Okres zwykły

Etyka interesów
 

„Słuchajcie tego wy, którzy gnębicie ubogiego i bezrolnego pozostawiacie bez pracy, którzy mówicie: "Kiedyż minie nów księżyca, byśmy mogli sprzedawać zboże? Kiedyż szabat, byśmy mogli otworzyć spichlerz? A będziemy zmniejszać efę, powiększać sykl i wagę podstępnie fałszować. Będziemy kupować biednego za srebro, a ubogiego za parę sandałów i plewy pszeniczne będziemy sprzedawać”. (Am 8,4-6)


Prawo religijne nie pozostawało obojętne na sprawy handlowe. Wprawdzie nie zawierało prawodawstwa handlowego, to jednak przepisy były na tyle wyraźne, że można było z nich wysnuć zasady moralne odnoszące się do pieniądza i interesów. Dlatego też Talmud formułuje wiele przepisów z tej dziedziny, zwłaszcza zaś te traktaty, które powstały w Babilonie, będącym wielkim ośrodkiem handlowym.
Wynikają one z przykazania „Nie kradnij”. Ponieważ nie wolno było sobie przywłaszczać żadnego dobra bliźniego, nie wolno było również oszukiwać przy kupnie lub sprzedaży. Jednakże Pismo, tak ścisłe w określaniu przestępstw przeciwko cudzej własności, w dziedzinie handlu ograniczało się właściwie do ogólników. Przypominało wprawdzie o tym, że należy używać dokładnych wag i odważników jednakże stanowiło to jedno z mniejszych nadużyć. Natomiast o innych wybiegach stosowanych przez handlarzy prowadzących do niedozwolonych zysków nie wspomina już tak jasno i wyraźnie.
Wspominają natomiast o tym traktaty rabinackie – jak chociażby „Bawa Mecyja” czy „Bawa Batra”. Rozpatrują one z dużą skrupulatnością warunki niezbędne do tego, aby sprzedaż była legalna – np. kiedy nabywca ma prawo rozwiązać umowę o kupno, w jakich granicach winno się ustalać ceny (co ciekawe – nie wolno było pytać o cenę bez zamiaru kupna), jak winny być zapisane hipoteki, w jakim terminie następuje przedawnienie itp. Pouczano również, jak uniknąć fałszerstw w wystawionym piśmie, określając dokładnie jakiego papirusu oraz atramentu należy użyć, aby zabezpieczyć kwit dłużniczy. Nie wolno było wymazywać napisów z takiego dokumentu. Poza tym wyraźnie określony był sposób, w jaki powinien być nakreślony znak „X”, oznaczający unieważnienie. Surowo osądzana była wszelka spekulacja dobrami konsumpcyjnymi, na przykład skupowanie zboża i oliwy przez zrzeszenia kupców w celu podbijania cen.
Tak więc przepisy prawa handlowego były przez doktorów Prawa ustalone bardzo dokładnie. Niestety liczne napomnienia świadczą o tym, że często nie były one stosowane w praktyce.

Kodeks Przymierza, czyli rozdziały 21 i 23 Księgi Wyjścia, nakazuje jednoznacznie: Jeśli pożyczysz pieniądze ubogiemu z mojego ludu, żyjącemu obok ciebie, to nie będziesz postępował wobec niego jak lichwiarz i nie każesz mu płacić odsetek”. Księga Powtórzonego Prawa podkreślała, że zakaz ten dotyczył artykułów spożywczych oraz wszystkiego, co się nadaje do pożyczenia.
Czy jednak tak surowe prawa mogły rzeczywiście obowiązywać w społeczeństwie o wiele bardziej rozwiniętym i złożonym, niż było ono w czasach koczowniczych? Przecież uniemożliwiłyby wówczas wszelki handel a zwłaszcza handel hurtowy. Poza tym można je było łatwo ominąć – niewypłacalny dłużnik mógł bowiem zostać sprzedany wraz z całym swoim majątkiem co mogło przynieść pożyczającemu więcej korzyści niż odsetki. Zdarzało się także, że pożyczający żądał wcześniej „prezentu” od pożyczającego.
W praktyce zatem dopuszczano sytuacje, w których „pieniądz rodził pieniądz” potępiając wprost jedynie lichwę, nazywając nawet żądanie nadmiernych odsetek od ludzi najuboższych „najohydniejszą obrzydliwością”.

Chrystus wykracza ponad Prawo żydowskie. W Jego nauce często jest mowa o pieniądzu, o stosunkach handlowych – po to by podkreślić całkowitą pogardę dla wszelkiego przywiązania do złudnych zysków. Pieniądz i wszystko co z nim związane, należy według Chrystusa do królestwa mamony, pana, któremu nie można służyć, jednocześnie służąc Bogu. Jest to owa „mamona niesprawiedliwości”, nie przynosząca innego pożytku poza tym, że pomaga wierzącemu, który j ą rozdaje, gromadzić sobie skarby w niebie

CAŁOŚĆ
ADWENT
OKRES BOŻEGO NARODZENIA
OKRES ZWYKŁY
WIELKI POST
OKRES WIELKANOCNY