GEOGRAFIA BIBLIJNA
 

1. Kraje Żyznego Półksiężyca

Żyzny Półksiężyc to określenie na nizinne tereny Afryki Północnej, Palestyny aż do Mezopotamii. Były to tereny ciągłych walk i najazdów, tereny, jak sama nazwa wskazuje, żyznych i urodzajnych ziem oraz znanych szlaków handlowych i wojskowych. Na terenie Żyznego Półksiężyca powstawały najstarsze cywilizacje. Do krajów żyznego półksiężyca zalicza się:

Egipt - urodzajna i potężna kraina na południe od Izraela, mająca duże znaczenie w całej historii Starego Testamentu, szczególnie w czasach Wyjścia. Rdz 46; Wj 1-14. Mieszkańcy Egiptu to południowi sąsiedzi biblijnego Izraela, zamieszkiwali dwa brzegi Nilu od tzw. pierwszej katarakty do regionu w pobliżu współczesnego Kairu (Górny Egipt), deltę Nilu (Dolny Egipt) oraz oazy na zachód od doliny Nilu, wybrzeże Morza Czerwonego i niektóre rejony Półwyspu Synajskiego. Położenie geograficzne zabezpieczało ich przed obcymi wpływami kulturowymi i religijnymi. Historia ich państwa sięga III tysiąclecia przed Chr. Ich dzieje były bardziej stabilne niż losy Mezopotamii i jej mieszkańców (Asyryjczyków i Babilończyków). Cywilizacja egipska pod każdym względem dominowała nad Izraelem. Od czasów Józefa aż do Mojżesza (ok. 450 lat) Izraelici przebywali w niewoli egipskiej. Egipcjanie dokonali wielu wynalazków, z których najważniejszym jest pismo. Podobnie jak w Mezopotamii umożliwiło to wejście w epokę historyczną, czyli czasy udokumentowane zapisami.

Palestynę – inna nazwa Ziemi Świętej, Kanaanu. Nazwy Ziemi Świętej zmieniały się kilkakrotnie, w zależności od ludów zamieszkujących ją lub sprawujących władzę. W najstarszych opracowaniach znaleziono nazwę mat Amuru, czyli kraj Amorytów. Późniejszą nazwą jest mat Chatti, czyli kraj Chetytów. Egipcjanie nazywali Palestynę Retenu lub Kinaahhi co tłumaczy się jako ziemia purpury. Nazwa ta odpowiada biblijnej nazwie Kanaan. Palestyna wywodzi swą nazwę od mat Pallastu, czyli ziemia Filistynów. Określenie Palestyna ugruntowało się od czasów rzymskich, kiedy nazwą tą określano podbitą prowincję, wyróżniając trzy części, tzw. Palaestina Prima, Palaestina Secunda, Palaestina Tertia. Mieszkańcy Palestyny to Hebrajczycy. Byli oni jednym z ludów semickich zamieszkujących Mezopotamię przed 2000 r. przed Chr. Pisarze biblijni używali tego określenia wobec przodków narodu izraelskiego (już Abraham jest nazywany Hebrajczykiem). W czasach późniejszych było ono synonimem Izraelitów. Septuaginta i tradycja rabinistyczna stosują określenie „Hebrajczyk” jako nazwę honorową, natomiast w Nowym Testamencie określa się w ten sposób Żyda związanego z tradycją palestyńską w przeciwieństwie do hellenistów będących prozelitami. Innym ludem zamieszkującym Palestynę byli Filistyni. Należeli do tzw. Ludów Morza. Osiedlili się na południowym wybrzeżu Kanaanu w tym samym czasie co Izraelici (XIII/XII w. przed Chr.) Pochodzili z Krety i wysp Morza Egejskiego i nie byli Semitami. Sprawowali stałą kontrolę nad terytorium ograniczonym do tzw. ligi pięciu miast: Gazy, Aszkelonu, Aszdodu, Ekronu i Gat. Zorganizowali bardzo sprawną administrację i aż do czasów Dawida i Salomona (X w. przed Chr.) pozostawali w trwałym konflikcie z Izraelitami. W Biblii Hebrajskiej Filistyni nazywani są Pelisztim, zaś ich terytorium `erec Pelisztim lub Peleszet; stąd pochodzi nazwa Palestyna.

Asyrię - ważne państwo położone w północnej Mezopotamii, które osiągnęło największą potęgę w czasie od IX do VII wieku przed Chr. Asyryjczycy byli ludem semickim, który wyłonił się w czasie migracji akadyjskiej na skutek łączenia się w naród kilku plemion. Zajmowali północną część Międzyrzecza, czyli górzysty region między rzekami Tygrys i Eufrat (dzisiejszy Irak). Ich nazwa pochodzi od Assur – stolicy państwa. Przez prawie półtora tysiąca lat zażarcie rywalizowali z Babilończykami o hegemonię w Mezopotamii i na Bliskim Wschodzie. Asyryjczycy byli chciwi i groźni, posuwając się do bezwzględnego niszczenia i deportacji ludności. Taki też okazał się w 722 r. przed Chr. los zbuntowanej przeciwko nim Samarii i Królestwa Północnego. Na skutek walk wewnętrznych oraz ataków ze strony Medów i Babilończyków, którzy w końcu zajęli jej główne miasta – Assur i Niniwę - imperium asyryjskie przestało istnieć, zaś jego terytorium przejęli najeźdźcy (schyłek VII w. przed Chr.). Wszystkie biblijne wzmianki o Asyryjczykach dotyczą państwa nowoasyryjskiego, które powstało na przełomie X i IX w. przed Chr.

