Dar i zadanie

Andrzej Macura

publikacja 25.01.2021 01:00

Garść uwag do czytań na Święto Nawrócenia świętego Pawła z cyklu "Biblijne konteksty".

Nawrócenie św. Pawła Henryk Przondziono /Foto Gość Nawrócenie św. Pawła
Szaweł-Paweł raczej nie jechał konno, bo koń był w tych czasach raczej "pojazdem wojskowym". Może na mule, może na ośle, a może zwyczajnie szedł piechotą. Nie to jest jednak istotne, ale spotkanie z Jezusem, które zmieniło Jego życie

Wydarzenie to dość nietypowe. Przynajmniej jak standardy przekonania, że ludzie się nie zmieniają. Oto prześladowca staje się gorliwym wyznawcą. A wszystko dzięki dotknięciu łaski.... Święto na pewno nie najważniejsze. Ale takie inne. Poświęćmy więc czytaniom tego obchodu trochę uwagi.

1. Pierwsze czytanie Dz 9,1-22 albo Dz 22,3-16

Obie wersje czytania to opowieść o nawróceniu Szawła – Pawła. Tyle że w tej z 9 rozdziału Dziejów Apostolskich historię opowiada narrator, a w drugiej, z 22 rozdziału to wyznanie samego św. Paweł zwracającego się to tłumu Żydów w obecności rzymskiego trybuna. W zasadniczych zrębach obie przedstawiają te same fakty. Ciut inne są różne poboczności. Pierwsza na przykład szerzej przedstawia historię tego, który uzdrowił Szawła, Ananiasza. Jest więc mowa o jego rozterkach związanych z faktem, że zna Szawła  jako prześladowcę, jest wyjaśnienie samego Jezusa, że ma on stać się narzędziem głoszenia Ewangelii poganom. Mowa jest też o pierwszych działaniach misyjnych nawróconego Szawła wobec Żydów i zdziwieniu tych, którzy widzieli jego przemianę. W drugiej opowieści Paweł szerzej się przedstawia – że urodził się w Tarsie, że był uczniem Gamaliela, że był gorliwym wyznawcą judaizmu. Różnice między tymi dwoma ujęciami tej samej historii nie są jednak istotne. Wydarzenie zostaje przedstawione na nieco innym tle, ale jego sens pozostaje taki sam. Przytoczmy obie te opowieści.

Szaweł ciągle jeszcze siał grozę i dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich. Udał się do arcykapłana i poprosił go o listy do synagog w Damaszku, aby mógł uwięzić i przyprowadzić do Jerozolimy mężczyzn i kobiety, zwolenników tej drogi, jeśliby jakichś znalazł. Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba. A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: „Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?” Powiedział: „Kto jesteś, Panie?” A On: „Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz. Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić”.

Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo. Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce. Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił.

W Damaszku znajdował się pewien uczeń, imieniem Ananiasz. Pan przemówił do niego w widzeniu: „Ananiaszu!” A on odrzekł: „Jestem, Panie!” A Pan do niego: „Idź na ulicę Prostą i zapytaj w domu Judy o Szawła z Tarsu, bo właśnie się modli”. (I ujrzał w widzeniu, jak człowiek imieniem Ananiasz wszedł i położył na nim ręce, aby przejrzał). Odpowiedział Ananiasz: „Panie, słyszałem z wielu stron, jak dużo złego wyrządził ten człowiek świętym Twoim w Jerozolimie. I ma on także władzę od arcykapłanów więzić tutaj wszystkich, którzy wzywają Twego imienia”. Odpowiedział mu Pan: „Idź, bo wybrałem sobie tego człowieka za narzędzie. On zaniesie imię moje do pogan i królów i do synów Izraela. I pokażę mu, jak wiele będzie musiał wycierpieć dla mego imienia”.

Wtedy Ananiasz poszedł. Wszedł do domu, położył na nim ręce i powiedział: „Szawle, bracie, Pan Jezus, który ukazał ci się na drodze, którą szedłeś, przysłał mnie, abyś przejrzał i został napełniony Duchem Swiętym”. Natychmiast jakby łuski spadły z jego oczu i odzyskał wzrok, i został ochrzczony. A gdy go nakarmiono, odzyskał siły.

