezus stanął na brzegu. Jednakże uczniowie nie wiedzieli, że to był Jezus. A Jezus rzekł do nich: ”Dzieci, czy nie macie nic do jedzenia?”. Odpowiedzieli Mu: ”Nie”.
On rzekł do nich: ”Zarzućcie sieć po prawej stronie łodzi, a znajdziecie”. Zarzucili więc i z powodu mnóstwa ryb nie mogli jej wyciągnąć.
Powiedział więc do Piotra ów uczeń, którego Jezus miłował: ”To jest Pan!”. Szymon Piotr, usłyszawszy, że to jest Pan, przywdział na siebie wierzchnią szatę, był bowiem prawie nagi, i rzucił się w morze. Reszta uczniów dobiła łodzią, ciągnąc za sobą sieć z rybami. Od brzegu bowiem nie było daleko, tylko około dwustu łokci.
A kiedy zeszli na ląd, ujrzeli żarzące się na ziemi węgle, a na nich ułożoną rybę oraz chleb. Rzekł do nich Jezus: ”Przynieście jeszcze ryb, któreście teraz ułowili”. Poszedł Szymon Piotr i wyciągnął na brzeg sieć pełną wielkich ryb w liczbie stu pięćdziesięciu trzech. A pomimo tak wielkiej ilości sieć się nie rozerwała. Rzekł do nich Jezus: ”Chodźcie, posilcie się!”. Żaden z uczniów nie odważył się zadać Mu pytania: ”Kto Ty jesteś?”, bo wiedzieli, że to jest Pan. A Jezus przyszedł, wziął chleb i podał im, podobnie i rybę.
To już trzeci raz, jak Jezus ukazał się uczniom od chwili, gdy zmartwychwstał.
A gdy spożyli śniadanie, rzekł Jezus do Szymona Piotra: „Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie więcej aniżeli ci?”
Odpowiedział Mu: „Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham”.
Rzekł do niego: „Paś baranki moje”.
I powtórnie powiedział do niego: „Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie?”
Odparł Mu: „Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham”.
Rzekł do niego: „Paś owce moje”.
Powiedział mu po raz trzeci: „Szymonie, synu Jana, czy kochasz Mnie?”
Zasmucił się Piotr, że mu po raz trzeci powiedział: „Czy kochasz Mnie?” I rzekł do Niego: „Panie, Ty wszystko wiesz, Ty wiesz, że Cię kocham”.
Rzekł do niego Jezus: „Paś owce moje.
Zaprawdę, zaprawdę powiadam ci: Gdy byłeś młodszy, opasywałeś się sam i chodziłeś, gdzie chciałeś. Ale gdy się zestarzejesz, wyciągniesz ręce swoje, a inny cię opasze i poprowadzi, dokąd nie chcesz”.
To powiedział, aby zaznaczyć, jaką śmiercią uwielbi Boga. A wypowiedziawszy to rzekł do niego: „Pójdź za Mną!”
J 21,1-19
Jezus ukazuje się nad Jeziorem Tyberiadzkim (21,1-14).
Wersety 1 i 14 zostały wykorzystane jako łącznik zawartego tutaj materiału i narracji Ewangelii, w której była już mowa o ukazywaniu się Jezusa w Galilei (Mk 16,7); jedynym innym materiałem narracyjnym, związanym z takimi ukazywaniami się Jezusa, jest posłanie uczniów w scenie na górze (Mt 28,16-20). Scena łowienia ryb w tradycji Janowej łączy się z Łukaszowym opowiadaniem o cudownym połowie ryb oraz o powołaniu Piotra jako „rybaka ludzi" (Łk 5,1-11). Wysuwano przypuszczenie, że w Łukaszowej narracji w niewłaściwym miejscu umieszczono opowiadanie o zmartwychwstaniu. Chociaż pogląd ten zbliża do siebie tradycję Łukaszową i Janową, niezależny rozwój tradycji Janowej czyni równie prawdopodobnym przypuszczeniem, że obydwie tradycje rozwinęły opowiadanie o cudownym połowie ryb w innym kontekście.