Babilonię – Miasto Babilon zostało założone przez boga Nimroda, "najsławniejszego myśliwego". Później stało się stolicą Babilonii i imperium babilońskiego. Około 1750 r. przed Chr. Hammurabi, jeden z pierwszych królów Babilonii, wykuł w kamieniu wielki kodeks praw, który później porównywano z Prawem Mojżeszowym. Po zwycięstwie nad Asyrią w 612 r. przed Chr. Babilon stał się stolicą potężnego imperium, rozciągającego się od Zatoki Perskiej do Morza Śródziemnego. W latach 597 i 586 przed Chr. król Babilonii, Nabuchodonozor, stłumił powstanie w Jerozolimie, a ludność Judy skazał na wygnanie do Babilonu. Pośród deportowanych znaleźli się prorocy Ezechiel i Daniel. Miasto położone było na rozległym obszarze po obu brzegach Eufratu. Grube na 3-7 metrów mury otaczały zarówno miasto zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Do wewnętrznego miasta prowadziło osiem potężnych bram, a znajdowało się w nim pięćdziesiąt świątyń. Sławne "wiszące ogrody" Babilonu zaliczano do cudów starożytnego świata. Zakładane były na tarasach wznoszących się na różnych wysokościach i obsadzane palmami, drzewami i innymi roślinami, dodającymi barw i cienia tej płaskiej krainie. W roku 539 przed Chr. Persowie, pod dowództwem Cyrusa, zdobyli miasto. Historyk grecki, Herodot, pisze, iż zmienili oni bieg Eufratu, a wzdłuż osuszonego koryta rzeki wkroczyli do miasta. Zapoczątkowało to upadek Babilonii. Dziś tylko rozrzucone w terenie pagórki, będące miejscem prac archeologicznych, pozostały po tym wielkim mieście (por. Rdz 10,10; 2 Krl 24,2; 25,7-13; Iz 14,1-23; Dn 1-6).

Najstarszym ludem zamieszkującym teren Babilonii to Sumerowie. Byli oni ludem nieznanego pochodzenia, który w IV tysiącleciu przed Chr. przywędrował na tereny położone między Tygrysem a Eufratem w okolicach ujścia tych rzek do Zatoki Perskiej. Mówili jedną z odmian tzw. języka aglutynacyjnego, należącego do rodziny języków indoeuropejskich i przypominającego strukturą język turecki. Przypuszcza się, że mogli przybyć z rejonu Kaukazu. Przemieszali się z lokalną ludnością, co miało wielki wpływ na rozwój cywilizacji Mezopotamii. Sumerowie byli zorganizowani w samodzielne miasta-państwa, toczące ze sobą wojny. Na czele tych miast stali królowie bądź książęta będący przedstawicielami bóstw. Wewnętrzne konflikty sprawiły, że ok. 2350 r. przed Chr. semicki władca miasta Agade (biblijny Akkad) imieniem Sargon podbił Sumer, dzięki czemu język i kultura akadyjska stopniowo wypierały język sumeryjski. Ostateczny koniec państwa sumeryjskiego nastąpił około 1750 r. przed Chr., kiedy babiloński władca Hammurabi pokonał króla Rinsina z Larsy. Cywilizacja sumeryjska (m.in. pismo obrazkowe, miasta, literatura) jest uważana za najstarszą z wielkich cywilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu.

Babilończycy, podobnie jak Asyryjczycy, wyłonili się jako lud semicki w czasie migracji akadyjskiej. Pozostawali pod wpływem kultury sumeryjskiej, a ich język był rozwinięciem języka akadyjskiego. W XIX w. przed Chr. założyli starobabilońskie państwo położone w południowej części obszaru między Tygrysem a Eufratem, które przetrwało do najazdu Chetytów w XVI w. przed Chr. Odrodzenie państwa nastąpiło dopiero na przełomie VII i VI w. przed Chr., podczas rządów Nabopolassara, i jego syna Nabuchodonozora II. Władcy imperium nowobabilońskiego podjęli krwawe wyprawy do Palestyny oraz w 587 r. przed Chr. zdobyli, złupili i zburzyli Jerozolimę, uprowadzając do niewoli przywódców Judy i ludność. Kres imperium nowobabilońskiemu położyła nagła inwazja Persów pod wodzą Cyrusa. W 539 r. przed Chr. Babilonia stała się jedną z prowincji perskich. Babilończykom zawdzięcza się rozpowszechnienie pisma klinowego, które przetrwało do początków ery chrześcijańskiej.

Fenicję -małe państwo na wybrzeżu syryjskim, na północ od Izraela. Głównymi miastami były: Tyr, Sydon i Byblos.

Syrię - w czasach Starego Testamentu ziemie te były zajęte przez Aramejczyków, mieszkających na północy i północnym wschodzie od Izraela. Stolicą Syrii był Damaszek. Za czasów Nowego Testamentu Syria była prowincją rzymską, ze stolicą w Antiochii nad Orontesem.


2. Fenicja

Fenicja była krajem o niewielkiej powierzchni na północny zachód od Izraela. Inne nazwy Fenicji to: Partes, Finis Tyri et Sydonis, Syrophenicia. Słynęli z rzemiosła, żeglugi i handlu, pisma. Fenicjanie czcili Baala i Asztartę. W Biblii występuje Jezabel, żona króla Achaba (córka fenickiego arcykapłana) Pokolenia północne zetknęły się z Fenicją najwcześniej (Sdz 5, 17) Za czasów Dawida i Salomona kontakty były bardzo ożywione i pozytywne. Król Tyru Hiram dostarczał drewna cedrowego na budowę świątyni. Oprócz Tyru i Sydonu na uwagę zasługuje Sarepta Sydońska, gdzie schronienie w domu wdowy znalazł prorok Eliasz


3. Moab

Kraina leżąca na wschód od Morza Martwego. Obszar ten leży na poprzecinanym wąwozami płaskowyżu około 900 m n.p.m. Rodzinne strony Rut. Moab często był w stanie wojny z Izraelem, a prorocy wielokrotnie występowali przeciw niemu. Moabici to lud semicki spokrewniony z Izraelitami. Mają w Biblii podobną genealogię jak ich północni sąsiedzi – Ammonici. Jedyna różnica polega na tym, że jako protoplastę Moabitów przedstawia się syna starszej córki Lota. Pojawienie się na scenie dziejów Moabitów zamieszkujących tereny na wschód od Morza Martwego przypada na drugą połowę II tysiąclecia przed Chr. Pierwsza biblijna wzmianka informuje, że przeszkadzali Mojżeszowi w jego pochodzie ku Ziemi Obiecanej, w czym niemałą rolę odegrał moabicki prorok Balaam. Wzajemne walki trwały głównie za rządów Saula i Dawida, lecz i później stosunki nie układały się najlepiej. W IX w. przed Chr. Moab uzyskał nawet pewną przewagę. Mimo napięć politycznych stale istniały dobre kontakty międzyludzkie – potwierdza je np. opowieść o Noemi i jej dwóch moabickich synowych zawarta w Księdze Rut. Pod koniec IX w. Moab, podobnie jak inne państewka Syro-Palestyny, został zmuszony do składania daniny Asyryjczykom, natomiast kres istnieniu Moabu położyli Babilończycy z początkiem VI w. przed Chr.


