SPOTKANIE POLSKICH BIBLISTÓW
 

W dniach 20 - 22 września 2011 roku członkowie Stowarzyszenia Biblistów Polskich spotkali się na corocznym sympozjum naukowym w jednym z wybranych miast naszego kraju. Tym razem były to Katowice. Należy zauważyć, iż ostatnie takie spotkanie w Katowicach miało miejsce 25 lat temu - w 1986 roku.

DZIEŃ I - wtorek, 20 września 2011

Odbyło się spotkanie Moderatorów Diecezjalnych Dzieła Biblijnego z jego Przewodniczącym Ks. Prof. Henrykiem Witczykiem. Omówiono szczegółowo sprawy związane z przebiegiem i organizacją I Kongresu Biblijnego mającego za niedługo odbyć się w Warszawie, a którego organizatorem jest Dzieło Biblijne i Instytut Nauk Biblijnych KUL

Następnie rozpoczęły się obrady VIII Walnego Zebranie Biblistów Polskich. Uczestniczyło w nim ok 180 członków Stowarzyszenia wraz z Przewodniczącym Zarządu Ks. Prof. Waldemarem Chrostowskim. Spotkanie zainicjowano modlitwą, w której szczególnie polecano Bogu tych, którzy nie mogli być obecni w Katowicach oraz ostatnio zmarłych członków SBP.

Ks. Prof. Waldemar Chrostowski podziękował Ks. Arcybiskupowi Damianowi Zimoniowi i władzom Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego za życzliwe przyjęcie i udostępnienie miejsca do obrad. Następnie wspomniał zmarłego 30 kwietnia 2011 roku  - salezjanina Ks. Prof. Ryszarda Rubinkiewicza, jedną z wiodących postaci polskiej biblistyki katolickiej po Soborze Watykańskim II. Jego pogrzeb odbył się w 6 maja br. w kościele parafialnym salezjanów pw. NMP Wspomożenia Wiernych w Lublinie i pochowany w grobowcu salezjanów na tamtejszym cmentarzu. Należy pamiętać, iż  Ks. Prof. Ryszard Rubinkiewicz - były prezes Sekcji Biblistów Polskich - to człowiek, który postarał się o to, aby zaistniał regulamin Stowarzyszenia Biblistów Polskich W oparciu o ten właśnie dokument Stowarzyszenie mogło później w ogóle powstać.

Dzisiaj liczy ono 278 osób - w tym 33 osoby z tytułem profesora, 47 ze stopniem doktora habilitowanego (czyli 80 samodzielnych pracowników naukowych), 161 członków ze stopniem doktora; pozostałe osoby mają stopień licencjata. Jak stwierdził Ks. Prof. Chrostowski: nie ma drugiego katolickiego gremium w Polsce o tak dużym potencjale naukowym, akademickim.

Przewodniczący Stowarzyszenia wyraził wdzięczność i uznanie zarówno dla tych, którzy pracują naukowo i zdobywają kolejne stopnie, jak i tych, którzy zajmują się pracą dydaktyczną oraz popularyzatorską - nie mając w związku z tym czasu na rozwój naukowy. Zachęcał jednocześnie, do dokumentowania swojej działalności -  naukowej, a także dydaktycznej (publikacji, wykładów, artykułów, publicystyki, referatów, konferencji, rozmaitych spotkań). Jako zadania dla  Stowarzyszenia, wskazał m.in. dalszą integrację środowiska, promowanie współpracy biblistów w ramach różnych projektów, troskę o wysokie standardy naukowe i dydaktyczne oraz pomoc w awansach naukowych.

Zapowiedział również przygotowanie dwóch Ksiąg Pamiątkowych: dla Ks. Rektora Prof. Jana Łacha z ok. 85 r. urodzin i Ks. dr hab. Józefa Kozyry z ok. 65 r. urodzin.

Wśród nadchodzących wydarzeń, najważniejsze będzie 50 jubileuszowe Sympozjum Biblistów Polskich, które ma się odbyć 18-20 września 2012 r. w Warszawie pod patronatem Ks. Kard Kazimierza Nycza w Wyższym Seminarium Duchownym przy Krakowskim Przedmieściu. Po Sympozjum, planowany jest również wyjazd do Wilna - w dniach od 20 do 22 września 2012.
Zaproponowano włączenie do programu obrad jubileuszowego Sympozjum następujących zagadnień tematycznych:
- dawna i nowsza historia biblistyki polskiej
- prezentacja aktualnych studiów w poszczególnych ośrodkach naukowych
- miejsce i rola oraz specyfika biblistyki polskiej na tle innych krajów.

Sympozjum będzie także okazją do refleksji nad historią, dokonaniami i tożsamością polskich biblistów z perspektywy półwiecza - stwierdził Przewodniczący Stowarzyszenia

W czasie obrad zaproponowano także, aby Ks. Prof. Stanisław Bielecki, został członkiem honorowym Stowarzyszenia Biblistów Polskich. Jest on kapłanem diecezji kieleckiej, studiował m.in. w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie i Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie później, przez wiele lat, był wykładowcą.  Wypromował wielu magistrów i doktorów na kierunku pastoralnym. Kilka lat temu stracił wzrok.
Wniosek został przyjęty znakomitą większością głosów.

Zebrani naukowcy wystosowali list do prezesa TVP Juliusza Brauna, wyrażając w nim protest  przeciwko obecności Adama Darskiego ps. Nergal, w programie TVP "The Voice of Poland". Drugi list został wysłany do rektora Uniwersytetu Warszawskiego, prof. dr hab. Katarzyny Chałasińskiej-Macukow, w związku z deklaracją dr hab. Magdaleny Środy, nauczyciela akademickiego Uniwersytetu Warszawskiego, która - w nawiązaniu do haniebnego wyczynu Adama Darskiego, ps. Holocausto vel Nergal -  publicznie obwieściła, że: „Też mam ochotę podrzeć Biblię”. Listy te zostały również przekazane do mediów.

