I Niedziela Adwentu - Rok B

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

I NIEDZIELA ADWENTU

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Obyś rozdarł niebiosa i zstąpił

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Tyś, Panie, naszym ojcem, „Odkupiciel nasz” to Twoje imię odwieczne. Czemuż, o Panie, dozwalasz nam błądzić z dala od Twoich dróg, tak iż serce nasze staje się nieczułe na bojaźń przed Tobą? Odmień się przez wzgląd na Twoje sługi i na pokolenia Twojego dziedzictwa. Obyś rozdarł niebiosa i zstąpił, przed Tobą skłębiłyby się góry. Ani ucho nie słyszało, ani oko nie widziało, żeby jakiś bóg poza Tobą działał tyle dla tego, co w nim pokłada ufność. Wychodzisz naprzeciw tych, co radośnie pełnią sprawiedliwość i pamiętają o Twych drogach. Oto Tyś zawrzał gniewem, żeśmy zgrzeszyli przeciw Tobie od dawna i byliśmy zbuntowani. My wszyscy byliśmy skalani, a wszystkie nasze dobre czyny jak skrwawiona szmata. My wszyscy opadliśmy zwiędli jak liście, a nasze winy poniosły nas jak wicher. Nikt nie wzywał Twojego imienia, nikt się nie zbudził, by się chwycić Ciebie. Bo skryłeś Twoje oblicze przed nami i oddałeś nas w moc naszej winy. A jednak, Panie, Tyś naszym ojcem. Myśmy gliną, a Ty naszym twórcą. My wszyscy jesteśmy dziełem rąk Twoich.
Iz 63,16b-17.19b; 64,3-7

16. ”Tyś Panie naszym Ojcem”: obrona swojej pozycji prawdziwego Izraelity i prawdziwego dziecka Bożego (por. Iz 64,7; Wj 4,22; Oz 11,1).

17. ”sługi”: Wierni uczniowie Deutero-i Trito-Izajasza.

19b. [= 64,1, RSV]. Psalmista prosi Boga o osobistą interwencję, błagając o teofanię jeszcze bardziej cudowną niż ta na Synaju (Wj 19; Pwt 4,32-36; por. Mk 1,10)

64,3. - Por. 1 Kor 1,9.4a. Typowe prorocze podkreślanie znaczenia sprawiedliwości (por. rozdział 59).

4b-6. [5b-7,RSV]. Bóg porzucił Izraela, pozostawiając go samego z jego winą

5. ”skrwawiona szmata”: Implikuje społeczne poczucie wstydu i nieczystość kultową (Kpł 15,19-24).
 

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

64,4. Różnica pomiędzy Jahwe i innymi bogami.

Jahwe pod wieloma względami różnił się od innych bogów Bliskiego Wschodu. Najważniejsza była Jego transcendencja oznaczająca, że nie był On nikomu poddany ani ograniczony ramami materialnego wszechświata. Stanowi to uderzający kontrast w stosunku do bóstw Mezopotamii, które zamieszkiwały świat rzeczywisty. Był też Bogiem jedynym, pozbawionym małżonki i panteonu bóstw, w przeciwieństwie do bogów innych narodów, którzy dzielili się ze sobą władzą. Konkretną sprawą poruszoną w tym wersecie jest gotowość Boga do podjęcia działania w imieniu Jego wiernych naśladowców. Kluczem jest jednak to, co motywuje tutaj Jahwe do działania. Nie trzeba go przekupywać ani przymuszać do podjęcia działań. W ramach polite-istycznych religii antycznego świata wierność wobec bóstwa wyrażała się składanymi mu darami - darami, które miały stanowić przejaw opiekowania się bóstwem (np. ofiary z pokarmów). Jeśli dary nie motywowały bóstwa do okazania przychylności lub podjęcia działania, trzeba było użyć magicznych rytuałów, by je skrępować lub zmusić do podjęcia pożądanej interwencji.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Odnów nas, Boże, i daj nam zbawienie.