Jakiś czas spędził z uczniami w Damaszku i zaraz zaczął głosić w synogogach, że Jezus jest Synem Bożym. Wszyscy, którzy go słyszeli, mówili zdumieni: „Czy to nie ten sam, który w Jerozolimie prześladował wyznawców tego imienia i po to tu przybył, aby ich uwięzić i zaprowadzić do arcykapłana?” A Szaweł występował coraz odważniej, dowodząc, że Ten jest Mesjaszem, i szerzył zamieszanie wśród Żydów mieszkających w Damaszku.

I druga wersja tej opowieści

Paweł powiedział do ludu:
„Ja jestem Żydem, urodzonym w Tarsie w Cylicji. Wychowałem się jednak w tym mieście, u stóp Gamaliela otrzymałem staranne wykształcenie w Prawie ojczystym. Gorliwie służyłem Bogu, jak wy wszyscy dzisiaj służycie. Prześladowałem tę drogę, głosując nawet za karą śmierci, wiążąc i wtrącając do więzienia mężczyzn i kobiety, co może poświadczyć zarówno arcykapłan, jak cała starszyzna. Od nich otrzymałem też listy do braci i udałem się do Damaszku z zamiarem uwięzienia tych, którzy tam byli, i przyprowadzenia do Jerozolimy dla wymierzenia kary.

W drodze, gdy zbliżałem się do Damaszku, nagle 'około południa otoczyła mnie wielka jasność z nieba. Upadłem na ziemię i posłyszałem głos, który mówił do mnie: «Szawle, SzawIe, dlaczego Mnie prześladujesz?» Odpowiedziałem: «Kto jesteś, Panie». Rzekł do mnie: «Ja jestem Jezus Nazarejczyk, którego ty prześladujesz».

Towarzysze zaś moi widzieli światło, ale głosu, który do mnie mówił, nie słyszeli. Powiedziałem więc: «Co mam czynić, Panie?» A Pan powiedział do mnie: «Wstań, idź do Damaszku, tam ci powiedzą wszystko, co masz czynić». Ponieważ zaniewidziałem od blasku owego światła, przyszedłem do Damaszku prowadzony za rękę przez moich towarzyszy.

Niejaki Ananiasz, człowiek przestrzegający wiernie Prawa, o którym wszyscy tamtejsi Żydzi wydawali dobre świadectwo, przyszedł, przystąpił do mnie i powiedział: «Szawle, bracie, przejrzyj!» W tejże chwili spojrzałem na niego.

On zaś powiedział: «Bóg naszych ojców wybrał cię, abyś poznał Jego wolę i ujrzał Sprawiedliwego, i Jego własny głos usłyszał. Bo wobec wszystkich ludzi będziesz świadczył o tym, co widziałeś i słyszałeś. Dlaczego teraz zwlekasz? Ochrzcij się i obmyj z twoich grzechów, wzywając Jego imienia!»”


Treści tu mnóstwo. Zwróćmy uwagę tylko na to, co wydaje się najważniejsze. Z jednoczesnym wskazaniem na życie chrześcijan tu i teraz.

  • Historia nawrócenia Szawła – Pawła  to piękna ilustracja prawdy, że wiara jest łaską. Dopóki Jezus nie stanął na jego drodze Szaweł był prześladowcą. Gdy Go spotkał, stał się uczniem. Warto zauważyć, że choć mówimy o wielkiej przemianie, prawie wszystko zostało po staremu. Charakter Pawła się chyba niespecjalnie się zmienił. Dalej był gorliwym gwałtownikiem. Tyle że wcześniej zwalczał Chrystusa, a teraz zacznie Mu służyć. Także jego wiedza nie uległa jakiemuś radykalnemu ubogaceniu. Zmieniła się tylko perspektywa, z której zaczął patrzyć na Chrystusa. I inaczej zaczął postrzegać świat: co warto, a czego nie warto. Można chyba powiedzieć, ze łaska spotkania z Chrystusem nie tyle zmieniła elementy układanki jego życia, ile po prostu całkiem inaczej je poukładała. Jak to ktoś powiedział kiedyś o tym co stało się w momencie jego nawrócenia? „Nic się nie zmieniło, ale wszystko stało się nowe”. Tak właśnie wyglądało nawrócenie Pawła. I tak wygląda nawrócenie wielu innych...