Z treścią listów można się zapoznać TUTAJ:

W wolnych wnioskach i głosach:
Ks. dr hab. Piotr Ostański przedstawił elektroniczną wersję swojej pracy: „Bibliografia biblistyki polskiej 1945 - 2011”, zawierającej prawie 50 000 opisów bibliograficznych.
Ks. dr hab. Krzysztof Bardski poinformował, że został jednym z ekspertów w nowo utworzonej radzie Narodowego Centrum Nauki. Gremium to jest powołane do rozpatrywania wniosków o przyznanie grantów na badania naukowe.
Ks. Prof. Henryk Witczyk natomiast zapowiedział i przedstawił program I Kongresu Biblijnego:., który będzie miał miejsce w Warszawie, w dniach 28-30 października tego roku Hasło przewodnie obrad to: „Biblia kodem kulturowym Europy”. Udział w Kongresie zapowiedział m.in. J.Em. Kard. Gianfranco Ravasi.

Zebranie zakończono Apelem Jasnogórskim.

DZIEŃ II - środa, 21 września 2011

MSZA ŚWIĘTA

W środę o godz. 7:30 - bibliści uczestniczyli we Mszy św. koncelebrowanej. Przewodniczył jej Ks. Abp Damian Zimoń. W homilii (tutaj) nawiązał do postaci św. Mateusza Ewangelisty - patrona biblistów, którego święto tego dnia przypadało. Przypomniał, że jako celnik był dla pobożnych Żydów grzesznikiem i nie należało się z nim zadawać. Tymczasem Jezus szukał takich ludzi, aby ich uwolnić od grzechu. Kościół powołany przez Jezusa także powinien wchodzić w środowiska, które najbardziej potrzebują miłosierdzia i poszukiwać zagubionych dzieci Bożych. Najprostszą zaś drogą dotarcia do drugiego człowieka, który szuka światła i nadziei, jest Słowo Boże, zapisane w Biblii – stwierdził Ks. Arcybiskup.

Ekscelencja przypomniał również historię powstania Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego, który jako struktura stosunkowo młoda, nie ma jeszcze znaczącego dorobku naukowego w dziedzinie biblistyki. Jednakże Region Śląski może poszczycić się wyjątkowym dorobkiem duszpasterskim. Doskonałym przykładem tej aktywności jest działalność Sługi Bożego ks. Franciszka Blachnickiego. Poprzez Ruch „Światło – Życie”, przyczynił się w sposób ewidentny do krzewienia kultury biblijnej w Kościele polskim. Program biblijny - to przecież  istota tego Ruchu. Biblia i liturgia dla „Światło – Życie” są osią formacyjną. Co ciekawe, swoją działalność S.B. Franciszek Blachnicki rozpoczynał w tym samym miejscu, gdzie obecnie stoi budynek Wydziału Teologicznego.

Justyna Kmiecik Msza św. na rozpoczęcie.
Ks. Abp Damian Zimoń - główny celebrans i kaznodzieja

Abp. Zimoń posłużył się znakomitym porównaniem, jako egzemplifikacją progresu studiów biblijnych w naszym kraju, w Europie i na świecie. Stwierdził, że coraz więcej ludzi widzi, iż „trawa więdnie, kwiat opada, a słowo Pana trwa na wieki”. Dlatego też wielu z nich szuka światła na drodze swojego życia właśnie w słowie Bożym. Ważne zatem jest, aby Biblii było jak najwięcej w różnorakich mediach. Podkreślił również potrzebę propagowania i praktykowania lectio divina.

Swoje przesłanie, kierowane do zgromadzonych biblistów Ks. Arcybiskup zakończył słowami z pierwszego czytania: „Usiłujcie zachować jedność Ducha dzięki więzi, jaką jest pokój. Jedno jest Ciało i jeden Duch, bo też zostaliście wezwani w jednej nadziei, jaką daje wasze powołanie.”

Po Mszy św. uczestnicy sympozjum przeszli do auli Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego, gdzie zostali powitani przez Dziekana Wydziału ks. dr hab. Andrzeja Żądło.

PRZEBIEG OBRAD NAUKOWYCH

SESJA I 
Przewodniczący: ks. dr Henryk Drawnel SDB,
Współprzewodniczący: ks. dr hab. Grzegorz Szamocki, ks. dr Wojciech Michniewicz

REFERAT
PRELEGENT: Ks. dr hab. Wojciech Pikor 
TEMAT: W poszukiwaniu śladów asyryjskiej diaspory Izraelitów w Księdze Ezechiela.

GŁÓWNE TEZY WYSTĄPIENIA:

• Ustalenia wynikające z długoletnich badań naukowych prowadzonych przez ks. prof. Waldemara Chrostowskiego jako punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i nowych horyzontów interpretacyjnych w obszarze dziejów asyryjskiej diaspory Izraelitów postrzeganych z perspektywy Księgi Ezechiela.
• Referat składał się z trzech części:

   - analiza wybranych tekstów z Księgi Ezechiela, które miałyby dowodzić istnienia asyryjskiej diaspory Izraelitów,
   -  forma i kształt istnienia diaspory asyryjskiej w imperium neoasyryjskim w oparciu o świadectwa biblijne i pozabiblijne,
   - Ezechiel – świadek czasów diaspory asyryjskiej czy „głos wygnańców z Babilonii”?