Usłysz, Pasterzu Izraela, *
Ty, który zasiadasz nad cherubinami.
Zbudź swą potęgę *
i przyjdź nam z pomocą.
Refren.
Powróć, Boże Zastępów, *
wejrzyj z nieba, spójrz i nawiedź tę winorośl.
Chroń to, co zasadziła Twoja prawica, *
latorośl, którą umocniłeś dla siebie.
Refren.
Wyciągnij rękę nad mężem Twej prawicy, *
nad synem człowieczym,
którego umocniłeś w swej służbie.
Już więcej nie odwrócimy się od Ciebie, *
daj nam nowe życie, a będziemy Cię chwalili.
Refren.
Ps 80 (79), 2ac i 3b, 15–16. 18–19 Ps 23 (22),1–2a.2b–3.5.6 (R.: por. 1)

Ps 80 - . Lamentacja wspólnoty. Wzmianka o obszarach na płn. (w. 3) oraz wymienienie „Izraela" i Józefa" (w. 2) mogą wskazywać na powstanie utworu w Królestwie Północnym. Refren (ww. 4.8.20 - por. również w. 15) dzieli psalm na części.

Struktura:
ww. 2-4 (wstęp i prośba o pomoc);
ww. 5-8 (opis wrogów narodu);
ww. 9-14 (Bóg wyrwał „winorośl", którą zasadził);
ww. 15--20 (prośba, by Bóg zbawił lud; pokuta).

2. ”zasiadasz nad cherubami”: To określenie Jahwe pochodzi z wczesnego okresu historii Izraela, gdy Jahwe szedł z ludem w Namiocie Spotkania (2 Sm 7,6), zasiadając nad postaciami cherubów na Arce (1 Sm 4,4; 2 Sm 6,2; Iz 37,16).

4. ”O Boże, odnów nas”: Por. Jr 15,19. Izrael prosi, by Jahwe na podstawie przymierza przyjął go z powrotem. Prorocy w Królestwie Północnym nie wahali się ogłosić koniec przymierza z powodu niewierności Izraela (Am 1,3-2,6: Oz 1,9).

9-14. Psalmista przypomina Bogu o jego trosce okazanej Izraelowi w dawnych czasach, gdy Bóg wyrwał tę „winorośl" z Egiptu (Iz 5,1-7; 27,2-6).

13-14. Por. Ps 89,41-42, gdzie winorośl oznacza króla.

17. Prośba, by wrogowie Izraela zginęli ogarnięci grozą, zobaczywszy oblicza Jahwe (jego zagniewaną twarz) jest przeciwieństwem modlitwy w refrenie: by Bóg - tj. jego oblicze - „zaświeciło" ponownie (uśmiechnęło się) nad Jego ludem.

19. ”Nie odstąpimy już więcej od Ciebie”: Izrael wyznaje swoją nielojalność i wyraża skruchę.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

2. "Zasiadasz [na tronie] nad cherubami". Cheruby były związane z Arką Przymierza, której wieko zacieniały swymi skrzydłami lub ją otaczały. Połączenie motywu cherubów jako strażników tronu, skrzyni pełniącej rolę podnóżka i słów o Jahwe zasiadającym na tronie z cherubów potwierdza, że Arka Przymierza była symbolem niewidzialnego tronu Jahwe. Podczas świąt egipskich obrazy bogów noszono często podczas procesji w przenośnych barkach. Na malowidłach przedstawiono je jako skrzynie wielkości Arki Przymierza niesione na drążkach oraz ozdobione lub otoczone postaciami strażników. Biblijne opisy oraz odkrycia archeologiczne (m.in. wyroby z kości słoniowej z Nimrud w Mezopotamii, Arslan Tasz w Syrii i Samarii w Izraelu) sugerują, że cheruby były istotami o złożonej budowie (posiadającymi cechy kilku różnych stworzeń, podobnie jak egipski Sfinks, często tułów zwierzęcia o czterech nogach oraz skrzydła).