    Warto chyba na to zwrócić uwagę. Nie my oczywiście jesteśmy szafarzami Bożej łaski wiary (pomińmy sprawę łaski jaką daje udzielany rękami i ustami człowieka chrzest). Jej działanie jednak chyba dość często nie polega na dostarczeniu nie wiadomo jakiej ilości nowej wiedzy, ale dodaniu do tego wszystkiego drobiazgu. Drobiazgu, który wszystko wywraca do góry nogami :) Może gdy czasem martwimy się o wiarę naszych bliźnich też nie trzeba by nabywali nie wiadomo jakiej wiedzy. Raczej coś musi w nich przeskoczyć. Musi zadziałać łaska. Czasami pewnie możemy jej pomóc, ale chyba znacznie częściej musi się w to wmieszać Bóg. Wtedy niemożliwe nagle staje się faktem.
     
  • Jezus mówi do Szawła „Dlaczego Mnie prześladujesz”, choć przecież prześladował on uczniów Jezusa, nie Jego samego. To mocne pokazanie, jak bardzo utożsamia się On ze swoimi uczniami. Ich los odbiera jako swój los, wyrządzone im krzywdy, jako krzywdy własne. Skądinąd wiemy też, że każde wyświadczone im dobro, jakby było to dobro wyświadczone Jemu samemu... To chyba ważne i piękne: Jezus solidaryzuje się ze swoimi uczniami. Ich los nie jest Mu obojętny. Więcej, jest z nimi i umacnia ich słabe ludzkie działania swoją łaską...
     
  • Byle być posłusznym – chciałoby się powiedzieć patrząc na postać Ananiasza. Rozum nakazywał mu wobec Szawła daleko idącą ostrożność. Jasny nakaz Jezusa sprawił, że przełamał się i zadziałał wbrew rozumowi. To piękny przykład dla chrześcijan wszystkich czasów. Rozum, owszem, jest ważny. Gdy jednak mamy jasne wskazanie Jezusa, roztropność musi ustąpić przed posłuszeństwem Jezusowi, Bogu... Nie chodzi o wyzbycie się rozumu. Raczej o rozumne podjęcie ryzyka wierności. Nie wykluczające przecież jakiejś dozy ostrożności...
     
  • Znamienne, że Szaweł po swoim nawróceniu szybko staje się głosicielem Ewangelii. Tak, po to Jezus ukazał mu się na drodze; by z prześladowcy stał się głosicielem. Warto jednak zauważyć, że on do bycia takim głosicielem pełną gęba długo dojrzewał. Te najważniejsze misje podjął znacznie później. Zaraz jednak, bez pośrednio po nawróceniu, stał się głosicielem Jezusa na taką skalę, na jaką pozwalały mu okoliczności. Pojawia się tu ważne pytanie: a my, chrześcijanie XXI wieku? Na ile jesteśmy świadomi, że to, iż jesteśmy chrześcijanami, jakoś też zobowiązuje do udziału w misji? Czy nie za często zamiast misjonarzami jesteśmy tylko odbiorcami dóbr duchowych?

2. Kontekst Ewangelii Mk 16, 9a 15-18

Czytana w święto Nawrócenia św. Pawła Ewangelia to fragment z końcówki dzieła Marka. Końcówka ta wydaje się być pewnym dodatkiem do pierwotnego dzieła. Ewangelia albo kończyła się na wersecie 8 albo miała inne zakończenie. Uderza bowiem pewna sztuczność, z jaką opowieść o spotkaniach uczniów ze Zmartwychwstałym został w to dzieło wprowadzona. Zwraca też uwagę dość zdawkowy charakter tego fragmentu. W tej formie jednak, z takim zakończeniem, Ewangelia Marka uznawana jest za kanoniczną.

Czytany podczas tego święta fragment to ostatnie słowa, jakie Jezus kieruje do swoich uczniów. Testament? Raczej ostatnie pouczenie co mają robić. I jasna obietnica, że będzie z nimi; że Jego moc będzie z nimi..

Przytoczmy ten tekst.