Niektórzy współcześni badacze sądzą, że J 21 nie stanowił pierwotnie części tego utworu, wydaje się bowiem niweczyć efekt punktu kulminacyjnego. Jednak zakończenie Iliady (księga 24), najbardziej popularnego z dzieł grecko-rzymskiej starożytności, też ma charakter niweczący wcześniejszy efekt kulminacyjny. Starożytni czytelnicy i pisarze nie odczytywali zapewne w taki sposób epilogu dodanego do ksiąg.
CUDOWNY POŁÓW (21,2-8.10-11).
1-3. Ryby często łowiono w nocy (por. Łk 5,5). Niektórzy pisali, że na Jeziorze Galilejskim (tutaj zwanym Morzem Tyberiadzkim) łatwiej było łowić ryby w nocy niż we dnie. Rano można było sprzedać złowione ryby na targu.
2. ”Szymon Piotr, Tomasz...”: Lista imion mogła pochodzić od redaktora J, bowiem zarówno tożsamość Tomasza, jak i Natanaela, zostały już wyjaśnione czytelnikowi Ewangelii.
3. ”Idę łowić ryby”: Decyzja o łowieniu ryb, w której nie byłoby nic zdumiewającego, gdyby opisywała pierwsze (jedyne?) ukazanie się Jezusa Piotrowi i uczniom, teraz wydaje się dziwna, bowiem ignorują oni najwyraźniej powołanie w J 20,21.
4. Motyw nierozpoznania Jezusa, typowy dla opowiadań o Jego ukazywaniu się (zob. J 20,15; Łk 24,14-15), również lepiej pasuje do niezależnego opowiadania o ukazaniu się Pana. Kilka szczegółów połowu ma odpowiedniki w Łukaszowym opowiadaniu o cudzie: uczniowie łowili przez całą noc bez powodzenia; Jezus poleca im zarzucić sieci; wielki połów ryb; Piotr spontanicznie reaguje na obfity połów; ryby jako symbol misji; uwaga o stanie sieci. Relacje te różnią się jednak pod względem położenia łodzi, pozycji Jezusa względem niej, charakterem reakcji Piotra, faktycznym stanem sieci i obecnością innych łodzi, pomagających przy połowie.
5-6. Tradycja żydowska uważała Boga za suwerennego władcę na światem ryb (np. Tb 6,2-5), co bez wątpienia skłaniało wielu rybaków do modlitwy. Sieci były przypuszczalnie zrobione ze sznurka skręconego z takich materiałów jak len i konopie. Sądzi się, że sieć miała jeden węższy koniec, ciągnięty przez ludzi w łodzi, i drugi, szerszy, zanurzony w wodzie, dzięki przyczepionym do niego ciężarkom.
7. Piotr nie powinien potrzebować pomocy, by rozpoznać Jezusa zob. jednak 20,4-5. Słowo „nagi" było używane w znaczeniu względnym (mogło oznaczać „bez wierzchniej szaty"). Pobożni Żydzi z Palestyny, unikali publicznego pokazywania nagości. Piotr był więc ubrany w spodnią szatę lub przynajmniej w przepaskę biodrową. Nawet w chłodny poranek mógł tak ciężko pracować, że się spocił i musiał zdjąć ubranie. Jego wierzchnia szata mogła być obwiązana wokół talii lub podwinięta i włożona za pas.
”To jest Pan”: U Jana to rozpoznanie Pana na brzegu przez „umiłowanego ucznia" jest bezpośrednią przyczyną reakcji Piotra. Niektórzy egzegeci dostrzegają tutaj paralelę do sceny z Marią Magdaleną, która rozpoznaje Pana, gdy zwraca się do niej po imieniu (J 20,16). Jezus zwrócił się do uczniów używając określenia używanego we wspólnocie Janowej na określenie jej samej: „dzieci" (w. 5; por. l J 2,12.18; 3,7).