• Zostały przybliżone dwa teksty: Ez 23 – historia Izraela i Judy w kluczu metafory metafora dwóch sióstr, oraz Ez 37,1-4 – wizja wyschniętych kości.
• Wątpliwe, by Ezechiel poznał historię Królestwa Północnego dopiero na wygnaniu w Babilonii, gdzie spotkałby potomków Izraelitów przesiedlonych przez Asyryjczyków w II połowie VIII wieku przed Chr. Podobne ujęcie metaforyczne historii podzielonych królestw występuje w Księdze Jeremiasza (rozdz. 3). Nadzieje na zjednoczenie obu królestw były żywe w Jerozolimie za panowania króla Jozjasza (†609), który dążył do odtworzenia dawnego kształtu zjednoczonej monarchii. To w Jerozolimie, a nie dopiero w Babilonii Ezechiel poznaje historię obu królestw i staje się orędownikiem przyszłego zjednoczenia podzielonych królestw.
• Słownictwo, tematyka wielu proroctw (w tym wypadku dowodzone to było na bazie Ez 23) dowodzi, że Ezechiel miał bezpośredni dostęp do kultury i literatury mezopotamskiej dzięki znajomości języka akadyjskiego.
• Analiza sytuacji komunikacyjnej wizji wyschniętych kości w Ez 37 dowodzi, iż adresatami tego proroctwa są Judejczycy przesiedleni do Babilonii po 597 roku (wśród nich był też Ezechiel). Celem tej wizji nie jest zapowiedź przyniesienia na powrót do kraju kości zmarłych Izraelitów deportowanych przez Asyryjczyków, lecz obietnica odrodzenia narodu w obliczu upadku Jerozolimy w 586 roku.
• Studia nad polityka imperialną Asyrii dowodzą, iż przesiedlana ludność nie była wprawdzie poddawana eksterminacji i była zaliczana do „ludu Asyrii”, lecz nie da się wyprowadzić wniosku na podstawie ograniczonych świadectw onomastycznych o utworzeniu przez deportowanych Izraelitów prężnej i twórczej diaspory. Przybliżona została sytuacja Izraelitów w wojsku asyryjskim oraz skierowanych do pracy na roli.
• Problem istnienia diaspory Izraelitów w imperium neoasyryjskim wymaga pytania o los przesiedlonych po 701 roku do Asyrii mieszkańców Judy. Była to grupa licząca kilkadziesiąt tysięcy osób, a więc porównywalna z liczbą przesiedlonych Izraelitów. Nie ma jednak po nich żadnego śladu w dokumentach asyryjskich, jak również pamięć o nich jest nieobecna (poza informacją o samej deportacji) w Biblii Hebrajskiej.
• Twierdzenie, że Ezechiel zastał w Babilonii – dokładnie w Nippurze – diasporę Izraelitów będących potomkami deportowanych przez Asyryjczyków, jest nie do utrzymania w świetle historii Nippuru. Pomimo wielu prób ze strony Asyrii podbicia Nippuru, nastąpiło to dopiero ok. 660 roku przed Chr. Zatem w czasie, gdy Izraelici byli przesiedlani do Asyrii, region Nippuru nie był w rękach Asyryjczyków, którzy nie mogli w to miejsce przesiedlać podbitej ludności.
• To Nippur był dla Ezechiela miejscem spotkania z kulturą asyryjską i babilońską.
• Istnienia asyryjskiej diaspory Izraelitów nie da się dowieść w oparciu o Księgę Ezechiela. Ezechiel jest świadkiem wygnańców babilońskich, a nie diaspory asyryjskiej.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:

Wyzwaniem badawczym pozostaje - nadal otwarte – pytanie: czy Ezechiel mógł napotkać w Babilonii diasporową wspólnotę Izraelitów, która stała się inspiracją, swego rodzaju „czynnikiem źródłowym” dla jego proroctwa? Dyskusja ekspertów - biblistów trwa!

 

KOMUNIKAT
PRELEGENT: Dr Wojciech Kosek
TEMAT:  Logika „błędnego koła” i jej przezwyciężanie w egzegezie naukowej XX wieku. 

GŁÓWNE TEZY WYSTĄPIENIA:

• „Logika błędnego koła” - konieczność dokonania różnicowania w obrębie metodyki egzegetycznej między „dowodem naukowym” a „dowodem pseudonaukowym” (prawdziwość przesłanek, spójność przyczynowo – skutkowa, niezależność tezy od przesłanek)
• Podstawowe zasady biblijne, moralne oraz logiczne, uprawiania badań naukowych.
• Metodyka eliminowania niebezpieczeństwa postępowania myślowego według „logiki błędnego koła”  -  wsparcie w autorytecie Magisterium Kościoła.
• Brak podstaw naukowych, uzasadniających tezę, iż zdania zawarte w Piśmie Św. mają znamiona informacji pseudohistorycznej; egzegeza wymaga wnikliwej znajomości zarówno kontekstu dziejowego, jak i gatunków literackich.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
„Metoda kanoniczna” jest aktualnie najbardziej efektywną i najlepiej przylegającą do standardu naukowego, ścieżką egzegetyczną.

DYSKUSJA (ks. dr hab. Wojciech Pikor, ks. prof. dr hab. Waldemar Chrostowski, dr Wojciech Kosek, ks. dr hab. Stefan Szymik MSF, dr Marcin Majewski) :

Potwierdzenie tradycji asyryjskiej w Księdze Ezechiela na przykładzie obrazów metaforycznych, - np. połączenie dwóch kawałków drewna, jako figura zjednoczenia Państwa Północnego i Południowego, ale także synkretyzmu tradycji wcześniejszej i późniejszej.
Na bazie tekstu literackiego, nie można ani potwierdzić aspektu historycznego, ani mu zaprzeczyć; gatunek literacki pozostaje tylko wskazówką egzegetyczną, nie stanowi jednak ostatecznego rozstrzygnięcia; konieczność odniesienia do kryteriów prawdziwości oraz kryteriów zewnętrznych.
Magisterium Kościoła jako wskazanie i umocowanie etyczne dla egzegety, nie zaś obligatoryjna wykładnia interpretacyjna (w przeciwnym wypadku - pole badań i wyzwań naukowych  przestałoby istnieć).
Przesłanki językowe (zwłaszcza gramatyczne) pozwalają na odróżnienie tekstów starszych i młodszych, czego dowody można odnaleźć w pracach eksponujących np. ewolucję semantyczną wielu pojęć.
Czy istniała asyryjska diaspora Izraelitów? Jaka była ta diaspora? Czy była prężną, efektywnie funkcjonującą wspólnotą? Czy w Księdze Ezechiela można rozpoznać ślady tej diaspory? - oto najważniejsze aktualne pytania badawcze, odnoszące się do zjawiska i rzeczywistości diaspory asyryjskiej.