4. Edom

1.Górzysta kraina na południe od Morza Martwego, gdzie osiedlili się potomkowie Ezawa.

2.Drugie imię Ezawa, praojca Edomitów (Idumejczyków). Jest to zarazem nazwa kraju położonego na południe od Palestyny (Idumea), zamieszkanego przez potomków Ezawa, a więc pobratymców Izraelitów, ale wrogo do nich usposobionych. Edomici to jeden z ludów semickich blisko spokrewnionych z Izraelitami. Ich tereny rozciągały się na południowy wschód od Morza Martwego aż po północne wybrzeże zatoki Akaba. Nazwa Edom pochodzi od rdzenia adm, oznaczającego czerwień - taki kolor ma ziemia w tym rejonie. Biblia przypisuje Edomitom zaszczytniejsze pochodzenie niż Ammonitom i Moabitom. Wywodzi ich bowiem od Ezawa, starszego brata Jakuba-Izraela, synów Izaaka i Rebeki. Najstarsze nawiązanie do Edomitów pojawia się w egipskiej korespondencji datowanej na XIII w. przed Chr. W jednym z listów zezwala się jakiemuś władcy edomickiego szczepu na wejście na wschodnie rejony delty Nilu. Wzdłuż granicy Izraela z Edomem przebiegał tzw. Szlak Królewski, pustynna droga łącząca zatokę Akaba z Jerozolimą i Damaszkiem, a następnie z Anatolią i Europą oraz Mezopotamią. Stosunki Izraelitów z Edomitami nie układały się lepiej niż z innymi ościennymi narodami. Od czasu do czasu wybuchały konflikty zbrojne; największe miały miejsce za rządów Dawida.


5. Dekapol

Dekapol oznacza z języka greckiego „dziesięć miast” - związek dziesięciu greckich miast, od którego wziął nazwę cały region, zajmujący obszar na południe od Jeziora Galilejskiego, głównie na wschodnim brzegu Jordanu. Mieszkańcy Dekapolu w większości nie byli Żydami, ale przyłączali się do tłumów, które wędrowały za Jezusem. Chrześcijanie pochodzenia żydowskiego schronili się w Pelli, jednym z miast Dekapolu, przed wojną z Rzymianami w 70 r. po Chr.


6. Gilead

Gilead (Greckie Galaad), jest to wyżyna w Zajordaniu między dopływami Jordanu: Jarmukiem a Jabbokiem, dobrze nawodniona, urodzajna, znana z pastwisk i lasów. Rozległy obszar na wschód od Jordanu, rozciągający się na północ od Morza Martwego. Ziemie te zamieszkiwały pokolenia Rubena, Gada i Manassesa. Region posiadał bogate pastwiska i znany był z dużych stad bydła i owiec. Słynął również z rosnących tam drzew gumowych i wonnej żywicy, czyli tzw. "balsamu z Gileadu", stosowanego do leczenia ran i jako kosmetyk. Z Gileadu pochodzili Sędziowie Jair i Jefte oraz prorok Eliasz.


7. Trachon

Okręg powiązany z Itureą W okresie, gdy rozpoczyna nauczanie Jan Chrzciciel, oba te obszary zostały połączone i zarządzał nimi Herod Filip. Był to teren skalisty i wulkaniczny, położony na wschód od Galilei i na południe od Damaszku, służący uciekinierom za miejsce schronienia.


8. Aram

Tą nazwą określano różne państwa południowej Syrii, zwłaszcza Damaszek.


9. Iturea

Nazwa wspomniana tylko przez Łukasza, który podaje ją za miejsce, gdzie rozpoczął nauczanie Jan Chrzciciel. W owym czasie władcą Iturei i Trachonu był Filip. Iturejczycy byli prawdopodobnie potomkami wymienionego w Starym Testamencie ludu, zwanego Jetur. Byli oni dzikim plemieniem żyjącym w górach na zachód od Damaszku, na północ od źródeł Jordanu

NATURALNY PODZIAŁ PALESTYNY
 

W przekroju hipsometrycznym, czyli ze względu na wysokość bezwzględną terenu. Palestyna składa się z 4 pasów o przebiegu południkowym:

- Pas Równiny Nadmorskiej;
- Góry Cisjordanii;
- Dolina Jordanu;
- Zajordania.


Wyróżnia się 3 częśći Palestyny:

- Galileę;
- Samarię;
- Judeę.

Naturalne granice Galilei to: od północy Liban i Antyliban, ujście Leontesu, od wschodu rzeka Jordan, od południa Dolina Ezdrelon (Jizreel), od zachodu Morze Śródziemne.

Naturalne granice Samarii to: od północy dolina Ezdrelon, od wschodu Rzeka Jordan, od południa granica sztuczna o przebiegu równoleżnikowym na wysokości miasta Betel.

Naturalne granice Judei to: od północy granica sztuczna, równoleżnikowa na wysokości Betel, od wschodu rzeka Jordan, od południa granica sztuczna o przebiegu równoleżnikowym na wysokości Beer – Szeby.

1. Równiny Palestyny
Największą i o największym znaczeniu równiną Palestyny jest Równina Nadmorska. Wyróżnia się 3 części tej równiny:

Akko (od ujścia Leontesu do Góry Karmel) – wąska i piaszczysta;

Saron (od Karmelu do Jaffy) żyzna, urodzajna, dużo sadów, bogata roślinność. Szerokość równiny waha się od. 3 do 20 km. Saron jest nawadniana przez liczne potoki i wadi spływające z gór Judei. Równina ta otwiera się na Morze Śródziemne, ale jej niedostępne wybrzeże nie pozwalało na zakładanie portów morskich. Pierwszym portem była Cezarea Nadmorska założona przez Heroda Wielkiego. Jako port była siedzibą prokuratora rzymskiego i przez cały czas panowania Rzymian była stolicą prowincji;

Szefela (od Jaffy do Wadi el – Gazza) żyzna urodzajna na całej szerokości. Na równinie tej znajdują się liczne miasta i szlaki handlowe. Spośród miast największe znaczenie miał tzw. Pentapol Filistyński: Gaza, Askelon, Azot, Akkaron i Gat. Szefela otwiera się na południu na deltę Nilu. Była więc dobrym szlakiem komunikacyjnym z północy na południe, szczególnie między Egiptem, a Mezopotamią.