Po swoim zmartwychwstaniu Jezus ukazał się Jedenastu (...) i powiedział do nich: „Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu. Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony; a kto nie uwierzy, będzie potępiony. Tym zaś, którzy uwierzą, te znaki towarzyszyć będą: W imię moje złe duchy będą wyrzucać, nowymi językami mówić będą; węże brać będą do rąk, i jeśliby co zatrutego wypili, nie będzie im szkodzić. Na chorych ręce kłaść będą i ci odzyskają zdrowie”.

3. Warto zauważyć

  • Najistotniejsze: sensem powołania uczniów jest to, by przymnażali Jezusowi nowych uczniów. Dobra Nowina nie jest po to, by chować ją pod łóżkiem, ale by ogłaszać ją całemu światu. W Markowej Ewangelii misja wobec ludzi nabiera jednak charakteru kosmicznego. Całemu stworzeniu – napisał ewangelista Marek. Czy to echo nauki św. Pawła z listu do Rzymian, że Jezus wespół z człowiekiem wyzwolił też z niewoli zepsucia cały świat? Pewnie tak.

    To stwierdzenie, że Ewangelię trzeba ogłosić całemu światu, jest chyba dość ważne w czasach, w którym misje kojarzymy raczej z dalekimi krainami. Skoro i wśród nas tylu nie wierzy, to naszym zadaniem jest ogłosić im tę Dobrą Nowinę. Nawet jeśli wydaje nam się, że nie są jej godni i najchętniej ciskalibyśmy w nich gromy. Trzeba chyba jednak zdawać sobie sprawę, że najczęściej nie są to ludzie, którzy o Jezusie nie słyszeli, ale którzy Go odrzucili. Nie ma co się obrażać, Dobra Nowina jest i dla nich. Ale tę ich specyfikę trzeba zauważyć. Tu często trzeba będzie opatrywać rany i rozbrajać różne miny...
     
  • Uderza jak mocno postawiona jest tu sprawa wiary.  Od uwierzenia i przyjęcia chrztu (to czasy gdy do chrztu przychodzą dorośli i o nich tu mowa) zależy możliwość zbawienia. Nie uwierzyć znaczy potępić się. Można oczywiście zastanawiać się, co znaczy wierzyć. Trudno przyjąć, że wystarczy przyjąć Jezusa czysto intelektualnie. W ten sposób wierzą i demony – napisze św. Jakub. Na pewno wierzyć znaczy także w świetle wiary przemienić swoje życie. Ale na ile? Czy wierzy, kto w praktyce przyjmuje tylko część nauki Chrystusa? A jeśli nie całą, to ile trzeba przyjąć, by móc powiedzieć, że się wierzy? Jaką część wskazań Jezusa zachowywać? Trudno tu o wyznaczanie granic. Na pewno wierzyć to znaczy starać się mówić Bogu „tak” z wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami. Przynajmniej starać się, uznać, że On ma rację, a nie na każdym kroku Go poprawiać...

    Ale nie to ile musi być w wierze wiary jest tu chyba najważniejsze ;). Bardziej to, że bez niej jednak nie można się zbawić. Nie przekreśla to prawdy, że kto nie wierzy bez własnej winy – ot, ludzie, którzy urodzili się przed Jezusem – może jednak być zbawiony. Bez własnej winy może nie wierzyć pewnie czasem i taki człowiek, który chodził na religię i mieszka obok kościoła. Nie znamy zakamarków ludzkich serc, sąd zawsze trzeba zostawić Bogu. Z gruntu nieprawdziwą jest jednak powtarzana nieraz także przez wierzących teza, że nie ma znaczenia czy ktoś wierzy czy nie, ale jakim jest człowiekiem. Odrzucenie Chrystusa, nieuwierzenie Mu, to jednak poważna przeszkoda do zbawienia. Tak powiedział swoim uczniom sam Chrystus – kto nie uwierzy, będzie potępiony. Nie wolno nam tych słów lekceważyć, a wyjątków traktować jak regułę.
     
  • Znaki towarzyszące tym, którzy uwierzyli.... Tak było kiedyś, tak bywa i dziś, częściej może na terenach misyjnych, ale trudno nie zauważyć, że tego rodzaju cudowności nie zdarzają się dziś zbyt często. Trudno powiedzieć czemu. Bóg jeden wie. Czy dlatego, że to znaki dla niewierzących, by uwierzyli? No tak, ale wśród nas też mnóstwo takich i cuda by się przydały...