SESJA II 
Przewodniczący: s. dr Jolanta Judyta Pudełko PDDM
Współprzewodniczący: ks. dr hab. Janusz Kręcidło MS, dr Iwona Zielonka,

REFERAT
PRELEGENT: Prof. dr hab. Michał Wojciechowski 
TEMAT: Bić się, czy się nie bić? Biblijne reakcje na przemoc obcych  imperiów.

GŁÓWNE TEZY WYSTĄPIENIA:

• Specyfika odpowiedzi, dawanych przez księgi biblijne „na pytania swoich czasów”, czyli wobec konkretnych wydarzeń historycznych, do których się odnosiły.
• „Wygnanie do Babilonii” - jako linia graniczna między dwiema „epokami”, stanowiskami, opisującymi nastawienia Biblii wobec władzy i polityki
• Dylematy Izraelczyków w kwestii sposobu sprawowania władzy i rządzenia własnym państwem, a stosunek do władzy, państwa oraz polityki okupanta (władza obca, narzucona) w okresie niewoli – apostazja, asymilacja, opór bierny, opór zbrojny, męczeństwo.
• „Droga pośrednia” – poszukiwanie rozwiązań w obszarze warunkowanym wiernością Bogu i Jego Prawu (szczególne znaczenie uwarunkowań religijnych)
• Aspekt nowotestamentalny – dwa główne nurty preferowanych postaw wobec okupacji i władzy obcej - od czynnej walki zbrojnej po kapitulację i „małą stabilizację” oraz wybory sprzeczne (lojalność wobec obcej władzy, ale bez przekroczenia prawa Bożego). Sytuacja koreluje z historią Izraela po wygnaniu do Babilonii - dyskusyjna sensowność oporu zbrojnego przy ogromnej przewadze militarnej najeźdźcy a granice podporządkowania wobec władzy „zewnętrznej”.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
W Piśmie Świętym istnieje duża rozmaitość odpowiedzi na pytanie: „Bić się, czy się nie bić”. Nie ma gotowych recept; Biblia daje jednak przesłanki do działania, zgodnie z Prawem Bożym, w różnych okolicznościach historycznych. Rozpoznanie natomiast tych uwarunkowań, powierza się sumieniu człowieka. W aktualizacji Pisma Św. zawsze obecna jest bowiem przesłanka objawiona, która zostaje nałożona na wiedzę i wgląd człowieka, narodu w obecnie toczące się wydarzenia.

KOMUNIKAT
PRELEGENT: Ks. dr Maciej Basiuk
TEMAT: Pięcioksiąg w Qumran. Implikacje teologiczne.

GŁÓWNE TEZY WYSTĄPIENIA:

• Skąpość współczesnych opracowań interpretacyjnych na temat  Pięcioksięgu odnalezionego w Qumran.
• Różnorodność metodyczna w ustaleniu kryteriów sumowania i klasyfikowania tekstów biblijnych odnalezionych w Qumran.
• Kontrowersje i pytania badawcze wokół odnalezionych zapisów fragmentów Księgi Rodzaju (zwłaszcza Rozdział 12).
• Ewolucja tekstu Pięcioksięgu także po okresie przełomu V/IV wieku lub hipoteza istnienia tekstu równoległego.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
Jedną z najbardziej interesujących i zarazem otwartych kwestii badawczych, eksplorowanych naukowo, teologicznie w kontekście odnalezionych w Qumran manuskryptów, pozostaje historia Abrahama (Abrama) – jej kształt w przekazie biblijnym oraz znaczenie dla życia religijnego i świadomości przekazu biblijnego wczesnych wspólnot chrześcijańskich.

DYSKUSJA (ks. dr hab. Stanisław Hałas SCJ, prof. dr hab. Michał Wojciechowski, ks. dr Maciej Basiuk, dr hab. Piotr Briks)

Pragmatyczny aspekt pojmowania kwestii wojny w Biblii, przy zachowaniu konieczności przestrzegania praw związanych z wiarą w jedynego Boga
Teologiczne uzasadnienie fragmentarycznego doboru tekstów biblijnych z Qumran – wybrano te passusy, które podkreślały szczególne atrybuty chrześcijanina i jego postawy wobec życia oraz toczących się wydarzeń.
Pytanie o wojnę jako taką jest zbyt ogólne; Biblia eksponuje raczej wzory konkretnych zachowań w określonych warunkach historycznych. Zatem - nie ma i nie będzie odpowiedzi na pytanie: wojna, czy nie?
Klucz doboru teologicznego według potrzeb prawodawczych wspólnoty z Qumran pozwala na postawienie otwartego pytania badawczego o sposób i tempo ukonstytuowania się tekstu Księgi Rodzaju i jej – dotychczas zakładany - immanentny związek z całym Pięcioksięgiem.
Skromność materiałów źródłowych manuskryptów z Qumran  i wynikające z tego trudności interpretacyjne (np. fragmenty rozdziału 12 Księgi Rodzaju).

Po zakończeniu drugiej sesji Sympozjum

miała miejsce uroczystość wręczenia Ksiąg

Pamiątkowych Bp. Prof. Zbigniewowi

Kiernikowskiemu oraz Ks. Prof.