Ogólna długość Palestyny 260km, szerokość 140km, powierzchnia 25124 km kw.


2. Galilea

Galilea jest częścią Palestyny położoną w północnej jej części. Naturalne granice Galilei to: od północy: Liban i Antyliban, Od zachodu Morze Śródziemne i rzeka Leontes, od wschodu rzeka Jordan, od południa Dolina Ezdrelon (Jizreel). Tereny Galilei są żyzne i urodzajne, obfite w roślinność i zwierzęta. Galilea jest krainą niskich gór i dolin. Najważniejsze góry to Tabor (Dżebel et – Tur) Największy szczyt Galilei to Dżebel Dżermak wysokości 1199 m n.p.m. Ludność Galilei była nieczystej krwi. W Galilei leżą najbardziej znane z Ewangelii miasta takie jak: Nazaret, Kafarnaum, Korozain, Kana Galilejska, Nain, Magdala, Megiddo.


3. Samaria

Samaria jest krainą wyżynną, ale jej wzgórz są niższe od gór Galilei. Najważniejsze góry to: Ebal (Dżebel Eslamije) o wysokości 938m. Świętą górą Samarytan była góra Garizim 868 m. Z dolin samarytańskich ważną rolę odgrywała dolina Balata w pobliżu Sychem. Warunki do uprawiania rolnictwa w Samarii są niekorzystne. Opady deszczu nie nawadniają dostatecznie pól.


4. Judea

Grecka i rzymska nazwa terytorium Judy. Zwykle odnosi się do południowej części kraju ze stolicą w Jerozolimie. Czasami jest używana jako nazwa całego kraju, włączając w to Galileę i Samarię. Pustynia Judzka leży na zachód od Morza Martwego. Judea jest krainą górzystą. Góry Judei nie wyróżniają się ani osobliwym widokiem, ani wysokością. Najwyższy szczyt Judei to Nebi Samuil (1011 m). Inne góry bardziej znane ze względu na ich obecność na kartach biblii to: Góra Oliwna (818 m) oraz Skopus (831 m). Obszar najbardziej ubogi w wodę. Wzgórza nie pokrywają się roślinnością. Dlatego jedyną forma działalności jest pasterstwo, szczególnie w bardziej wilgotnych okresach roku. Istnieją także obszary pustynne. Tzw. Pustynia Judzka rozciąga się na obszarze od Jerozolimy do Jordanu. Jedynym źródłem na tej pustyni jest Ain Feszkha nad Morzem Martwym w okolicy Qumran.

 

(za: www.wsd.siedlce.pl)

ZASOBY WODNE PALESTYNY

 

1. Zbiorniki wodne Palestyny.

Zbiorniki wodne Palestyny to:
- Jordan i jego dopływy
- Jezioro El – Hule
- Jezioro Genezaret
- Morze Martwe (woda słona, niezdatna do picia)

Do sztucznych zbiorników należą:
- Cysterny (wykopane w ziemi zbiorniki na wodę, w celu jej zmagazynowania)
- Sadzawki (z reguły w miastach, punkty ujęcia wody, do których woda doprowadzana była za pomocą akweduktów lub bezpośrednio ze źródła)


2. Jordan

Jordan jest główną rzeką Palestyny o przebiegu południkowym. Źródła Jordanu mają swój początek na południowych stokach góry Hermon (2760). Jordan bierze początek z 3 źródeł:
- Ain Hasbeija;
- Tel. El – Kadi;
- Banijas.
Na odległości 6 kilometrów przed Jeziorem El – Hule (Bahred El Hule) źródła łączą się w jedną rzekę. Jordan jest rzeką meandrującą. Rzeka rozlewa się w Galilei tworząc Jezioro Genezaret. Szerokość rzeki jest zmienna i waha się od 2 do 23 kilometrów. Geograficzna długość Jordanu (ze zdjęcia lotniczego) wynosi ~110 km. Rzeczywista długość rzeki to ~330 km.

Dopływy Jordanu są stałe i okresowe (wadi).

Dopływy od wschodu:
- Arnon - (dziś Wadi Mujib); rzeka wpadająca do M. Martwego. Stanowiła granicę między Moabitami i Amorytami. Wkraczający Hebrajczycy pokonali Amorytów, a na ich ziemiach osiedliło się pokolenie Rubena. Arnon pozostała rzeką graniczną na południu;
- Heidan;
- Hisban;
- Kafrein;
- Szueib;
- Zarka;
- Kufrinje;
- Jarmuk.

Dopływy od zachodu:
- Fari;
- Charod;
- Wadi al Quelt.


3. Jezioro Genezaret

Jezioro Genezaret położone jest na biegu rzeki Jordan. Wymiary jeziora to: 21km x 12km x 48m. Jezioro nazywało się Jam Kinnereth, gdyż ma kształt cytry. Otoczone jest górami, od wschodu otwarte jest na dolinę Jordanu (El – Ghor). Przy nawet niewielkich wiatrach z północy i południa staje się bardzo niebezpieczne i burzliwe. Okolice jeziora są bardzo urodzajne dzięki licznym wadi. Otoczone jest winnicami i gajami oliwnymi. Obfite w wiele gatunków ryb. Na brzegach Jeziora Genezaret (Morze Tyberiadzkie) były liczne miasta: Kafarnaum, Korozain, Betsaida (miasto świętych apostołów Piotra i Andrzeja), Gadara, Gamala.