8. „Około dwustu łokci” (tzn. ok. 45 m) to zbyt daleko od brzegu, by Piotr mógł dotrzeć tam brodząc w wodzie, początkowo, gdy wyskoczył z łodzi, musiał płynąć.
9-10. Chociaż Jezus jest dawcą pożywienia, podobnie jak w J 6, tym razem stwarza im okazję do podzielenia się połowem, jak to uczynił młodzieniec w J 6,9. W cesarstwie rzymskim nieliczni zamożni posiadacze ziemscy gardzili pracą fizyczną, lecz większość ludzi była dumna z pracy swoich rąk (na grobach wymienia się nawet ich zawody). Jezus przyjmuje ich połów, chociaż jest jego sprawcą (J 21,5-6).
”Przynieście jeszcze ryb”: Słowa te pozostają w sprzeczności z w. 9, łączą jednak epizod połowu ze sceną posiłku.
11. ”w liczbie stu pięćdziesięciu trzech”: Symbolika liczby „153” jest przedmiotem sporów. Podobieństwa do Łukaszowego opowiadania wskazują, że liczba złowionych ryb łączy się z uniwersalnym charakterem misji (por. J 10,16). Narrator mógł podkreślić, że sieci nie uległy porwaniu, by wskazać na jedność różnych wierzących w przeciwieństwie do podziałów, które zarysowały się wśród niewierzących tłumów z powodu Jezusa (zob. J 7,43; 9,16; 10,19).
Św. Hieronim pisał, że starożytni zoologowie doliczyli się 153 gatunków ryb, lecz ich zaginione dzieła nie wspierają tej hipotezy, która mogła wynikać raczej z próby wyjaśnienia tego wersetu. Proponowano różne symboliczne interpretacje liczby 153 (od nawiązującej do hebrajskich słów, w których liczbowa wartość liter dawała w rezultacie liczbę 153 do liczby trójkąta, która zrobiłaby wrażenie na starożytnych filozofach ze szkoły pitagorejskiej). Starożytne opowieści o cudach często podkreślały liczby, by wzmocnić realnych charakter nadprzyrodzonego wydarzenia (np. 2 Krl 19,35). Liczba 153 została podana zapewne dlatego, że uczniowie byli pod tak wielkim wrażeniem cudu, iż policzyli ryby. Zmartwychwstały Pan dostarczył im więcej ryb, niż byli w stanie spożyć.
POSIŁEK (21,9.12-14).
Opowiadanie o cudownym połowie przeradza się w opowiadanie o ukazaniu się Zmartwychwstałego, połączone z tradycją podającą, że Jezus został rozpoznany podczas posiłku. W Łk 24,43 Jezus sam je kilka ryb, by rozwiać wątpliwości. W Łk 24,30 otwiera oczy uczniom błogosławiąc, łamiąc i rozdzielając chleb. Chleb i ryby były pokarmem, który został pobłogosławiony w epizodzie cudownego rozmnożenia chleba w J 6,9. Innych aluzji do tej sceny dopatrzyć się można w fakcie, że obydwa posiłki miały miejsce nad Jeziorem Tyberiadzkim (tylko w tych fragmentach J jest o nich wzmianka), zaś działanie Jezusa polega na braniu chleba i rozdawaniu uczniom pożywienia (w. 13). W J 6,11 Jezus rozdziela jedzenie tłumom. Wydaje się prawdopodobne, że rozpoznanie podczas posiłku miało przypomnieć Janowemu czytelnikowi o obecności Jezusa przy eucharystycznej Wieczerzy.
PIOTR PASTERZEM i MĘCZENNIKIEM (21,15-19)
15-17. Dwóch greckich słów użytych tutaj na oznaczenie miłości Jan używa zamiennie w innych swoich tekstach, zamiennie stosuje się je też w literaturze pochodzącej z tego okresu. Chodzi tutaj nic o różne słowa (wbrew temu co sądzą niektórzy interpretatorzy), lecz o to, że miłość do Jezusa wyraża się posłuszeństwem wobec Jego powołania i posługą dla Jego ludu. Jako „naśladowca”, Piotr sam jest jedną z owiec.
”Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie?”: Piotr odwraca teraz potrójne zaparcie się Pana w J 18,17.25-26. Łk 22,31-34 łączy wygłoszoną podczas Wieczerzy przepowiednię, że Piotr będzie „utwierdzał braci” (dosł. „nawróciwszy się utwierdzaj") z przepowiednią, że zaprze się Pana. Ten zwrot w życiu Piotra łączy się zwykle z jego pozycją jako pierwszego, który widział Pana (zob. 1 Kor 15,5; Łk 24,34) - tradycją, której nigdy nie słyszymy, chyba że opowiadanie o ukazaniu się Jezusa w J 21,1-14 nawiązuje do opowiadania o pojawieniu się Pana tylko Piotrowi. Ewangelia Janowa łączy miłowanie Jezusa z zachowywaniem jego przykazań (J 14,15; 15,10). Tutaj przykazanie Jezusa ustanawia Piotra tym, który ma „strzec" i „paść" owce Jezusa. Tradycja ta wydaje się zakładać rozwój kościelnego urzędu „przełożonego, nadzorcy". Pasienie owiec było również symbolem odnoszącym się do biskupów i starszych w 1 P 5,2-4 i Dz 20,28. J podkreśla troskę Jezusa o owce, które zostały Mu powierzone przez Boga (J 10,3-4.14.27-30; 17,6.9-12). Teraz funkcja ta została przekazana Piotrowi. Pokrewna tradycja Piotrowa zachowała się w wypowiedzi o Piotrze jako „skale" w Mt 16,18-19, którą wielu egzegetów uważa za zaczerpniętą z pozmartwychwstaniowej sceny powołania.
18-19. Przepowiednie starożytne często miały zagadkowy charakter. Ta sugeruje, że Piotr nic będzie mógł nawet ubrać się na podróż - w tym przypadku, by przygotować się na własną egzekucję. Na temat „uwielbienia" Boga męczeńską śmiercią, jak Jezus zob. J 12,23-27. Tradycja chrześcijańska zaświadcza, że Piotr został ukrzyżowany w Rzymie, za panowania Nerona, w 64 r. po Chr.
”powiadam ci”: Jezus oznajmia, że Piotr rzeczywiście wypełni swoje wcześniejsze obietnice (J 13,37-38) i pójdzie za nim nawet na śmierć, 1 Clem. 5,4 potwierdza, że Piotr poniósł męczeńską śmierć za panowania Nerona.
”Gdy byłeś młodszy, opasywałeś się sam i chodziłeś, gdzie chciałeś. Ale gdy się zestarzejesz...”: Wypowiedź o charakterze przysłowiowym. Uwaga narratora w w. 19 wyjaśnia ją jako aluzję do śmierci Piotra. Nie jest jednak jasne czy „wyciągnięcie rąk" odnosi się po prostu do skrępowania rąk więźnia, czy autorowi chodziło o tradycję podającą, że Piotr został ukrzyżowany. Tradycja ta została poświadczona dopiero przez Tertuliana (Scorpiace 15,3).
Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
Tekst i komentarz z Komentarza Żydowskiego do Nowego Testamentu. David H. Stern. Oficyna Wydawnicza Vocatio. Warszawa 2004
I CZYTANIE
Kohen hagadol zapytał ich ostro: "Przykazaliśmy wam surowo nie nauczać w tym imieniu! I proszę! W całym Jeruszalaim pełno waszej nauki, co więcej, postanowiliście sobie nas obarczyć winą za śmierć tego człowieka!" Kefa i pozostali wysłannicy odrzekli: "Musimy słuchać Boga, nie ludzi. Bóg naszych ojców wskrzesił Jeszuę, ale wasi ludzie zabili Go, wieszając Go na palu. Tego człowieka Bóg wywyższył po swojej prawicy jako Władcę i Zbawiciela, aby Isra'el mógł czynić t'szuwę i dostąpić odpuszczenia grzechów. Jesteśmy świadkami tych rzeczy, tak samo jak Ruah Ha-Kodesz, którego Bóg dał tym, którzy są Mu posłuszni". I przykazali im nie przemawiać w imieniu Jeszui i puścili ich wolno. Wysłannicy wyszli z Sanhedrinu rozradowani, że zostali uznani za godnych znoszenia upokorzeń ze względu na Niego.
