Przekłady - Aramejski

Jeszcze w pierwszych wiekach ery chrześcijańskiej znano w synagogach praktykę ustnego tłumaczenia na język aramejski odczytanego w danym dniu fragmentu Pisma. Ponieważ aramejski nadal pozostawał językiem mówionym Żydów, zatem dla zrozumienia czytanych ksiąg konieczne było równoległe przekładanie odczytanego tekstu. Rezultat tej działalności translatorskiej był nazywany targumem.
Za czytanie i tłumaczenie tekstu świętego były odpowiedzialne dwie osoby: lektor i tłumacz zwany meturgemanem. Obie funkcje wyraźnie rozdzielano. Posługę lektora i tłumacza regulowały drobiazgowe rozporządzenia. Po każdym przeczytanym wersecie Tory należało podać jego aramejski przekład. Nie wolno było opuścić żadnego fragmentu, aczkolwiek istniały pewne teksty, których nie czytano publicznie albo nie tłumaczono na aramejski. W czytaniach z Proroków dopuszczano ciągłą lekturę trzech wierszy, po czym trzeba było podać przekład.
Pierwsze zapisy targumów pojawiły się – co potwierdzają odkrycia z Qumran i Pustyni Judzkiej – prawdopodobnie już w III w. przed Chr., choć ogromna większość zachowanej literatury targumicznej pochodzi z pierwszych stuleci ery chrześcijańskiej. Opracowywanie pierwszych pisemnych wersji aramejskich zbiegło się więc w czasie z zaistnieniem Septuaginty, której początki to pisemny przekład Tory na język grecki.
Targumy pisane nie wyparły praktyki ustnego tłumaczenia Biblii Hebrajskiej. Rabini stale zalecali ustny przekład czytanych fragmentów, prawdopodobnie dlatego, aby nie osłabić ani nie zaprzepaścić umiejętności czytania Pisma w oryginale. Nie chciano też dopuścić, by zapisy targumów miały w czymkolwiek uszczuplić wyjątkowość hebrajskich ksiąg świętych.
Rabiniczna przebudowa życia Żydów, podjęta po 70 r. po Chr., sprawiła, że wszystkie teksty targumiczne poddano surowej cenzurze. Z jednej strony wynikała ona z obawy, aby aramejski definitywnie nie wyparł hebrajskiego, z drugiej zaś była przejawem wszechstronnej cenzury doktrynalnej, sprawdzającej przekłady pod kątem zgodności z coraz bardziej rygorystycznym i ujednoliconym judaizmem w postaci określonej przez rabinów. Gromadząc i badając istniejące zapisy, rabini opracowywali wersje oficjalne, forsując je jako normatywne dla swoich współwyznawców. W ten sposób wszystkie trzy zbiory Biblii Hebrajskiej otrzymały nowe targumy na piśmie, z których część dochowała się do naszych czasów. Przetrwały w nich relikty starożytnej egzegezy biblijnej przyjętej w czasach Jezusa Chrystusa i Kościoła apostolskiego, poprzedzającej rabiniczną przebudowę judaizmu.


TARGUMY

Targumy (hebr. przekłady) to tłumaczenia ksiąg Biblii Hebrajskiej na język aramejski. Po powrocie Żydów z wygnania babilońskiego język hebrajski został wyparty przez aramejski. Zatem czytając święte teksty w synagogach, musiano je na bieżąco tłumaczyć na język zrozumiały dla słuchaczy. Z czasem spisano te ustne parafrazy (w latach 250 przed Chr. – 300 po Chr.).
Targumy nie były wiernymi tłumaczeniami, lecz zawierały wyjaśnienia i budujące aluzje wprowadzone dla lepszego zrozumienia tekstu Biblii Hebrajskiej. Były używane w czasie nauczania w synagogach. Znaczenie literatury targumicznej polegało na tym, że były to pierwsze tłumaczenia hebrajskiego tekstu Biblii, a zarazem próby jej interpretacji i przyswojenia aktualnemu odbiorcy.
Do głównych targumów należą:
– targumy qumrańskie (Kpł, Hi);
– targum Onkelosa (Pięcioksiąg);
– targum Jerozolimski (Pięcioksiąg);
– targum Jonatana (prorocy);
– targum Pseudo-Jonatana (t. Onkelosa, t. Jerozolimski);
– targum do Hi, Prz, Ps.