4.Morze Martwe

Wgłębienie pustynne, ciągnące się od Morza Martwego do Akaby nad Zatoką Elanicką. Jest to południowa część olbrzymiego "wąwozu", ciągnącego się od Syrii po Morze Czerwone. Najgłębszym zapadem jest dolina Jordanu. Część doliny Jordanu, rozciągająca się od J. Galilejskiego na północy do Morza Martwego na południu i dalej, do zatoki Akaba. Morze Araby to inna nazwa Morza Martwego.
Wymiary Morza Martwego to: 76 km długości, ok. 16 km szerokości i ok. 394 m głębokości. Powierzchnia Morza Asfaltowego wynosi 1020 km kw. Zawartość soli w wodach Morza Martwego jest 4 razy większa niż w oceanach. W Morzu tym nie ma życia. Od południowego wschodu znajduje się Półwysep Lisan, poniżej którego głębokość morza wynosi ok. 6 – 8 metrów. W okolicach Półwyspu Lisan lokalizuje się dolinę Siddim, zalaną przez wody, po zniszczeniu Sodomy i Gomory.


5. Źródło Gichon i sadzawka Siloe

Gichon jest nazwą źródła leżącego u stóp wzgórza, na którym wybudowano pierwszą osadę późniejszej Jerozolimy. Stanowiło ono główne źródło zaopatrzenia miasta w wodę. Na rozkaz swojego ojca Dawida, nad źródłem tym został uroczyście namaszczony na króla Salomon, uprzedzając tym samym ogłoszenie królem swego rywala, Adoniasza. Ze względu na duże znaczenie, jakie dla miasta zwłaszcza podczas oblężenia - miały wody źródła Gichon, król Ezechiasz przekopał przez wzgórze tunel doprowadzający wodę w obręb murów miejskich. Istnieje on do chwili obecnej. Woda wpływa do zbiornika Siloe.

Siloe to sadzawka, pierwotnie podziemna, która stanowiła dla Jerozolimy główne źródło zaopatrzenia w wodę. Woda docierała do niej tunelem ze źródła Gichon, leżącego poza granicami miasta. Tunel wykopano na polecenie króla Ezechiasza, który chciał mieć dostęp do wody na wypadek oblegania miasta przez Asyryjczyków. Tunel ma długość 538 m i wykuto go w litej skale. Gdy Jezus uzdrawiał niewidomego od urodzenia, najpierw nałożył mu na oczy błoto, a następnie polecił mu obmyć się w sadzawce Siloe. Wieża w Siloe, która runęła zabijając osiemnaście osób, wzniesiona była prawdopodobnie na stoku góry Syjon, ponad sadzawką.

 

(za: www.wsd.siedlce.pl)

WAŻNIEJSZE MIASTA PALESTYNY

 

1. Jerozolima

Jerozolima istniała już około XX wieku przed naszą erą. Położona w bardzo dogodnych do obrony warunkach była miastem prawie nie do zdobycia. Miasto leży w odległości 52 km od Morza Martwego i 30 km od rzeki Jordan. O Jerozolimie mówi już księga Rodzaju. Znany był kult monoteistyczny w Jerozolimie, świadczy o tym ofiara, jaką złożył Melchizedek, król Szalemu. Miało być to miasto pokoju.(Od hebr. Szalom – pokój).Inne nazwy Jerozolimy to:Salem (szalem), Uruszalim, Uruszalaim, Jeru – Szalim, Jerruszalaim i Jeruzalem. Miasto było twierdzą Jebusytów. Od wschodu przez miasto przebiegała Dolina Jozafata (Tyropeon), dalej Dolina i Potok Cedron, z których przechodzi się na Górę Oliwną. Jerozolima posiada 12 bram: Efraima, Ogrodowa, Stara, Rybna, Owcza, Złota, Wodna, Źródlana, Gnojna, Garncarska, Esseńczyków i Dolinowa.
Zaopatrzenie w wodę dokonywało się poprzez Sadzawkę Siloe, którą w wodę zaopatrywało źródło Gichon. Istniały także trzy inne źródła w Judei, w okolicach Betlejem, z których woda do Miasta Dawidowego była doprowadzana za pomocą akweduktów.
Około 1000r. Przed Chrystusem miasto zostało zdobyte przez Dawida. Z chwilą sprowadzenia do Jerozolimy Arki Przymierza stała się ona głównym miastem kultycznym i sanktuarium króla. Tam też była stolica Królestwa Izraelskiego za czasów Dawida i Salomona. Po podziale królestwa Jerozolima stała się stolicą Królestwa Judy.


2. Hebron

Dawna nazwa Hebronu to Kiriat – Arba. Miasto położone na wzgórzach judzkich. Było to miasto bazą Abrahama i patriarchów. Hebron został zdobyty przez Kaleba syna Jefunnego. Przez 7 lat i 6 miesięcy był stolicą i siedzibą króla Dawida. Po przeniesieniu stolicy do Jerozolimy w Hebronie był ośrodek buntu przeciw królowi. Kierownikiem buntu był syn Dawida Absalom. Hebron był prastarym ważnym miastem w Pd. części pogórza judzkiego, leżące na jednym z wysokich wzgórz Judei (935 m n.p.m.).
W okolicach Hebronu często obozował ze swoją rodziną Abraham. Wykupił od Chetytów pieczarę Makpela. Do Hebronu Mojżesz wysłał na rozpoznanie dwunastu zwiadowców. Później miasto to otrzymał Kaleb syn Jefunnego. Hebron był miastem uchodźców i jednym z miast lewitów. Przed zdobyciem Jerozolimy Dawid miał tu swoją stolicę. Tutaj też rozpoczął się bunt Absaloma. Znacznie później, po powrocie z wygnania, zamieszkali tu ponownie Żydzi.