    A może dzieją się tylko ciut inaczej i trzeba to zobaczyć? Owe węże i trucizny.. Przed iloma nieszczęściami Bóg swoich chroni? Trudno odgadnąć, bo nie znamy alternatywnej historii. Wiemy tylko o tym co się wydarzyło. A wypędzanie złych duchów... Owszem, zdarza się, prawda? Przez posługę egzorcystów. Trudno by zdarzało się tam, gdzie nie ma opętania. Nowe języki? Chodzi pewnie o glosolalię. Ale iloma językami, takimi zwykłymi, mówią dziś chrześcijanie? A chorzy... No, nie ma wielu cudownych uzdrowień, choć takie wymodlone, ale nie spektakularne,  chyba jednak dość często się zdarzają. Ale jest przecież cała wielka posługa opieki nad chorymi... Inaczej niż oczekujemy, ale wiele tych znaków o których mówił Jezus, towarzyszy nam i dziś.

5. W praktyce

Sporo już napisałem o praktycznym zastosowaniu czytań tego święta w poprzednich punktach. Tu tylko krótkie podsumowanie.

  • Historia z Szawłem – Pawłem uczy, że wiara jest łaską. A ta nie zależy od nas, naszych wysiłków, a nawet chcenia. Warto się o tę łaskę dla siebie i innych modlić, ale jeśli wydaje się, że ktoś jej nie otrzyma to trzeba ufać, że jest w tym jakaś Boża mądrość. Nie tu i teraz, ale pewnie kiedyś Bóg dotrze do nawet najbardziej zatwardziałych.
     
  • Dlaczego Mnie prześladujesz.... Chrystus jest z nami, solidaryzuje się z nami w przeciwnościach losu. Jest po naszej stronie. Zasadniczo fałszywy jest obraz, jaki odnajdujemy czasem w różnych przekazach ludzi, którzy starających się żyć po chrześcijańsku ciągle besztają za jakieś braki, a niewierzących dobrymi słowami głaszczą po głowach. Bóg taki nie jest, Jezus taki nie jest. Owszem, od swoich uczniów żąda, by żyli po chrześcijańsku, ale jednak to z nimi, nie z ich prześladowcami się solidaryzuje. Prześladowcom nie przyklaskuje, ale swoją łaską ich chce odmienić....
     
  • Być posłusznym Bogu jak Ananiasz.... Roztropność to ważna cnota. Nie może jednak służyć zastępowaniu nauczania Chrystusa tym, co nam po ludzku wydaj się słuszne.
     
  • Głosić Ewangelię... Staliśmy się uczniami nie dla siebie samych, ale przynajmniej w jakieś mierze także dla innych. Paweł zaczął bronić Jezusa i głosić Go zaraz po swoim nawróceniu. My nie możemy mówić, ze kiedyś, jak się podszkolimy. Nawet jeśli nie ruszymy w dalekie kraje, mamy głosić Ewangelię tam, gdzie jesteśmy i tym, którzy wokół nas żyją. A nie tłumaczyć się, że gdyby oni byli inni...
     
  • Uwierzyć... To znaczy powiedzieć Bogu „tak”. Człowiek musi to powtarzać przez całe życie, nieraz wiele razy w ciągu dnia. Uwierzyć nie znaczy stać się zaraz doskonałym w wierze. Wiara otwarta jest na wzrastanie, na stawanie się coraz lepszą. Ale to nie jest tak, ze wiara dla zbawienia człowieka nie ma znaczenia. Że wystarczy być porządnym człowiekiem, a Jezusa można świadomie i dobrowolnie odrzucić. Zwłaszcza że przekonanie wielu niewierzących o tym, ze są porządni to nie obiektywna prawda, a wyraz ich samozadowolenia. Przecież często nie konfrontują się z obiektywnym prawem moralnym, a za dobre i szlachetne uważają to, co sami sobą reprezentują. I wiele złych rzeczy u siebie tolerując (ot, samozadowolenie zwolenników aborcji)...