4. "Okaż Twe pogodne oblicze". Obraz „pogodnego oblicza Boga" występuje w listach królewskich z egipskiego miasta Amarna oraz w korespondencji z Ugarit. Na przykład poddani egipskiego faraona piszą „oblicze słońca (tj. faraona) zajaśniało nade mną". W rejonie Jerozolimy, w dolinie Hinnom, odnaleziono dwa małe srebrne zwoje. Były to amulety pozostawione w pieczarze grobowej pochodzącej z VII lub VI w. przed Chr. Zapisano na nich błogosławieństwo z Lb 6,25, zawierające prośbę: „Niech Pan rozpromieni oblicze swe nad tobą". Jest to najstarszy z zachowanych fragment Pisma Świętego. Idea rozpromienienia oblicza bóstwa przed okazaniem miłosierdzia, pojawia się również w dokumentach mezopotamskich i inskrypcjach, począwszy od XII w. przed Chr.

6. "Chleb płaczu". Hebrajskie słowo przetłumaczone jako „chleb" jest używane również w sensie ogólniejszym w stosunku do „żywności". Podobna metafora pojawia się w tekstach akadyjskich, na przykład: „chleb, który spożywałem w gorzkich łzach" lub „płakałem nad mym pożywieniem".

12. Morze, Rzeka - Z opisu geograficznego wynika, że jest to aluzja do Morza Śródziemnego i rzeki Eufrat.

14. Dzik leśny - Świnia została udomowiona stosunkowo wcześnie, lecz dziki nadal żyły na Bliskim Wschodzie i przedstawiane są w sztuce egipskiej i mezopotamskiej.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Oczekujemy objawienia się Jezusa Chrystusa

Czytanie z Pierwszego Listu świętego Pawła Apostoła do Koryntian

Łaska wam i pokój od Boga Ojca naszego i od Pana Jezusa Chrystusa. Nieustannie dziękuję mojemu Bogu za was, za łaskę daną wam w Chrystusie Jezusie. W Nim to bowiem zostaliście wzbogaceni we wszystko: we wszelkie słowo i wszelkie poznanie, bo świadectwo Chrystusowe utrwaliło się w was, tak iż nie doznajecie braku żadnej łaski, oczekując objawienia się Pana naszego Jezusa Chrystusa. On też będzie umacniał was aż do końca, abyście byli bez zarzutu w dzień Pana naszego Jezusa Chrystusa. Wierny jest Bóg, który powołał nas do wspólnoty z Synem swoim Jezusem Chrystusem, Panem naszym.
1 Kor 1, 3–9

3. Słowo „łaska" to tradycyjne greckie pozdrowienie, zaś „pokój" to pozdrowienie żydowskie. W modlitwie-życzeniu (modlitwa zawierająca życzenia dla odbiorców często pojawia się w początkowej części starożytnych listów), Paweł ogłasza boskość Jezusa, gdy stawia Go na równi z Ojcem, źródłem łaski i pokoju.

4. Dziękczynienie było typowym elementem starożytnego listu. Podobnie jak mowy, listy mógł rozpoczynać proem, wychwalający jego adresatów, co miało zjednać ich przychylność wobec głównego przesłania. Moraliści, którzy wygłaszali mowy ganiące lub pisali listy napominające, także dodawali dziękczynienie, by czytelnicy łatwiej mogli przyjąć ich radę.

”za łaskę”: Przyczyną wdzięczności Pawła jest dar Boży udzielony za pośrednictwem Chrystusa, który musi zostać zamanifestowany.