(Dz 5,27b-32.40b-41)
27-39. Za panowania Heroda Agryppy sześćdziesięciu siedmiu spośród siedemdziesięciu członków Sanhedrinu było c'dukim. Usiłując stłamsić Ewangelię, Sanhedrin osądzał ją zatem według dwóch saducejskich kryteriów: (1) że głosiła zmartwychwstanie, któremu c'dukim zaprzeczali, (2) i że głosiła "innego króla, Jeszuę" (17,7), co gdyby było prawdą (por. J 18,33-38), okazałoby się politycznie wywrotowe, a także fatalne w skutkach dla wygodnych stosunków pomiędzy saduceuszami a rzymskimi okupantami. Ewangelia również pod innymi względami ma charakter polityczny - nakazuje kochać nieprzyjaciół, odpłacać dobrem za zło i iść na wojnę - tyle że nasz oręż nie jest cielesny (2 Kor 10,3-5), a nasi przeciwnicy nie są ludźmi, lecz demonami (Ef 6,10-17).
28-29. W tym imieniu [...] śmierć tego człowieka. Imię Jeszui nie pada w przytoczonej wypowiedzi kohena hagadola. Dziś niektórzy Żydzi ortodoksyjni unikają wypowiadania imienia Jeszua, Jezus, a nawet Jeszu, a mówią jedynie "ten człowiek". Zob. Mt 1,21K.
29-32. Kefa nigdy nie traci okazji, aby głosić Ewangelię. W tym miejscu wie, że czasu ma niewiele (jak w 4,8-12), bo Sanhedrin nie będzie cierpliwie słuchał całego kazania. Mimo to jego posłanie - choć skierowane do zatwardziałych oponentów - jest jak zawsze pełne nadziei i oferuje zbawienie. Musimy słuchać Boga, nie ludzi. Zob. 4,19K. Wasi ludzie zabili Go. Zob. 2,22-23K.
30. Pal, gr. xylon, w niektórych przekładach, jak KJV (albo BT), tłumaczone jako "drzewo" tutaj i w czterech innych miejscach (10,39; 13,29; Ga 3,13; 1 Ke 2,24), a wszystkie one opisują to, na czym wisiał Jeszua, umierając. Jeszuę powieszono nie na drzewie, ale na stauros, co tłumaczy się zwykle jako "krzyż", a co w NTPŻ tłumaczę jako "pal (egzekucyjny)" - wyjaśniam to w Mt 10,38K. Słowo xylon zostało użyte w tych pięciu miejscach zamiast stauros, ponieważ wszystkie one cytują bądź nawiązują do Powtórzonego Prawa 21,22-23, gdzie użyto hebrajskiego słowa 'ec, oddawanego zwykle w grece Septuaginty jako xylon. Zarówno hebr. 'ec, jak i gr. xylon mogą oznaczać "drzewo; drewno; pal; kij", zależnie od kontekstu. W Powtórzonego Prawa 21,22-23, gdzie mowa o wieszaniu, 'ec może być dowolnym kawałkiem drewna, na którym można powiesić człowieka, np. palem (gdyby istniała metalowa szubienica, użyto by być może innego słowa). Gdyby Łukaszowi chodziło o żywe drzewo, a nie o pal, Grecy mieli inne słowo - dendron, i mógł on go tutaj użyć, nie zrobił jednak tego. Dlatego choć w Mt 26,47 i Mk 14,48 xylon oznacza "kij", w Łk 23,31 i Ap 18,12 oznacza "drewno", a w Ap 2,7 musi oznaczać "drzewo", to tutaj oznacza ono "pal". Zob. też Ga 3,13K i 1 Ke 2,24K.
