Przekłady Pisma Św. na j. polski - Rękopisy

Najstarsze zachowane polskie teksty biblijne to głównie przekłady Psałterza, który pełnił rolę modlitewnika. Zapewne dużo wcześniej istniały u nas ewangeliarze i lekcjonarze jednakże dowiadujemy się o nich dopiero ze wzmianek w tekstach XV-wiecznych kazań polsko-łacińskich.
W łacińskim Żywocie bł. Kingi z XIV w. istnieje wzmianka o tym, że księżna miała w zwyczaju odmawiać przed wyjęciem z kościoła 10 psalmów w języku ojczystym. Na tej podstawie A. Brückner przyjął za możliwe istnienie nieznanego dzisiaj, XIII-wiecznego przekładu – tzw. Psałterza Kingi


Najstarszymi, zachowanymi do dzisiaj przekładami są:

Psałterz floriański :. – z pierwszej połowy XIV w.

Psałterz puławski :. – z końca XV lub pierwszej połowy XVI w.


Z tego okresu pochodzą również przekłady poszczególnych psalmów, które zachowały się do dzisiaj w tekstach ówczesnych modlitw i pieśni. Na przykład psalm 50 Miserere znamy dzięki odnalezieniu przez Konstantego Świdzińskiego w 1832 r. w makulaturze introligatorskiej pojedynczej pergaminowej karty z jego tekstem. Od nazwiska osoby, która ją znalazła, nazywana jest ona Kartą Świdzińskiego lub też niekiedy Kartą medycką ponieważ przechowywana była początkowo w zbiorach Pawlikowskich w Medyce (później w Bibliotece Ossolineum we Lwowie). Tekst skopiowany w Krakowie na początku XV w. u kanoników regularnych, zgodny jest, zdaniem S. Rosponda, z tekstem Psałterza floriańskiego.

Inne fragmenty przekładów Psałterza zachowały się w:

Modlitwach Wacława - zbiór skopiowany z wielu różnych źródeł przez Wacława Ubogiego z Brodni przed rokiem 1482. Jest to mała, pergaminowa książeczka licząca 142 karty. Na jej treść składają się Godzinki o Najświętszej Maryi Pannie, Godzinki o św. Annie, Godzinki o Aniele Stróżu, a także niektóre psalmy, przytoczone dosłownie lub sparafrazowane. Przedrukowano ją w XVI w. w Psałterzu krakowskim. Rękopis znajdujący się w Peszcie wydał L. Malinowski Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego w XV w. Kraków 1887

Wigiliach za umarłe ludzie :. - zawierających 16 psalmów przetłumaczonych w całości lub we fragmentach, bez związku z przekładem Psałterza floriańskiego ani Psałterza puławskiego. Rękopis tego zbiorku modlitw do 1939 r. znajdował się w Bibliotece Krasińskich w Warszawie - w czasie wojny zaginął. Wydany został w Psałterzu floriańskim przez W. Nehringa w 1883 r.


Pierwszym przekładem, prawdopodobnie całego Pisma Świętego była:

Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka) :. – z drugiej połowy XV w.


Wśród najstarszych zachowanych rękopisów znajdują się również fragmenty Pisma Świętego:

Tak zwana Harmonia ewangeliczna - najobszerniejszy zabytek z końca XV w., z obszernym wstępem wyd. przez Janowa: Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116 (PFl 13 (1928) 273-307)

Przekład Księgi Wyjścia i Kapłańskiej z drugiej połowy XV w. (rękopis nr 50 Biblioteka Ossolineum; wyd. A. Kryński Zabytki języka staropolskiego Warszawa 1918)

Fragment Księgi Rodzaju z początku XVI w. (rękopis nr 3336 Biblioteka Jagielońska; wyd. J. Janów PFl 12 (1927) 68-93)


Zdaniem J. Janowa badania, które przeprowadził wskazują, iż w XV wieku istniały co najmniej dwa pełne przekłady Ewangelii na język polski, jednakże żaden z nich nie zachował się do dnia dzisiejszego. Z tamtego okresu posiadamy jedynie:

urywek Łk 1,46-51 (wyd. W.A. Maciejowski Dodatki do piśmiennictwa polskiego Warszawa 1851, I 30-32)

fragment Mt 25 z ok. 1450 r. (zapewne jest to część większej całości, odnaleziony został w rękopisie należącym do Biblioteki Ossolineum , wyd. A. Brückner Literatura religijna w Polsce średniowiecznej Warszawa 1903, II 69-70)

_____________________________________

Źródła:


Encyklopedia Katolicka t.II, Lublin 1995, s. 410-411

Biblia - strona o Piśmie Świętym :.

Ks. Piotr Ostański Inne staropolskie rękopisy biblijne w: Przewodnik Katolicki nr 46/99

Wirydarz - opracowania