5. W początkowej części listu często wprowadzano tematy, które miały zostać później rozwinięte. „Słowo” i „poznanie" były dla Koryntian ważne. Jedną z konkurencji Igrzysk Istmijskich rozgrywanych w pobliżu było wygłaszanie mów, wiedzę zaś łączono z mądrością filozoficzną lub zdolnością do swobodnego wypowiadania się na każdy temat (w umiejętności tej szkolono retorów i mówców publicznych). Paweł ma tutaj na dary myśli duchowe, nie zaś jedynie naturalne zdolności, Koryntianie musieli w nich jednak celować, liczyły się one bowiem szczególnie w ich kulturze.

”we wszelkie słowo i wszelkie poznanie”: Stwierdzenie, że zostali obdarowani duchowymi darami (zob. 1 Kor 12-14), z pewnością spodobałoby się Koryntianom, Paweł jednak gani ich taką pochwałą. W innych wspólnotach łaska Boża manifestowała się w postaci wiary, nadziei i miłosierdzia (1 Tes 1,3), wiary (Rz 1,8) oraz współuczestnictwa w zwiastowaniu Ewangelii (Flp 1,5) - cechy te nie byty jednak widoczne w korynckim Kościele.

6-8. Wyrażenie „dzień Pana naszego Jezusa Chrystusa" pełni tutaj rolę przypisywaną w tradycji żydowskiej „dniu Bożemu". Niektóre nurty w ramach starożytnego judaizmu (szczególnie w diasporze) odsuwały na dalszy plan eschatologiczny wymiar biblijnej nadziei. Paweł pragnie odwrócić tę tendencję u chrześcijan w Koryncie.

6. ”świadectwo Chrystusowe”: Kontekst wskazuje, że Bóg miał na to wpływ - zwróćmy uwagę na teologiczną stronę bierną „utrwaliło się" (ZBG § 236) - u Koryntian; być może fraza ta, będąca przedmiotem licznych dyskusji, znaczy „składając świadectwo o Chrystusie" (zob. G.W. MacRae w: Harry M. Orlinsky Volume [Erlsr 16; Jerusalem, 1982] 171-175).

7. ”nie brakuje wam żadnego daru łaski”: Koryntianie zostali obficie wyposażeni przez Boga w duchowe dary.
”gdy oczekujecie”: Koryntianie przejawiali skłonność do koncentrowania się na tym, co teraźniejsze, dlatego Paweł musi im przypomnieć, że duchowa pełnia nastąpi w przyszłości,
”objawienia się”: Paruzja lub powtórne przyjście Chrystusa.

8. ”On też będzie umacniał”: Czynna forma czasownika użytego w w. 6, Bóg jest ponownie podmiotem.
”bez zarzutu”: Wierzący będą mogli się ostać na eschatologicznym sądzie jedynie dzięki Bożej pomocy. Zob. komentarz do 10,13.
”w dzień Pana naszego”: Chrześcijańska adaptacja starotestamentowego Dnia Jahwe (Am 5,18; Jl 3,4 = Dz 2,20); zob. też 1 Kor 3,13; 4,3.

9. Starożytni filozofowie często mówili o międzyludzkiej „wspólnocie" lub „komunii" z innymi ludźmi. Chociaż Pawłowi mogło chodzić o wspólnotę w Chrystusie z innymi wierzącymi, ma przypuszczalnie na myśli coś, co było w starożytności znaczenie bardziej niezwykłe - bliskość z samym Panem. Grecko-rzymska religia kładła nacisk na rytualne elementy kultu (lub, w przypadku pewnych kultów, na element ekstatyczny pozbawiony aspektu relacji z bóstwem). Żydzi postrzegali Boga jako Osobę blisko związaną ze swoim ludem, nie twierdzili jednak, że przebywa On pośród nich lub mówi do wierzących za pośrednictwem 'Ducha (o czym Paweł wspomina w innych miejscach).