Waldemarowi Chrostowskiemu.
 

Posłuchaj nagrania z tego wydarzenia:

Następnie, po wspólnej, pamiątkowej fotografii, uczestnicy spotkania udali się pod Pomnik Poległych Górników Kopalni Wujek, gdzie odmówili modlitwę i złożyli kwiaty.

Justyna Kmiecik Uczestnicy Sympozjum pod Pomnikiem Poległych Górników Kopalni „Wujek”.

 

Justyna Kmiecik Ks. Prof. Waldemar Chrostowski (L) i Bp Prof. Zbigniew Kiernikowski (P) składają wieniec pod Pomnikiem Poległych Górników Kopalni „Wujek”

Uczestnikom Sympozjum stworzona została także możliwość zwiedzenia Muzeum Archidiecezjalnego.

SESJA III 
Przewodniczący: ks. dr hab. Józef Kozyra
Współprzewodniczący: ks. dr hab. Krystian Ziaja, ks. dr hab. Józef Zdzisław Żywica

REFERAT
PRELEGENT: Ks. dr Wojciech Węgrzyniak
TEMAT: Wyzwania współczesnej biblistyki na przykładzie Ps 14.

GŁÓWNE TEZY WYSTĄPIENIA:

• Rzeczywistość tekstowa Pisma Św. oparta jest na czterech głównych rodzajach zapisu tekstualnego: oryginalnym, odziedziczonym, aktualnym i tworzonym
• „Sytuacja tekstualna” stanowi punkt wyjścia do egzegezy biblijnej opartej nie na krytyce tekstów, lecz na ich polifonii.
• Kryterium „natchnienia tekstu biblijnego” należy eksponować w kategorii dynamicznej (continuum czasowe) i nie wiązać li tylko, z tekstem oryginalnym.
• Metodologia egzegetyczna powinna być ufundowana na argumentacji merytorycznej, nie zaś na stanowisku autorytetów - zwłaszcza, jeśli rzeczone autorytety tych argumentów nie podnoszą
• Konieczność wyostrzenia krytyczności wglądu w ustalenia interpretacyjne w kontekście współczesnej wielości doniesień badawczych oraz potrzeby ich aktualizacji.
• Osoba i wydarzenie Jezusa  Chrystusa, jako główna oś  i principium hermeneutyki katolickiej oraz szansa wyjścia poza zamknięty krąg  hobbystów języka starożytnego.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
Cel pracy biblistów zostaje osiągnięty dopiero wtedy, gdy sens tekstu biblijnego wyjaśniony jest jako aktualne słowo Boże.

REFERAT
PRELEGENT: Prof. dr hab. Adam Linsenbarth
TEMAT: Rozwój światowej kartografii biblijnej w okresie od XV do XIX wieku.

GŁÓWNE TEZY WYSTĄPIENIA:

• Klasyfikacja i podział materiałów kartograficznych, związanych z Pismem Świętym oraz określenie zasięgu terytorialnego będącego przedmiotem ich zainteresowania.
• Spectrum wydarzeń biblijnych najczęściej przedstawianych na przestrzeni omawianych pięciuset lat.
• Prezentacja zarysu kartografii biblijnej oraz materiałów kartograficznych z tego okresu.
• Rewolucja w kartografii biblistycznej XIX wieku – od prymitywizmu i koniecznych przybliżeń wieków poprzednich, po pełne uwzględnienie odkryć geograficznych, archeologicznych, geodezyjnych i topograficznych czasów współczesnych.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
„Bez poznania Ziemi Świętej, trudno mówić o dobrej interpretacji Pisma Świętego.”  Św. Augustyn

DYSKUSJA (prof. dr hab. Michał Wojciechowski, ks. dr hab. Krzysztof Bardski, ks. dr hab. Stefan Szymik MSF, ks. prof. dr hab. Waldemar Chrostowski, ks. dr hab. Wojciech Pikor, bp dr hab. Zbigniew Kiernikowski):

• Dawne mapy Ziemi Świętej jako ewentualne źródło informacji o ówczesnym stanie tych ziem (np. inny kształt Półwyspu Synaj).
• Szczególne znaczenie mapowania dokonywanego przez żeglarzy i kupców, wędrujących po tamtejszych terenach.
• Wędrować z Chrystusem po „ciemnych” stronach Biblii – kierunek rozwoju narzędzi hermeneutycznych we współczesnej perspektywie badawczej.
• Refleksja nad bogactwem dorobku biblistycznego i zdolnością współczesnych badaczy do posługiwania się nim oraz dalszego, twórczego rozwijania tego bogactwa wiedzy.
• Wartość rzymskiej mapy wojskowej dla kartografii biblijnej.
• Sposób orientacji map biblijnych – zamiar kartografa? Konieczność dostosowania do rozmiaru papieru? Dobór optymalnej perspektywy?
• Trudności z tekstem oryginalnym są transponowane na dylematy wiernych – który tekst Biblii wybrać? Jakie kryterium doboru lektury zastosować?
• Napięcie między autorytetami a argumentami a postulat pokory badacza i krytyczne uprawianie nauki.
• Przeniesienie dorobku biblistów na współczesne problemy człowieka i świata – bezzwłoczne i  stanowcze reagowanie na zdarzenia, które wymagają użycia argumentacji biblijnej.
• Kościół potrzebuje mentalności głęboko chrystologicznej w wykładni Pisma Św.
• Otwarty problem natchnienia tekstów biblijnych w odniesieniu do poczynań współczesnych badaczy i czytelników – Duch Św. działa nieustająco!
• Eklezjologiczny aspekt wspólnotowego studium Biblii oraz wpisanie tych doświadczeń w obszar liturgii.
• Postulat dokonania polskiego tłumaczenia Septuaginty  (np. z okazji 50-lecia Stowarzyszenia Biblistów Polskich).
• Trudność łączenia egzegezy „na katedrze” i „ w kościele”.