II CZYTANIE
Wtedy spojrzałem i usłyszałem dźwięk ogromnej rzeszy aniołów - tysiące tysięcy i miliony milionów! Wszyscy oni byli wokół tronu, żywych istot i starszych, a wołali: "Godzien jest zabity Baranek, aby przyjąć moc, bogactwa, mądrość, siłę, cześć, sławę i chwałę!" I słyszałem, jak każde stworzenie w niebie, na ziemi, pod ziemią i na morzu, tak, wszystko, co w nich jest, mówiło: "Do Zasiadającego na tronie i do Baranka należy chwała, cześć, sława i moc na wieki wieków!" Cztery żywe istoty mówiły: Amen!, a starsi upadli i oddawali cześć.
(Ap 5,11-14)
12-13. Bóg Ojciec, Zasiadający na tronie, już ma moc, cześć itd. od zarania czasów. Udziela ich Barankowi, który jest godzien je przyjąć, ponieważ nie zabiegał o nie (Flp 2,5-11). Dlatego też należą one zarówno do Niego, jak i Jego Ojca na wieki wieków. Zob. też 7,12 i por. Jochanan 17. Każde stworzenie uzna panowanie Boga nad wszystkim (Flp 2,9-11zK; Kol 1,20), tyle że demony i ludzie niegodziwi nie będą mieć udziału w Jego błogosławieństwie (20,11-15zKK; Jk 2,19).
------------------------------------
Amen - Amen, niech tak się stanie
Jeruszalaim - Jerozolima, Jeruzalem
kohen hagadol - najwyższy kapłan
Ruach Ha-Kodesz - Duch Święty
Sanhedrin - żydowski sąd religijny
t'szuwę czynić - nawrócić się, odwrócić się od grzechu do Boga
EWANGELIA
Potem Jeszua ukazał się talmidim znowu, nad Jeziorem Tyberiadzkim. A było to tak: Szim'on Kefa i T'oma (jego imię znaczy "bliźniak") byli razem z Natan'elem z Kany w Galil, synami Zawdaja i dwoma innymi talmidim. Szim'on Kefa powiedział: "Idę łowić ryby". Rzekli do niego: "Idziemy z tobą". Poszli i wsiedli do łodzi, ale tej nocy nic nie złowili. Jednak kiedy świtało, Jeszua stanął na brzegu, ale talmidim nie wiedzieli, że to On. Powiedział do nich: "Nie macie żadnych ryb, co?" "Nie" - odrzekli Mu. Powiedział im: "Zarzućcie sieć za prawą burtę, to coś złapiecie". Więc zarzucili sieć i było w niej tyle ryb, że nie mogli wyciągnąć jej na brzeg. Talmid, którego Jeszua kochał, powiedział do Kefy: "To Pan!" Słysząc, że to Pan, Szim'on Kefa narzucił płaszcz, bo rozebrał się do pracy, i rzucił się do jeziora, ale reszta talmidim popłynęła za nim w łodzi, ciągnąc sieć pełną ryb, bo nie byli daleko od brzegu, tylko około dziewięćdziesięciu metrów. Kiedy wyszli na brzeg, ujrzeli ognisko z płonącymi węglami i rybę na nich, i trochę chleba. Jeszua powiedział im: "Przynieście parę ryb, które złapaliście". Szim'on Kefa podszedł i wyciągnął sieć na brzeg. Była pełna ryb, sto pięćdziesiąt trzy sztuki, a mimo że było ich tak dużo, sieć się nie porwała. Jeszua rzekł do nich: "Chodźcie na śniadanie". Nikt z talmidim nie ośmielił się zapytać Go; "Kim jesteś?" Wiedzieli że to Pan. Jeszua przyszedł, wziął chleb i dawał go im, i tak samo zrobił z rybą. Był to już trzeci raz, gdy Jeszua ukazał się talmidim po zmartwychwstaniu. Po śniadaniu Jeszua powiedział do Szim'ona Kefy: "Szim'onie Bar-Jochananie, czy