Prolog

18. Podczas gdy w w. 14 przedstawione jest wcielenie w terminach teofanii synajskiej: eskēnōsen, chwała, łaska i prawda (por. Wj 34, 6), to w w. 18 mamy uściślenie teofanii. Tekst stwierdza, że nie ma rzeczywistej teofanii poza wciele­niem (por. Lindars, 97). W starszych tekstach ST bezpośrednie widzenie Boga jest przedstawiane jako niebezpieczne (Sdz 13, 22), dlatego wskazywano, że ob­jawienie Boga Mojżeszowi było tylko częściowe (Wj 33, 20). Późniejsze teksty starotestamentalne podkreślają, że widzenie Boga przekracza zdolności ludzkie (por. Syr 43, 27-33). Stąd targum do Iz 6, 5 zmienia wyrażenie „widzieć Boga" na „widzieć chwałę Boga". Czwarta Ewangelia, wychodząc z tego przekonania, podkreśla, że przez wcielenie Bóg otwiera człowiekowi możliwość osobistych kontaktów z Nim (por. 1 J 4, 12).
W świadectwach tekstualnych w. 18 znajduje się podwójna lekcja: jednorodzony Syn (P⁶⁶, B, synajski, starołac. i Peszitto) lub jednorodzony Bóg (monogenēs Theos: P⁷⁵, korekty w synajskim, A). Aktualnie w wydaniach krytycznych za au­tentyczną przyjmuje się lekcję Jednorodzony Bóg, jako trudniejszą i stanowiącą inkluzję z 1,1. Jednorodzony Bóg w w. 18 ma to samo znaczenie, co Słowo było Bogiem w w. 1 c. Chodzi o podkreślenie, że Boga może objawić tylko Bóg.
Antropomorficzna metafora na łonie Ojca (eis ton kolpon) wyraża tę samą myśl, co w w. 1 wyrażenie przy Bogu (pros ton theon). Metafora łona (gr. kolpos) pochodzi z obrazu karmienia dziecka (por. Rt 4, 16; 2 Sm 12, 3), obejmowania się przez mężczyznę i kobietę (por. Pwt 13, 7) i z analogicznej pozycji uprzywile­jowanego gościa na przyjęciu (por. 13, 23). Tekst Łk 16, 22n zawiera wyrażenie „łono Abrahama", a teksty rabiniczne mówią o łonie sprawiedliwego jako hono­rowym miejscu na uczcie niebieskiej (StrBill II, 226; por. Mt 8, 11). W języku greckim termin kolpos odnosi się do zewnętrznej części ciała. W Septuagincie sło­wo to służy do wyrażenia czułej, fizycznej bliskości. Metafora łona uwydatnia usta­wiczne otwarcie Jezusa w konkretnej, historycznej sytuacji na Ojca. Wykraczając ustawicznie poza czas historyczny i przestrzeń fizyczną (przyimek eis) w relacji do Ojca, Jezus objawia Jego tajemnicę w historii.
Dyskutuje się nad znaczeniem imiesłowu ho ōn: czy odnosi się on do preegzystencji, do postegzystencji (po zmartwychwstaniu) czy też do stanu wcielonego? F.J. Moloney (John 1:18, 63-71) wykazuje, że ewangelista ma tu na uwadze ziem­skie życie Jezusa, gdyż imiesłów (ho ōn) jest podmiotem czasownika eksēgēsato (w aor.), który wskazuje na publiczną działalność Jezusa. Takie znaczenie uwydat­niają teksty z imiesłowem ho ōn w 6, 46; 7, 29 oraz z egō eimi w 6, 35; 8, 12 i 16, 6. W 1,18 zwróconym na Boga jest ten sam Jezus, którego chwałę kontemplują wie­rzący w 1,14. Dzięki ukierunkowaniu się na intymną, tajemniczą i niewidzialną sferę Boga, Jezus może objawić Boga jako swego Ojca i jest Jedynym Bogiem (lub według innej wersji: Jedynym Synem) przed narodzeniem według ciała.
Jezus Chrystus utożsamia w swym podmiocie Słowo Przedwieczne i Syna Bo­żego. Dlatego na ogół egzegeci uważają, że termin Syn lub Syn Boży w czwartej Ewangelii ma to samo znaczenie, co Słowo Przedwieczne w 1,1. Ale niektórzy autorzy (np. Lutgert, Die johanneische Christologie, 54nn. 67; W.H. Cadman, The Open Heaven, 12nn) zauważają u Jana różnice w posługiwaniu się tymi dwoma po­jęciami, przynajmniej gdy chodzi o tytuł Syna. Gdy jest mowa o Jezusie jako Synu, bierze się w Nim pod uwagę człowieczeństwo. Według 5, 26 Ojciec dał Synowi, żeby miał w sobie życie wieczne, gdy tymczasem według 1,4 życie jest w Słowie, należy do Jego bytu. Według 10, 34n (por. 17, 19) Ojciec poświęcił Syna, czego nie można odnosić do Słowa Przedwiecznego, lecz do Słowa Wcielonego; to przyjście Słowa Przedwiecznego w ciele ludzkim uświęca człowieka Jezusa i daje Mu prawo do tytułu Syna Bożego. Zadaniem Syna Bożego jest objawienie Ojca - objawienie swojego bóstwa, objawienie miłości w Bogu, Jego planu zbawczego. Według W.H. Cadmana (The Open Heaven, 13) czwarta Ewangelia posługuje się tytułem Syn lub Syn Boży w odniesieniu do Jezusa z dwóch powodów: najpierw, mając na uwadze człowieczeństwo Jezusa, podkreśla, że Bóg pragnie objawić i rozciągnąć swoje relacje miłości, jakie istnieją między Nim a Słowem Przedwiecznym; następnie, w oparciu o to wykazuje, że przez wiarę w Syna Bożego wszyscy mogą wejść w te relacje, mogą być z Nim. Synostwo Boże Jezusa jest jedynego rodzaju.