DZIEŃ III – czwartek, 22 września 2011

MSZA ŚWIĘTA

Kolejny dzień Sympozjum, jego uczestnicy, tradycyjnie rozpoczęli uczestnictwem we Mszy św. koncelebrowanej. Tym razem celebrze przewodniczył Ks. Bp Zbigniew Kiernikowski. W swej homilii  nawiązał do pierwszego czytania, zawierającego początek księgi Aggeusza (Ag 1,1-8).

Punktem wyjścia refleksji homiletycznej był obraz - pełnego napięcia - kontrastu między ruiną świątyni a dobrostanem domów mieszkalnych oraz wpisane w ten kontekst posłannictwo proroka Aggeusza. Okres po powrocie z niewoli babilońskiej, to w historii Izraela zogniskowanie na uzyskaniu stabilizacji gospodarczej, społecznej i ekonomicznej; przeto sprawy religijno – duchowe zostały odsunięte na drugi plan.

Konsekwencją takiego zachwiania proporcji oraz odwrócenia hierarchii priorytetów była głęboko zaburzona optyka postrzegania przez człowieka siebie samego, swoich możliwości, a także – co najistotniejsze – własnej relacji z Bogiem. Troszczymy się o uzyskanie - swoimi siłami -  wyobrażonej, wytęsknionej „stabilizacji”, zaniedbując jednocześnie to, co najświętsze i najistotniejsze w naszym życiu – komunię z Panem, wspólnotę i jedność w imię i w mocy Słowa. Fakt ten dramatycznie obnaża brak gotowości człowieka do nawrócenia, czyli wejścia w zamysł Boga – wzorem proroka Aggeusza. Istota polega na tym, by nie tyle „być”, co pozwolić Bogu „być w nas”! Jest to absolutnie aktualne wyzwanie dla współczesnych wysiłków pastoralnych, biblijnych, egzegetycznych. Justyna Kmiecik Msza św. na rozpoczęcie drugiego dnia sympozjum
Bp Prof. Zbigniew Kiernikowski - główny celebrans i kaznodzieja

Komunia, służba drugiemu - bezinteresowna, często wymaga całkowitego oddania się, poddania woli Pana. Wyznacznikiem potwierdzającym, że jesteśmy na właściwej drodze, pozostaje gotowość złożenia ofiary z siebie – szczególnie w kapłaństwie. Tylko to buduje jedność w kapłaństwie instytucjonalnym i w kapłaństwie powszechnym.

Trzeba nam zawsze pamiętać, iż imię Boga Jahwe, w którego służbie jesteśmy, oznacza: „Ten który jest” – po to, by drugi „był”. „Przyszedłem, aby inni mieli życie w obfitości”. „Ten który jest” – po to, by ci, którzy są obok „byli” - żyli w obfitości, tworzyli wspólnotę, świątynię Pana. Należy zachować głęboką świadomość, że jesteśmy pełni gruzów, a jednocześnie wierzyć, że jest Ktoś, że jest Słowo, że jest On, „który Jest” - by nas przemieniać.

Następnie Ks. Bp. Kiernikowski otworzył koleją perspektywę egzegetyczną, przywołując fragment Psalmu 48 z jutrzni: „Obejdźcie Syjon dokoła, zobaczcie jego wieże i powiedzcie przyszłym pokoleniom, że to jest Pan, który tego dokonał. Powiedzcie przyszłym pokoleniom, że Bóg jest naszym Bogiem. Jedynym Bogiem. On nas prowadził, prowadzi i będzie prowadził”. Słowa te, kaznodzieja zadedykował zgromadzonym, jako swego rodzaju memento dla wspólnoty badaczy Pisma oraz dla każdego biblisty personalnie.

W resume Ekscelencja zawarł myśl o powołaniu każdego człowieka do tego, by właściwie zrozumieć Boże wezwanie do świętowania i budowania świątyni. Byśmy nie pozostali w naszych „płytach stabilizacji”, lecz umieli wykorzystać to, co w nas jest Bogu bliskie, a co - mocą Bożą - może okazać się Jego chwałą i świadectwem dla następnych pokoleń.

PRZEBIEG OBRAD NAUKOWYCH

SESJA IV
Przewodniczący:  ks. dr hab. Stefan Szymik, prof. KUL
Współprzewodniczący: ks. dr  Stanisław Wronka, o. Bernard Arndt

REFERAT
PRELEGENT: Ks. prof. dr hab. Waldemar Rakocy CM
TEMAT: Geneza Prawa Mojżeszowego według teologii Pawłowej.

GŁÓWNE TEZY WYSTĄPIENIA:

• Punkt wyjścia: fragment z Listu do Galatów (3,19) ze szczególnym uwzględnieniem słów: ”Prawo zostało zarządzone przez aniołów”.
• Analiza filologiczno - semantyczna wyrażenia: „ho nomos diatageis di’aggelon” (rodzajnik przed „nomos” i kontekst pytania implikują odniesienie św. Pawła do całego Prawa Mojżeszowego, a nie tylko do jakiejś części Prawa).
• „Diatageis”: strona bierna od czasownika „diatasso”. Ma znaczenie zarządzenia, gdzie ten, kto zarządza decyduje o tym, czym zarządza i jaki przybierze to kształt. Prawo Mojżeszowe zostało zatem zarządzone przez wielu aniołów, a następnie podane przez pośrednika. Za pośrednika uważa się najczęściej Mojżesza, lecz był nim raczej jeden z aniołów, który pośredniczył między wieloma aniołami a Izraelem. Wynika to z faktu, że apostoła interesowała jedynie natura niebieskiego pochodzenia Prawa.
• Kontekst teologiczny według św. Pawła: skoro Prawo Mojżeszowe zostalo zarządzone przez aniołów, nie pochodzi ono bezpośrednio od Boga, ale objawia rzeczywistość Boga.
• Prawo jest „smutną koniecznością”, wymuszoną przez grzech; zostało ustanowione dla bezbożnych i de facto pogłębia świadomość grzechu: „Przez Prawo jest tylko większa świadomość grzechu” (Rz 3, 20). Prawo pozostaje zatem bezsilne w rozwiązaniu ludzkiej grzeszności; nie jest w stanie ani pojednać człowieka z Bogiem, ani zapewnić mu zbawienie. Wskazuje jedynie do tego drogę. Z tej racji apostoł nie przypisał go wprost Bogu.
• Analiza komparatystyczna dwóch przymierzy: z Abrahamem i z Izraelem. Pierwsze wspaniałomyślnym, jednostronnym obdarowaniem na wzór testamentu, drugie czymś w rodzaju kontraktu. Pierwsze przyrzeka w darze potomka, którym jest Chrystus (Ga 3, 16), drugie daje Prawo. Dar Potomka–Chrystusa nie zostaje niczym uwarunkowany, dlatego obietnica Odkupiciela nigdy nie została cofnięta; relacja z Bogiem oparta na Prawie była uwarunkowana jego zachowywaniem i dlatego zrywana.
• Apostoł mocno akcentuje różnicę między garem Prawa, które zabija a Potomka, który udziela Ducha, który ożywia; w Chrystusie następuje przejście od słowa objawionego do Słowa Wcielonego. Dlatego chrześcijaństwo jest religią Jezusa Chrystusa, a nie religią Księgi, jak określa siebie judaizm.
• Fakt, że Pismo św. nie pochodzi wprost od Boga uwidacznia się w tym, że jest ono natchnione, a nie objawione. Gdyby było objawione przez Boga, byłby On jego bezpośrednim i jedynym autorem.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
Św. Paweł – jako faryzeusz – był gorliwym wyznawcą Prawa Mojżeszowego, jednak dopiero w Chrystusie ujrzał jego właściwą wartość. Prawo Boże  - „zarządzone przez aniołów” - nie ma mocy zbawczej, dlatego konieczne było i jest uwierzenie w Chrystusa.

KOMUNIKAT
PRELEGENT: Dr Beata Urbanek
TEMAT:  Idea przymierza w mowie Jezusa o pasterzu, bramie i owcach (J 10,1-18.26-29).

GŁÓWNE TEZY WYSTĄPIENIA:

• Ustalenie granic semantycznych  i etymologii pojęcia „przymierze” (istotą jest relacja międzyosobowa – jedno- lub dwustronna).
• Wskazanie miejsc ewangelicznych odnoszących się do idei przymierza w Ewangelii wg św. Jana (np. prolog, scena w Kanie Galilejskiej, słowa Jana Chrzciciela).
• Analiza egzegetyczna mowy Jezusa (względy literackie – metafora przymierza jako paradygmat literacki, struktura alegoryczna; względy tematyczne – schemat objawieniowy).
• Motyw przymierza w mowie Jezusa ze szczególnym uwzględnieniem „definicji” Dobrego Pasterz oraz analogii relacji między Jezusem i owcami a Jezusem i Ojcem.
• Motyw przymierza w powiązaniu z tekstami Ezechiela i Jeremiasza.
• Interioryzacja bożego objawienia.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
Metafora „pasterz – owce” jest figurą przymierza w zapisie starotestamentalnym i powraca w tekstach ewangelicznych św. Jana, gdzie znajduje swoje wypełnienie w Chrystusie (formuła „nowego przymierza”).

DYSKUSJA
(ks. dr Dariusz Dogondke, ks. prof. dr hab. Waldemar Chrostowski, ks. prof. hab. Waldemar Rakocy, ks. dr hab. Janusz Kręcidło MS, dr Beata Urbanek, ks. dr Jan Bernard Bocian SVD, ks. dr Jan Dyrda, dr Marcin Majewski, ks. dr hab. Józef Kozyra, ks. dr Stanisław Wronka )
Ewentualne teksty starotestamentalne, które mogłyby stanowić podstawę myślenia św. Pawła o Prawie Mojżeszowym.
Czy konieczne było wydarzenie Chrystusa, by zrelatywizować Prawo Mojżeszowe, czy też mogłoby się to stać dzięki własnemu dynamizmowi Starego Testamentu? Czy współczesny judaizm byłby skłonny przyjąć owo zrelatywizowane Prawo (bez uwzględnienia roli Jezusa)?
Konieczny jest Chrystus, by rozpoznać naturę prawa. Św. Paweł nie posługiwał się dedukcją (od Prawa do Chrystusa), lecz objawieniem, które zostało mu dane (od Chrystusa do zrozumienia Starego Testamentu w tej perspektywie).
Intertekstualne porównanie między tekstem Ewangelii wg św. Jana rozdział 10 i 21 – rozmowa Jezusa z Piotrem oraz posłannictwo: „paś baranki moje”.
Filologiczne uzasadnienie zapisu „Pismo Święte” - wielka litera w słowie „Święte” jest uzasadniona względami reguł języka polskiego (nazwa własna), nie zaś względami teologicznymi.
Pojęcie „anioła” - posłańca i jego odniesienie do proroków jako „posłańców”.
Pawła interesuje niebieska natura Prawa, nie zaś wkład ludzki w jego powstanie.
Filozoficzne echa Plotyn, Filona w myśleniu św. Pawła o Prawie Bożym i roli pośredników.
Ewentualna idea „niebieskiej rady” w greckim „diatasso”.
Nowotestamentalne przekonanie o tym, że Prawo na Synaju zostało nadane za pośrednictwem aniołów (w Stary Testamencie brak takich odniesień) a wpływ tradycji żydowskiej - np. Księgi Jubileuszów).
Historiozbawcza perspektywa widzenie Prawa przez Mojżesza i Jozuego a rozwój Objawienia.
Różnica pola semantycznego między janowym „paroimia” a „parabole” (kwestia gatunku literackiego) – hebrajski źródłosłów: „maszal”.

