O narodzeniu Najświętszej Maryi Panny Pismo Święte nie wspomina. Nawet imiona Jej rodziców – Anna i Joachim – znamy tylko z apokryfów, starych pism opowiadających o wydarzeniach biblijnych, których Kościół nie uznaje za natchnione i w pełni wiarygodne. Narodziny Maryi były jednak bardzo popularnym tematem w malarstwie renesansowym. Na ogół obrazy te przypominają zwykłe scenki rodzajowe, jednak niemal zawsze zawierają również symboliczne przesłanie przypominające o roli, jaką noworodek odegra w przyszłości. W kompozycji Luisa de Moralesa rolę takiego komentarza odgrywa osoba widoczna z prawej strony. Jako jedyna patrzy wprost na widza, przyciągając jego uwagę. Nie może być uważana za służącą, która przyniosła Annie owoce w koszyku, bo wyróżnia ją staranny strój i fryzura. Może to sąsiadka, która odwiedziła położnicę? A może postać symboliczna. Owoce w koszyku nawiązują do roli Maryi jako Nowej Ewy, pomagającej naprawić skutki grzechu pierworodnego. Pamiętajmy, że święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny ma tradycyjną nazwę Matki Bożej Siewnej. Po jego obchodach i uprzątnięciu pól brano się bowiem do orki i siewu. Takie zwyczaje panowały dawniej w całej Europie. Przypomina o tym koszyk z owocami.

Jednocześnie jednak postać dziewczyny z koszykiem jest portretem. Hiszpański artysta uwiecznił w ten sposób swoją córkę Catalinę, która w czasie malowania obrazu była w ciąży – dziecko urodziło się w roku 1564.

Obraz pierwotnie dekorował kaplicę pogrzebową zmarłego w roku 1562 br. Antonia Bravo de Xereza, komandora zakonu rycerskiego Alcántara, w kościele San Benito w miejscowości Alcántara koło Cáceres.

Leszek Śliwa