Biblia Gdańska

Biblia Gdańska – wydana w roku 1632 w Gdańsku, w drukarni Andrzeja Hünefelda Nastąpiło to w 69 lat po wydaniu Biblii Brzeskiej i było konieczne dla protestantów ze względu na zniszczenie znacznej części jej nakładu. Inicjatorem oraz autorem przekładu był ks. Marcin Janicki, od roku 1596 proboszcz w Seceminie. Przekład miał mieć charakter ekumeniczny, jego opracowanie powierzono przedstawicielom Kościoła Reformowanego, Kościoła Braci Czeskich, Kościoła Luterańskiego. Wszyscy wyznaczeni rewizorzy, na spotkaniu 1.5.1604 w Baranowie zdecydowali, aby tekst ks. Janickiego przekazać do dalszego opracowania duchownemu ewangelickiemu ks. Danielowi Mikołajewskiemu i ks. Janowi Turnowskiemu.

Ks. Daniel Mikołajewski. był doświadczonym teologiem, znał języki klasyczne i interesował się wydawnictwami biblijnymi. Ks. Jan Turnowski, był znawcą greki, opanował współczesną mu wiedzę teologiczną – został drugim rewizorem. Mikołajewski korzystał z różnych opracowań Biblii językach klasycznych, z Nowego Testamentu w opracowaniu Teodora Bezy z roku 1582, Wulgaty, z tzw. Biblii królewskiej (Biblia Regia), z wielojęzycznej Biblii wydanej w Hiszpanii, z Biblii lowańskiej z roku 1574, z przekładu łacińskiego Pagnininusa z 1527roku, z Biblii kralickiej, z Biblii Lutra, Biblii Wujka oraz Biblii Brzeskiej. Prace nad przekładem przedłużały się, więc w roku 1606 wydano sam Nowy Testament. W zamieszczonej „przemowie do łaskawego czytelnika” objaśniono cel i przyczyny nowego opracowania i wydania Biblii jak również przedstawiono przebieg prac. Przed wydaniem całej Biblii ks. Mikołajewski jeszcze raz poprawiał Nowy Testament, dokonując zmian w tekście Janickiego w oparciu o Biblię Brzeską, która stała się dla korektorów tekstem podstawowym.

Język Biblii Gdańskiej jest bardzo piękny, prosty, pełen wyrażeń potocznych. Ponieważ tłumaczy tekst bardzo dosłownie, występują często naleciałości hebrajskie i greckie. Zrezygnowano z komentarzy, a na marginesach umieszczono jedynie krótkie objaśnienia tekstu. Biblia zawiera dwie dedykacje. Pierwsza, to słowa księcia Krzysztofa Radziwiłła do króla Władysława IV, w którego ręce Książę Biblię przekazał. Druga dedykacja skierowana jest do księcia Radziwiłła. Pomiędzy Starym i Nowym Testamentem umieszczono księgi deuterokanoniczne tzw. Apokryfy. Po Objawieniu św. Jana, Mikołajewski umieścił tablicę perykop przeznaczoną na nabożeństwa niedzielne. Potem następuje "Passya albo Historia o męce, śmierci y pogrzebie Pana naszego Jezusa Chrystusa, ze wszystkich czterech Ewangelistów porządnie zebrana”. Ostatnia część to Psałterz Dawidowy z nutami, opracowany przez Macieja Rybińskiego. Jedyną ilustracją Biblii Gdańskiej jest karta tytułowa - miedzioryt przedstawiający Mojżesza i Aarona, u góry raj, u dołu zaś scenę sądu ostatecznego. Pośrodku jest tytuł dzieła – „Biblia święta: to jest, Księgi Starego y Nowego przymierza z żydowskiego y greckiego ięzyka na polski pilnie y wiernie przetłumaczone. Cum gratia et privilegio S.R.M. We Gdańsku w drukarniey Andrzeja Hunefelda roku MDCXXXII 8°”.

W porównaniu do poprzednich przekładów, Biblia Gdańska ma bardzo skromną formę i mniejszy format. Bardzo różniła się od Biblii Brzeskiej i początkowo spotkała się z odrzuceniem.

Ponieważ Biblię wydano bez zgody i zatwierdzenia kościoła katolickiego, papież Urban VIII wydał specjalny edykt zabraniający jej czytania, a Prymas Wężyk zakazał pod grozą klątwy czytania i rozpowszechniania Biblii Gdańskiej. Było to powodem zniszczenia części nakładu.

Mimo pierwotnych zastrzeżeń Biblia Gdańska doczekała się bardzo wielu wznowień w wielu krajach. Drugie wydanie - amsterdamskie ukazało się w 1660 roku w drukarni Chrysztoffa Pinrada. Wprowadzono w nim niewielkie zmiany w treści oraz zmieniono kartę tytułową Wznowienia były zasadniczo wierne oryginałowi. Poważniejsze zmiany wprowadzono dopiero w wydaniu Biblii Gdańskiej z 1738 roku ( tzw. Biblia Królewiecka). Zawarty w niej Nowy Testament poprawiono jeszcze raz w1881 roku. Ostatnie znane nam wydanie z księgami deuterokanonicznymi miało miejsce w 1913 roku w Halles. Przekład ten dostępny jest na stronie Biblii Internetowej oraz wykorzystany w wielu programach biblijnych np. Sword i e-Sword.

Biblia bez ksiąg deuterokanonicznych wydawana jest przez Towarzystwo Biblijne w Polsce.

Śląskie Towarzystwo Biblijne opracowuje współczesna wersję Biblii Gdańskiej tzw. Nową Biblię Gdańską.

Biblia Gdańska jest najtrwalszym „pomnikiem” Reformacji w Polsce. Stała się podstawową księgą nabożeństwa ewangelickiego i do dziś bardzo chętnie się z niej korzysta.

Niektóre z pośród zachowanych egzemplarzy oryginalnego przekładu, znajdują się w Bibliotece Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku, w Bibliotece Uniwersytetu Mikołaja w Toruniu, w Muzeum Historyczno-Misyjnym Księży Misjonarzy w Krakowie.

---------------------------------------

Źródła:

sword.chrzescijanie.pl :.
polska.pl :.
dabar.de :.
kosciol.pl :.
biblijna.strona.pl :.
luteranie.pl :. Geneza i charakter Biblii Gdańskiej., ks. prof. dr Jan Szeruda
luteranie.pl :. Studium Biblii Gdańskiej ks. dr Tadeusz Wojak
biblest.com.pl :.