 

SESJA V
Przewodniczący:  ks. prof. dr hab. Roman Bartnicki
Współprzewodniczący: ks. dr hab. Dariusz Kotecki, o. dr Piotr Roman Gryziec OFMConv

REFERAT
PRELEGENT: Ks. dr hab. Krzysztof Bardski
TEMAT: Od obrazu biblijnego do kontemplacji tajemnic wiary.

GŁÓWNE TEZY WYSTĄPIENIA:

• „Verbum Domini” o istocie egzegezy biblijnej (od aspektu akademickiego do sensu fidei).
• Egzemplifikacja - metafora lektyki Salomona:

- ujecie egzegezy historyczno – krytycznej (bogactwo obrazowania, nadanie „wyrazistości” obrazowi biblijnemu),

- ujęcie interpretacyjne według reguły sensu ponaddosłownego (lektyka jako figura: Kościoła, łona Najświętszej Maryi Panny, Krzyża św., grobu Chrystusa, który jest miejscem chwalebnego zmartwychwstania, przebywania po prawicy Ojca, Pisma św. – różne propozycje egzegetyczne).

• Obraz biblijny służy do kontemplacji (wpatrywania się) w tajemnice wiary.
• Materialny przedmiot badań nad opisanym zjawiskiem – konieczność wypracowania metodologii badań interpretacyjnych i historyczno-krytycznych tekstu biblijnego na bazie świadectw starożytnych i średniowiecznych (komentarze, homilie, pisma, itp.).
• Praca nad formułą badawczą sensu ponaddosłownego jako najbardziej aktualny imperatyw egzegetyczny a niebezpieczeństwo dowolności i arbitralności interpretacyjnej.
• Poematyczne podstawy interpretacji:

- ujęcie historyczne: wydzielenie obszaru sensus simple (literalis) oraz sensus fidei (misticum),
- ujecie współczesne: sens ponaddosłowny, sens metaegzegetyczny, sens progresywny.

• Kontekst eklezjologiczny – dokumenty Kościoła: „Dei Verbum”, „Katechizm Kościoła Katolickiego”, Adhortacja „Verbum Domini”.
• Kontekst mentalności post-nowoczesnej – preferencja wizualizacji, obrazu.
• Kwestie dyskusyjne:

- status teologiczny interpretacji symboliczno – alegorycznej
- dystans kulturowy wobec tekstów starożytnych i średniowiecznych
- problem dowolności i arbitralności w odczytywaniu Pisma Świętego.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
Itinerarium hermeneutyczne wyznacza drogę od Pisma Świętego do tajemnicy Chrystusa.

 

KOMUNIKAT
PRELEGENT: O. dr Bernard Arndt
TEMAT: Najnowsze doniesienia archeologiczno-geograficzne z rejonu Ziemi Świętej. 

GŁÓWNE TEZY WYSTĄPIENIA:

• Prace archeologiczne w Magdalii – największym mieście i porcie w okresie Nowego Testamentu i w okresie hasmonejskim:

- dorobek o. Corbo oraz o. Loffredo – odkrycie mozaiki w termach
- aktualne prace o. Stefano de Luci - kontynuacja odkryć w termach, w samym mieście oraz na nabrzeżu z czasów rzymskich.

• Prace o. dr Arndta – rekonstrukcja dzbana typu pitos (magazynowanie oliwy lub zboża); pierwszy pitos z epoki hasmonejskiej, który został rozpoznany w całości.
• Prace archeologów niemieckich w rejonie Galilei – wykopaliska z epoki brązu.
• Ruiny Tell Kur – nieznana historia miasta i synagogi.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
Nowe odkrycia archeologiczne pogłębiają wiedzę o historyczno – kulturowym kontekście tekstu biblijnego.

DYSKUSJA
(dr hab. Piotr Briks, ks. prof. dr hab. Bartnicki, ks. prof. dr hab. Krzysztof Bardski, o. dr Bernard Arndt, dr hab. Adam Linsenbarth, dr Wojciech Kosek, ks. dr Wojciech Węgrzyniak, ks. lic. Zbigniew Grochowski, ks. dr hab. Stefan Szymik MSF, ks. dr Andrzej Demitrów)
Rozwój alegorycznego sposobu odczytywania przypowieści w dorobku metodologii egzegetycznej.
Podstawową metodą pozostaje egzegeza historyczno – krytyczna z adekwatnymi uzupełnieniami.
Dyskusja na temat konstrukcji polerów portowych i ich funkcji.
Czy Magdala była największym portem w okresie nowotestamentalnym? Zestawienie komparatystyczne z portami w Betsaidzie i Tyberiadzie z drugiej połowie okresu rzymskiego. Znaczenie tekstów Józefa Flawiusza.
Sens typologiczny – zalecana perspektyw wglądu w tekst biblijny.
Kontekst mentalności i preferencji obrazu jest wspólny dla współczesnego człowieka i Izraelitów czasów biblijnych.
Kwestia ustalenia kategorii obiektywnego i subiektywnego postrzegania rzeczywistości Pisma Świętego.
Kartograficzny, onomastyczny, archeologiczny i biblijny aspekt map z obszaru Ziemi Świętej.
Miejsce sensus spirituals we współczesnej metodyce egzegetycznej – czy to pojęcie jest nadal „ostre”.

---

Na zakończenie obrad podjęto decyzję, iż jubileuszowe 50. Sympozjum Biblistów Polskich odbędzie się w dniach:18-20 września 2012 roku w Warszawie.

49. Sympozjum Biblistów Polskich w Katowicach zamknięto wspólną modlitwą na rozesłanie.