3. Samaria - stolica Izraela

Samaria była stolicą Północnego Królestwa Izraela. Miasto leżało przy głównym szlaku handlowym, biegnącym przez Izrael z północy na południe. Zbudowane było na wzgórzu, co ułatwiało obronę. Budowę miasta rozpoczął król Omri w 875 r. przed Chr., A kontynuował ją jego syn, Achab, budując nowy pałac. Do jego ozdoby zużyto tak wiele rzeźbionej kości słoniowej, że nazywano go "domem z kości słoniowej". W ruinach pałacu archeolodzy odkryli ponad 500 fragmentów rzeźb, często pokrytych zlotem. Od początku ludność Samarii uprawiała kulty pogańskie. Kilku proroków potępiało to bałwochwalstwo i ostrzegało przed zniszczeniem miasta. Syryjczycy wielokrotnie atakowali i oblegali miasto, zanim je zdobyli w 721/22 r. przed Chr. Ludność została wygnana do Syrii, Asyrii i Babilonii i zastąpiona przez osadników pochodzących z różnych części imperium asyryjskiego. Wraz z upadkiem miasta przestało istnieć Królestwo Izraela i odtąd nazwa Samaria objęła cały region. W czasach Nowego Testamentu Samarię odbudował Herod Wielki, dając jej nazwę Sebaste (grecki odpowiednik Augusta). Grupa Żydów, którzy zmieszali się z ludnością napływową, pozostała w Samarii, starając się utrzymać kult Boga. Ci "Samarytanie" byli jednak w pogardzie i nienawiści u Żydów z Judei. Jezus ukazał swoją troskę o nich, przebywając wśród nich podczas podróży przez Samarię. Po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa do Samarii udał się Filip, by głosić Ewangelię. Kontynuowali tę pracę Piotr i Jan. Niewielka grupa Samarytan wciąż żyje w Nablus i Jafie, uprawiając kult na górze Garizim.


4. Megiddo

Bardzo ważne miasto w czasach Starego Testamentu, położone w dolinie Jizreel, strzegące głównego przejścia przez wzgórza Karmelu. Leżało w odległości około 32 km od dzisiejszej Hajfy. Stoczono w tej okolicy tak wiele bitew, że Nowy Testament (Ap 16,16) używa nazwy tego miasta jako symbolu dla ostatniej bitwy: Har-Magedon, "wzgórze Megiddo". Podczas podboju Kanaanu przez Izraelitów, Jozue pokonał tutaj króla Megiddo. Miasto przekazane zostało rodowi Manassesa. Ród ten przymuszał Kananejczyków do pracy dla siebie, lecz nie wypędził ich. Miasto to - podobnie jak Gezer i Chasor umocnił król Salomon. Zbudował też stajnie dla dużej ilości koni i wozów bojowych. Zmarł w tym mieście król Judy, Ochozjasz, z ran zadanych mu przez ludzi Jehu. Zginął tutaj również król Jozjasz, próbujący powstrzymać najazd faraona Egiptu, Neko. Archeolodzy odkryli w tym miejscu ślady dwudziestu osad, leżących jedna na drugiej, które stworzyły wzgórze, mające obecnie wysokość 21 m, a jego wierzchołek obejmuje ponad 4 hektary. Najstarsze ślady osadnictwa sięgają 3000 r. przed Chr. Prace archeologiczne odkryły między innymi tzw. "wyżynę" kananejską, system zaopatrzenia miasta w wodę, mury obronne wraz z bramami, zbudowane w podobny sposób jak w Gezer i Chasor, rzeźby z kości słoniowej i wiele stajni (pochodzących prawdopodobnie z okresu panowania króla Achaba).


5. Jerycho

Miasto na zachód od Jordanu, leżące na poziomie 250 m p.p.m. w odległości około 8 km na północ od Morza Martwego. Źródła słodkiej wody stworzyły z miasta prawdziwą oazę, stąd wynika nazwa miasta - Miasto Palm. Strzegło ono brodów na rzece Jordan, przez które przeprawiali się zwiadowcy, wysłani przez Jozuego. Miasto było również solidnie obwarowane i stanowiło poważną przeszkodę dla najeżdżających kraj Izraelitów. Dopiero po upadku Jerycha Jozue zdobył część tego terytorium. W epoce Sędziów Ehud zabił w Jerychu króla Moabitów, Eglona. W czasach Eliasza i Elizeusza przebywała tu liczna grupa proroków. Po powrocie z wygnania, mieszkańcy Jerycha pomogli odbudować Jerozolimę. W czasach Nowego Testamentu Jezus uzdrowił w Jerychu niewidomego Bartymeusza i nawrócił Zacheusza. Wydarzenia z przypowieści o dobrym Samarytaninie rozgrywają się przy drodze z Jerozolimy do Jerycha. Historia miasta liczy tysiące lat. Pierwsze miasto w tym miejscu powstało około 6000 lat przed Chr. Za czasów Abrahama, Izaaka i Jakuba miasto to miało rozwiniętą kulturę materialną. W grobowcach z 1600 r. przed Chr. odnaleziono wiele kunsztownych wyrobów ceramicznych, drewnianych sprzętów codziennego użytku, szkatułek bogato inkrustowanych itp. Po pewnym czasie miasto zostało zburzone i została po nim tylko niewielka osada.

6. Szilo

Miasto, w którym po zdobyciu Kanaanu umieszczono Namiot Spotkania. Miasto stało się centrum modlitw Izraelitów, którzy wystawili tu później bardziej trwałą budowlę. Każdego roku obchodzono tu specjalne święto. Do Szilo udali się Anna i Elkana, by oddać Bogu pokłon i złożyć ofiarę. Modląc się o syna, Anna obiecała, że odda go Bogu na służbę. Gdy urodził się Samuel, Anna dotrzymała obietnicy. Przyprowadziła go do Szilo, gdzie dorastał w świątyni u boku kapłana Helego. Świadectwa archeologiczne mówią, że Szilo zostało zburzone około 1050 r. przed Chr., prawdopodobnie przez Filistynów. Jeremiasz przepowiadał zniszczenie Świątyni w Jerozolimie, podobnie jak to się stało z miejscem modlitw w Szilo. Prawdopodobnie część mieszkańców pozostała w mieście aż do czasów wygnania.


