Niedawno w Izbie Historii Skierniewic zo­stała otwarta wystawa ukazująca skierniewickich Żydów w I poł. XX w. Na starych fotogra­fiach, dokumentach, plakatach i za­wiadomieniach można zobaczyć starszych braci w wierze, zdąża­jących do synagogi, uczących się w szkole, zajmujących się handlem i przeżywających dramat zagła­dy w getcie. Jednym z wybitnych przedstawicieli wspólnoty żydow­skiej był urodzony w Skierniewi­cach wybitny profesor Szemarjahu Talmon.

Wnikliwy badacz

Urodził się w 1920 r. w domu przy ulicy Jagiellońskiej. Wów­czas jedną trzecią mieszkańców miasta stanowiła ludność żydow­ska, której liczba wynosiła ok. 4,5 tys. Szemarjahu wcześnie opuścił Skierniewice i przeniósł się z ro­dziną do Wrocławia. Tam ukoń­czył szkołę podstawową i śred­nią w żydowskim gimnazjum. Nieraz wspominał prywatnego nauczyciela z tego okresu, który nakłaniał go do studiów nad Torą i językiem hebrajskim.

  Archiwum GN Profesor Szemarjahu Talmon urodził się w Skierniewicach... W 1939 r. Szemarjahu został aresztowany. Spędził trzy mie­siące w obozie koncentracyjnym Buchenwald. Po zwolnieniu, na kilka dni przed wybuchem II wojny, wyemigrował do Palestyny z ostatnią grupą młodych Żydów. Reszta rodziny została ofiarami Holocaustu.

Po przybyciu do Palestyny Talmon odbył służbę wojskową, uzy­skując stopień oficerski. Rozpoczął także studia na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Był to czas zawierania nowych znajomości.

Studia zakończył w 1955 r. dokto­ratem. Zajmował się w nim wersja­mi Biblii Hebrajskiej, a zwłaszcza tak zwanymi podwójnymi zna­czeniami w tekstach biblijnych. Przez dalsze lata dopracowywał i uzupełniał badania przedłożone w pracy, wpływając na rozwój wie­lu gałęzi nauk biblijnych, nie tylko w egzegezie żydowskiej. Szczegól­ny wpływ, niejako uprzedzający późniejsze badania, wniósł w rozwój metod krytycznego badania tekstu biblijnego w kontekście historii literatury i kultury. Jego socjologiczne podejście w znaczą­cy sposób przyczyniło się do lep­szego zrozumienia i praktycznego zastosowania różnych wariantów i lekcji tekstu biblijnego. Było to nieocenione przygotowanie do naukowego badania tekstów odnalezionych w Qumran.

Spec od dialogu

Odnalezienie w 1947 r. zwojów w Qumran przyciągnęło uwagę badaczy literatury starożytnej. Po tym wielkim wydarzeniu archeologicznym zainteresowa­nia i badania profesora przeszły głównie na ten grunt. Umiejętnie łączył wcześniejsze wyniki badań z aktualnymi odkryciami. Można powiedzieć, że odnalezione zwoje stały się praktycznym materiałem do badań zainicjowanych i prowa­dzonych przez Talmona. Profesor był współredaktorem m.in. XXI tomu publikacji zwojów z Qumran i Masady, gdzie opublikowano tek­sty z kalendarzami qumrańskimi z IV groty. Są to jedne z ważniej­szych zwojów z tekstami pozabiblijnymi. Innym obszarem ba­dawczym na gruncie qumrańskim były badania nad zwojem Księgi Izajasza.

Poza badaniem zwojów z Qumran powołał i zarządzał także pro­gramem Hebrew University Bible Project, którego zamierzeniem było wydanie Kodeksu z Alep­po. Był także aktywny w zakre­sie biblijnej edukacji i promocji kultury żydowskiej. Wykładał w wielu ważnych ośrodkach akademickich w Izraelu, a także (gościnnie) na wielu uniwersy­tetach. Pełnił też wiele ważnych funkcji, m.in. był dziekanem Uniwersytetu w Hajfie i Jerozo­limie oraz rektorem Instytutu Studiów Judaistycznych w Hei­delbergu. Brał również czynny udział w wielu sympozjach, m.in. w Polsce. Należy tu odnotować jego udział w III Międzynarodowym Kolokwium Qumranologicznym w 1991 r., na którym przedstawił po raz pierwszy publicznie nowy dokument qumrański dotyczący kalendarza.

O wiele ważniejszy jednak był jego głos w sprawie załagodzenia sporu o udostępnienie zwojów z Qumran. Na tym tle powstał już otwarty konflikt, nabierający wręcz politycznego wymiaru. Wy­daje się, że to ostatecznie dzięki niemu sprawa znalazła ugodowe rozwiązanie.

Talmon był także bardzo ak­tywny w pracach Światowej Rady Kościołów oraz Stolicy Apostolskiej jako jeden z twórców dialogu żydowsko-chrześcijańskiego. Warto tu wspomnieć o jego spotkaniach z Janem Pawłem II i pracach w nawiązywaniu relacji pomiędzy Watykanem a Uniwer­sytetem Hebrajskim. Był laureatem prestiżowej nagrody Israel Prize for Biblical Studies.

Zmarł w grudniu 2010 r., mając 90 lat. Według Psalmu 90, „miarą naszego życia jest lat siedemdzie­siąt; osiemdziesiąt, gdy jesteśmy mocni”. Zgodnie z tą biblijną logi­ką, profesor ze Skierniewic wyka­zał się wyjątkową mocą. Do końca swoich ziemskich dni był aktywny, wyróżniając się wielkim poczu­ciem humoru, akademicką dyscy­pliną, pasją badawczą i wiarą.