kochasz mnie bardziej niż ci?" Odrzekł: "Tak, Panie, wiesz, że jestem Twoim przyjacielem". Powiedział mu: "Karm moje baranki". Za drugim razem powiedział do niego: "Szim'onie Bar-Jochananie, czy mnie kochasz?" Odrzekł: "Tak, Panie, wiesz, że jestem Twoim przyjacielem". Powiedział mu: "Paś moje owce". Za trzecim razem powiedział do niego: "Szim'onie Bar-Jochananie, czy jesteś moim przyjacielem?" Szim'onowi było przykro, że zapytał go po raz trzeci: "Czy jesteś moim przyjacielem?" Więc odparł: "Panie, Ty wiesz wszystko! Ty wiesz, że jestem Twoim przyjacielem!" Jeszua rzekł mu: "Paś owce moje! Tak jest! Powiadam ci: kiedy byłeś młodszy, wkładałeś ubrania i szedłeś tam, gdzie chciałeś. Ale kiedy się zestarzejesz, wyciągniesz ręce i ktoś inny cię ubierze i zaprowadzi tam, gdzie nie zechcesz iść". Powiedział to, aby wskazać, jaką śmiercią Kefa przyniesie chwałę Bogu. Wtedy Jeszua powiedział do niego: "Idź za mną!"
(J 21,1-19)
1-15. Synoptycy wspomnieli, że Jeszua miał się ukazać talmidim w Galil (Mt 28,7.10; Mk 16,7), a Mt 28,16-20 opowiada o jednym z takich wypadków. Tutaj Jochanan opisuje inne, wcześniejsze ukazanie się Jeszui.
3. Szim'on Kefa powiedział: "Idę łowić ryby". Miał zamiar wrócić do dawnego życia, najwyraźniej nie zdając sobie sprawy z wagi posłannictwa Jeszui (20,21). Inni poszli za jego przykładem - i za nim. Skutej tej decyzji, wynikającej z troski raczej o własne sprawy niż o Boże, był taki, że nic nie złowili. Kiedy zaś pozwolili, aby to Mesjasz decydował o tym, co mają robić, złowili całą siec (w. 11); por. Łk 5,3-7.
15-17. We fragmencie tym użyto dwóch greckich czasowników o pokrewnym znaczeniu. Gr agapaō to kochać bezinteresownie, ofiarną miłością, taką, jaką Bóg żywi do stworzonych przez siebie ludzi. Phileō/philō odnosi się do miłości między przyjaciółmi albo braćmi (Filadelfia - miasto braterskiej miłości). Badacze mają różne opinie co do tego, w jakim stopniu użycie tych dwóch różnych określeń wpływa na sens tej wymiany zdań między Jeszuą a Kefą. A przebiega ona następująco: "Czy ty mnie agapās?" "Ja Cię philō". "Karm moje baranki. Czy ty mnie agapās?" "Ja Cię philō". "Paś moje owce. Czy ty mnie phileīs?" "Wiesz, że ja Cię philō". Niektórzy tłumacze używają w tym fragmencie tylko jednego czasownika "kochać", uważając, że dwóch różnych czasowników użyto tylko dla urozmaicenia. Dzieje Apostolskie oraz Pierwszy i Drugi List Kefy dowodzą, że Kefa z całą pewnością dojrzał do tych słów i odpowiedział na wezwanie Jeszui.
19. Jaką śmiercią przyniesie chwałę Bogu. Według tradycji, Kefa został ukrzyżowany głową w dół, bo tłumaczył, że nie jest godzien być ukrzyżowanym tak samo jak jego Pan. Uważa się, że umarł w Rzymie w połowie lat sześćdziesiątych I wieku n.e.
------------------------------------
Galil - Galilea
Natan'el - Natanael
Szim'on Bar-Jochanan - Szymon syn Jana
Szim'on Kefa - Szymon Piotr
talmidim - uczniowie
T'oma - Tomasz
Zawdaj - Zebedeusz