7. Cezarea

Śródziemnomorski port zbudowany przez Heroda Wielkiego, nazwany tak na cześć cesarza rzymskiego, Augusta Cezara. Posągi Cezara stały w wielkiej świątyni, poświęconej jemu i Rzymowi. Tędy wiodły szlaki handlowe, łączące Tyr z Egiptem. Miasto było dużym ośrodkiem lądowego i morskiego handlu. Filip, zwany Ewangelistą, pochodził z tego miasta. Tu mieszkał też Korneliusz, rzymski setnik, który prosił o przybycie Piotra. W jego domu Apostoł przekonał się, że Dobra Nowina o pokoju, przyniesiona przez Jezusa Chrystusa, przeznaczona jest zarówno dla Żydów, jak i dla pogan. W czasie swych podróży Paweł niejednokrotnie przebywał w Cezarei. Namiestnicy rzymscy nie w Jerozolimie, a właśnie w tym mieście mieli swoje siedziby, dlatego Paweł stanął tu przed sądem Feliksa, przebywał dwa lata w więzieniu, a później - po odwołaniu się do Cezara - z tego portu odpłynął pod eskortą do Rzymu.


8. Cezarea Filipowa

Miasto u stóp góry Hermom położone niedaleko głównego źródła Jordanu. Herod Wielki wybudował w tym miejscu świątynię ku czci Cezara Augusta, a jeden z jego synów, Filip, zmienił nazwę miasta z Paneas na Cezarea. Nazywano ją powszechnie "Filipową", aby odróżnić to miasto od portu nad Morzem Śródziemnym. W okolicach Cezarei Filipowej Jezus zapytał swych uczniów: "Za kogo wy Mnie uważacie?" Piotr Mu odpowiedziaf: "Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego" (Mt 16,16).


9. Kafarnaum

W czasach Jezusa ważne miasto na północno-zachodnim brzegu Jeziora Galilejskiego. Głosząc nauki w Galilei, Jezus często się tu zatrzymywał. W Kafarnaum mieszkał celnik Lewi (Mateusz). Być może stacjonował tu garnizon rzymski, skoro właśnie z Kafarnaum był setnik, którego sługę uzdrowił Jezus. W Kafarnaum wydarzyło się wiele cudów Jezusa, między innymi uzdrowienie teściowej Piotra. Jezus nauczał też w miejscowej synagodze, jednak mieszkańcy miasta nie przyjęli Bożego posłania i Jezus przestrzegał ich przed zbliżającym się sądem.


10. Betlejem

Miasto Dawida, położone pośród wzgórz Judei, 8 km na południowy zachód od Jerozolimy. Rachela, żona Jakuba, została pochowana w pobliżu. Tu osiedliły się Rut i Noemi. W Betlejem narodził się Dawid i w tym mieście prorok Samuel namaścił go na króla, następcę Saula. Prorok Micheasz przepowiedział, że w Betlejem przyjdzie na świat Mesjasz. Po upływie wieków Maryja i Józef udali się do tego miasta w związku z zarządzonym przez Rzymian spisem ludności. Pasterze i mędrcy ze Wschodu oddawali więc pokłon Jezusowi, Dziecięciu narodzonemu w stajni "w mieście Dawida". Niedługo później kierowany zawiścią król Herod rozkazał wymordować w Betlejem wszystkich chłopców w wieku poniżej dwóch lat.


11. Nazaret

Rodzinne miasto rodziców Jezusa, Maryi i Józefa, leżące w Galilei. Tutaj Jezus dorastał, lecz gdy rozpoczął nauczanie, przeniósł się do Kafarnaum. Nauczanie Jezusa w synagodze w Nazarecie rozgniewało ludzi do tego stopnia, że próbowali Go zabić. Nazaret leżał w pobliżu licznych, ważnych szlaków handlowych, w wyniku czego miał kontakt z szerszym światem. Znajduje się tu wiele skalnych grobowców pochodzących z czasów Nowego Testamentu, podobnych do tego, w którym pochowano Jezusa.

 

(za: www.wsd.siedlce.pl)

WAŻNIEJSZE GÓRY PALESTYNY

 

Synaj - góra na półwyspie o tej samej nazwie, a także otaczający ją obszar pustynny. Do góry Synaj dotarli Izraelici po trzech miesiącach od wyjścia z Egiptu i rozbili tutaj obóz. Na górze Synaj Bóg przekazał Mojżeszowi Dziesięć Przykazań i inne prawa. Identyfikacja góry nie jest całkowicie pewna. Był to prawdopodobnie jeden z dwóch szczytów:, Gebel Musa lub Ras es Safsafeh w południowej części półwyspu.

Syjon - ufortyfikowane wzgórze, które Dawid odebrał Jebuzytom, by ustanowić tam stolicę - Jerozolimę. Pierwotnie zamek w Jerozolimie. Nazwa ta często występuje w psalmach i używana jest przez proroków. Po przeniesieniu tam Arki Przymierza czczono Syjon jako górę świętą - mieszkanie Boże. Z czasem rozciągnięto tę nazwę na całą górę, a nawet na miasto Jerozolimę ("Córa Syjonu"). W NT antytypem Syjonu jest królestwo Chrystusa - Kościół

Horeb - "suchy", "samotny" - druga nazwa biblijna góry Synaj, miejsce otrzymania Przykazań i zawarcia przymierza między Bogiem a Jego ludem. Tu również Bóg ukazuje się Eliaszowi.
Moria - góry, na które został wezwany Abraham, by złożyć tam ofiarę ze swojego syna Izaaka. Autor 2 Księgi Kronik pisał, że Świątynia Salomona w Jerozolimie usytuowana była na górze Moria (Samarytanie twierdzą, że miejscem ofiary Abrahama nie była Jerozolima, lecz góra Garizim)

Karmel - łańcuch wzgórz ciągnący się do Morza Śródziemnego, z którym styka się w pobliżu dzisiejszej Hajfy. Z nadejściem wiosny zdobiła go bogata roślinność, którą latem wypalało słońce. Starożytne miasto Megiddo strzegło jednej z przełęczy w tym paśmie. Na górze Karmel (535 m n.p.m. w najwyższym punkcie) Eliasz, prorok Jahwe, zmierzył się z potępionymi przez siebie prorokami Baala. Przypuszcza się, że Elizeusz następca Eliasza - na tej górze miał swoją siedzibę

Góra Karmel
Góra położona nad Morzem Śródziemnym. Przeciętna wysokość pasma Karmelu wynosi 460 – 450 m. n.p.m. Najwyższy szczyt pasma Karmelu wynosi 548 m n.p.m. Oddziela ona Równinę Akko od Równiny Saron. Jest to miejsce wyjątkowo piękne, słynne z ogrodów i sadów owoców cytrusowych.
Karmel znaczy z hebr. "Ogród". Łańcuch wzgórz ciągnący się do Morza Śródziemnego, z którym styka się w pobliżu dzisiejszej Hajfy. Z nadejściem wiosny zdobiła go bogata roślinność, którą latem wypalało słońce. Starożytne miasto Megiddo strzegło jednej z przełęczy w tym paśmie. Na górze Karmel (535 m n.p.m. w najwyższym punkcie) Eliasz, prorok Jahwe, zmierzył się z potępionymi przez siebie prorokami Baala. Przypuszcza się, że Elizeusz następca Eliasza - na tej górze miał swoją siedzibę.

