Dekalog krok po kroku

¹Bóg zaś wypowiedział wszystkie te słowa, mówiąc: ²Ja jestem JHWH, twój Bóg, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, z domu niewoli.

1-2. Prolog składa się z informacji narratora oraz autoprezentacji JHWH jako tego, który wyzwolił Izraela z Egiptu. Z kontekstu wynika, że słowa Dekalo­gu zostały przekazane ludowi bezpośrednio przez Boga (por. Wj 20,18-21). Jed­nak według Wj 19,25 (por. 19,9) przemawiającym powinien być teraz Mojżesz. Brak koherencji pomiędzy Wj 19,25 i 20,1 tłumaczy się względami redakcyjno-teologicznymi. Przypisanie Dekalogu bezpośredniemu objawieniu ze strony Boga kwalifikuje go jako swego rodzaju konstytucję, na której oparte zostaje całe prawodawstwo Starego Testamentu. Wszystkie te słowa nie definiują jeszcze sa­mego Dekalogu z ww. 3-17, ale wskazują raczej na sam akt mowy. Określeniem Dziesięciu Przykazań jest natomiast zwrot „dziesięć słów" (por. Wj 34,28; Pwt 4,13; 10,4). Preambuła, wskazująca na autorytet prawodawcy, jest typowa dla wielu zbiorów prawnych starożytnego Bliskiego Wschodu. Najistotniejsze jed­nak jest to, że to JHWH najpierw uczynił coś dla Izraela, a dopiero potem sta­wia mu konkretne wymagania. Potomkowie Jakuba-Izraela otrzymali propozycję szczególnej relacji z JHWH i ją przyjęli. Zanim Bóg przedstawi swoje szczegó­łowe wymagania, przedstawia się im w sposób podobny do tego, który prezen­tował już poprzednio (por. Wj 19,4). Efekt tego jest dwojaki. Najpierw słowa JHWH kwalifikują źródło przykazań. Pochodzą one od Boga, który wyzwolił ich z niewoli egipskiej, a więc należy zakładać, że ich celem jest położenie pod­staw pod umocnienie niedawno uzyskanej wolności. Z drugiej zaś strony świado­mość, skąd pochodzą wymagania Dekalogu oraz tego, co zostało im ofiarowane, powinna stymulować wolę Izraelitów do dochowania im wierności. Z gramatycz­nego i teologicznego punktu widzenia możliwe jest również tłumaczenie formuły z w. 2 w sensie: „Ja, JHWH, jestem twoim Bogiem" (Jacob, 553; Dohmen, 86). W Exodusie nie chodzi bowiem tylko o wyprowadzenie Izraela z niewoli, ale i wprowadzenie go do Ziemi Obiecanej. Na Synaju położone zostają podwali­ny pod wzajemną relację pomiędzy Bogiem i Izraelem: JHWH jest ich Bogiem, a oni, poprzez wierność Jego przykazaniom, mają stać się Jego ludem. W konse­kwencji więc Dekalog nie jest tu jeszcze postrzegany jako uniwersalny zbiór pod­stawowych zasad etycznych, ale jako kwintesencja wzajemnej relacji pomiędzy JHWH i Izraelem. Uznanie JHWH za swego Boga można więc, idąc za tradycją rabiniczną, widzieć tu jako pierwszy i podstawowy nakaz Dekalogu.