”Wierny jest Bóg”: Bóg nie zaprzestanie tego, co rozpoczął (1 Kor 10,13; 1 Tes 5,24).
”który powołał nas”: Paweł często określa członków Kościoła słowami hoi klētoi, „powołani" (1 Kor 1,2.24; Rz 1,6.7; 8,28), kalein jest zaś terminem używanym na oznaczenie całego procesu zbawienia (zob. K.L. Schmidt, TDNT3- 492). W powołaniu do zbawienia jest pośrednio zawarte (1 Kor 7,15.22; Ga 1,6; 5,13; 1 Tes 4,7) powołanie do chwały (Rz 8,28-30; Flp 3,14; 1 Tes 2,12), którego autorem zawsze jest Bóg ho kalōn (Ga 5,8; 1 Tes 5,24; zob. J. Murphy-O’Connor, Paul on Preaching [Chicago, 1964] 21-26).
”do wspólnoty” Paweł używa słowa koinōnia dla podkreślenia żywej jedności wierzących, wypływającej z ich zjednoczenia z Chrystusem. Współistnienie chrześcijan jako członków Jego Ciała (1 Kor 12.12-27) podkreśla Eucharystia (1 Kor 10,16-17). (Zob. G. Panilulam, Koinōnia in the New Testament [AnBib 85; Rome, 1979]).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Okaż nam, Panie, łaskę swoją,
i daj nam swoje zbawienie
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Ps 85 (84), 8

EWANGELIA
Czuwajcie, bo nie wiecie, kiedy Pan domu przyjdzie

Słowa Ewangelii według świętego Marka

Jezus powiedział do swoich uczniów: „Uważajcie i czuwajcie, bo nie wiecie, kiedy czas ten nadejdzie. Bo rzecz ma się podobnie jak z człowiekiem, który udał się w podróż. Zostawił swój dom, powierzył swoim sługom staranie o wszystko, każdemu wyznaczył zajęcie, a odźwiernemu przykazał, żeby czuwał. Czuwajcie więc, bo nie wiecie, kiedy pan domu przyjdzie: z wieczora czy o północy, czy o pianiu kogutów, czy rankiem. By niespodzianie przyszedłszy, nie zastał was śpiących. Lecz co wam mówię, mówię wszystkim: Czuwajcie”.
Mk 13, 33–37

Inni żydowscy nauczyciele również opowiadali przypowieści o królach lub właścicielach domów, którzy udawali się w podróż i powróciwszy znajdowali swoje małżonki lub sługi wiernymi lub niewiernymi. Czytelnicy żyjący w I w. po Chr. znali wiele opowieści o takich wydarzeniach (w tym opowieści biblijnych - Prz 7,19-20), by dobrze zrozumieć ten obraz. Niewolnicy pełnili różne funkcje, lecz rola odźwiernego była szczególnie doniosła, ponieważ przechowywał on klucze właściciela, wypraszał nieproszonych gości i nadzorował innych niewolników. Jednak z wielkim prestiżem odźwiernego (niektórzy z nich poślubiali wolne kobiety) łączyła się też wielka odpowiedzialność.

34. ”Jak z człowiekiem, który udał się w podróż”: W drugiej przypowieści potrzebę czujnego oczekiwania królestwa Bożego porównuje się do czujności odźwiernego, którego pan wybrał się w podróż: nie wie on, kiedy właściciel powróci. Ponieważ nie jest znany dokładny czas powrotu konieczna jest nieustanna czujność.

35. Pora nocy, o której wspomina Jezus, nawiązuje do przyjętego przez Rzymian podziału nocy a cztery straże, zapewnia jedynie, że przyjdzie nocy, gdy sługa powinien czuwać. W większości starożytnych kultur basenu Morza Śródziemnego ostatnie pianie koguta pełniło rolę współczesnego budzika, sygnalizując nadejście poranka. W tym jednak kontekście odnosi się do „straży”, czwartej części nocy, która następowała po północy.
Ponieważ na drogach grasowali zbójcy, nie oczekiwano, by właściciel podróżował nocą, jeśli nie było to konieczne. Niewolnik mógł więc zostać zaskoczony, gdyby jego pan powrócił w nocy.

36-37. Zaśnięcie podczas pełnienia straży było surowo karane

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.