Tabor - stroma góra o wysokości 550 m n.p.m. leżąca na nizinie Jizreel. Miejsce, gdzie Barak zgromadził wojska w czasach Sędziów. W nowym testamencie na Taborze miało miejsce przemienienie Jezusa.

Hermon - góra położona na granicy Libanu i Syrii, o wysokości około 2750 m n.p.m. W Biblii nazywana jest również Sirion. Na szczytach Hermonu nieomal przez Gafy rok leży śnieg. Topniejący śnieg i lód stworzyły główne źródło rzeki Jordan. Góra Hermon w pobliżu Cezarei Filipowej być może jest tą "wysoką górą", gdzie uczniowie ujrzeli Jezusa w całej Jego chwale. Nazwą Hermon określa się też łańcuch górski w północnej Palestynie. Łańcuch ten posiada trzy szczyty, a jego fenicka nazwa brzmi Sirion.

 

(za: www.wsd.siedlce.pl)

KLIMAT, NAZWY MIESIĘCY, WIATRY I TEMPERATURA, FAUNA I FLORA, LUDNOŚĆ

1. Klimat Palestyny

podzwrotnikowy - Równina Nadmorska

umiarkowany - Przedjordanie i Zajordanie

zwrotnikowy - Dolina Jordanu


W Izraelu wyróżnia się 2 pory roku:

Suchą (ghais) – lato
Deszczową (setaw) – zima

Deszcze padają w porze zimowej (Jareh, Moreh, Geszem, Malgosz). W lecie wilgoci dostarcza obfita rosa nocna. Suma opadów jest różna w różnych częściach Palestyny: na północy większa, na południu mniejsza. Śnieg (szeleg) jest bardzo rzadkim zjawiskiem. Nawet, gdy spadnie szybko topnieje, ewentualnie leży kilka dni w wyższych partiach gór. Lodem i śniegiem pokryte są jedynie zbocza Hermonu.


2. Nazwy miesięcy w Izraelu.

Kalendarz żydowski dzieli się na 12 miesięcy księżycowych. Ich nazwy to:

Nisan (marzec – kwiecień);

Ijar (kwiecień – maj);

Siwan (maj – czerwiec);

Tammaz (czerwiec – lipiec);

Ab (lipiec – sierpień);

Elul (sierpień – wrzesień);

Tiszri (wrzesień – październik);

Marcheszwan (październik – listopad);

Kislew (listopad – grudzień);

Tebet (grudzień – styczeń);

Szebat (styczeń – luty);

Adar (luty – marzec);

We Adar (luty – marzec) – doliczany jako 13 miesiąc w latach przestępnych.

Nowy Rok w wymiarze religijnym był obchodzony 1 dnia miesiąca Nisan, a w wymiarze cywilnym 1 dnia miesiąca Tiszri.


3. Wiatry i temperatura Palestyny.

Wiatry w Palestynie wieją regularnie. Jest to bowiem rejon pasatów i antypasatów. Kierunek wiatru jest następujący:

latem północny lub północno – wschodni tzw. Safon

południowo – wschodni - qadim

zimą zachodni

Wiatry od wschodu (qadim) przynoszą suszę i pył pustynny, a niekiedy huragany (hamsin i szarqijah).

Temperatura średnia jest różna:

Równina Nadmorska – 20 stopni Celsjusza
Cisjordania i Transjordania – 17 stopni Celsjusza
Dolina Jordanu – 25 stopni Celsjusza.

Występują duże amplitudy dobowe (między dniem a nocą) – ok. 10 stopni oraz duże amplitudy roczne (między latem [50stopni] a zimą [8stopni]).


4. Fauna i flora Palestyny

Czynnikiem determinującym występowanie gatunków roślin i zwierząt w Palestynie jest klimat. Z roślin najczęściej można spotkać oliwki, figi, orzechy, grusze, pomarańcze, grejpfruty, cytryny. Bardzo dobrze uprawia się winną latorośl. Rolnicy uprawiają zboża, głównie jęczmień i pszenicę. Z warzyw przeważnie uprawia się ogórki, cebulę, czosnek. W Palestynie występuje bardzo mało roślinności drzewiastej. Najczęściej w północnej części Palestyny, rosną drzewa cedrowe (Liban).

Zwierzęta Bliskiego Wschodu można podzielić na:

Zwierzęta domowe tj. owce, kozy, konie, muły, osły, wielbłądy, a także;

Zwierzęta dzikie tj. także lisy, wilki, szakale, hieny, lamparty i rysie. Istnieje także w Palestynie ok. 350 gatunków ptactwa;

Liczne gatunki płazów i gadów, szczególnie częste są węże, jaszczurki, kameleony i żmije;

Liczne gatunki owadów, które wykazują się także niszczycielską działalnością – szarańcza.


5. Mieszkańcy Palestyny

W czasach historycznie zbliżonych do Nowego Testamentu liczba mieszkańców Palestyny była mniej więcej następująca:

Judea z Idumeą – 600 tys.
Samaria – 400 tys.
Galilea – 300 tys.
Perea – 200 tys.

Łączna liczba ludności Palestyny to 1,5 miliona osób, z czego ok. 20% to ludność obca etnicznie i religijnie.

Obecnie Palestynę zamieszkuje ok. 5,1 miliona ludności. Skład religijny przedstawia się następująco;

2,0 % - Żydzi
13,8 % - muzułmanie
2,5 % - chrześcijanie
1,7 % - Druzowie i in.

 

(za: www.wsd.siedlce.pl)