I. Święci czczeni na Śląsku

Szukając klucza umożliwiającego wybór świętych najbardziej czczonych na Śląsku przeanalizowaliśmy tytuły kościołów znajdujących się na terenie metropolii śląskiej, czyli archidiecezji katowickiej, diecezji gliwickiej i opolskiej. Okazało się, że na „pierwszym miejscu” znalazły się tzw. kościoły mariackie, czyli oddane pod opiekę Najświętszej Maryi Panny. W obrębie metropolii śląskiej są aż 193 takie kościoły (84 – w archidiecezji katowickiej; 30 – w diecezji gliwickiej, a 79 – w diecezji opolskiej). Następnie wymienia się tradycyjne tytuły znane w różnych regionach kraju, tj. św. Józefa (33), św. Jana Chrzciciela (30) czy św. Piotra i Pawła (28) oraz tytuły wskazujące na wczesny czasokres powstania, tj. świątynie oddane pod opiekę św. Mikołaja (28) czy św. Michała (25). Na kolejnych miejscach pojawiają się trzy niewiasty szczególnie czczone na Śląsku, tj. św. Jadwiga (27), św. Anna (25) i św. Katarzyna (24). Później wymienia się kilku kolejnych świętych znanych i popularnych w różnych regionach, np. św. Antoni (17), św. Maria Magdalena (17), św. Bartłomiej (15), św. Marcin (15), św. Wawrzyniec (14), św. Jerzy (12), św. Florian (11), św. Jakub (11) czy św. Stanisław Biskup (10).

Dopiero na „20 miejscu” znajduje się pierwszy święty pochodzący „z tej ziemi” – św. Jacek Odrowąż, któremu poświęcono zaledwie dziewięć kościołów parafialnych, a za nim św. Barbara, która patronuje ośmiu kościołom.

Czy taki wykaz oddaje rzeczywisty obraz (mapę) kultu świętych na Śląsku?

Wydaje się, że potrzeba by wielu innych kryteriów, by w sposób wiarygodny określić intensywność i znaczenie kultu poszczególnych świętych oraz ich wpływ na pobożność ludu tej ziemi. Trzeba by zapewne jeszcze zbadać znacznie miejsc pielgrzymkowych – sanktuariów, wpływ poszczególnych świętych na życie codzienne, np. na wybór imion nadawanych dzieciom. A może także prześledzić ilość i wartość pieśni, modlitwy czy tradycje (zwyczaje), mające wpływ na pobożność ludową i liturgię.

Każdy wybór będzie subiektywny. Nasza propozycja „idzie po śladach” myśli Benedykta XVI, który w najnowszej adhortacji o Słowie Bożym w życiu i misji Kościoła zauważał, że „każdy święty jest jakby promieniem światła wychodzącym ze słowa Bożego” (VD 48). Wsłuchiwanie się w słowo Boże jest naszym priorytetem – punktem wyjścia. Jeśli święci – zgodnie z sugestią Papieża – są „promieniami światła wychodzącymi ze słowa Bożego”, to ich życie jest najlepszym komentarzem do Niego. Słowo Boże przechodzi przez nich, jak blask słońca przechodzi przez witraż w kościele. Wielość i piękno barw odbija się na ścianach świątyni i budzi zachwyt. Spróbujmy uchwycić te chwile z życia świętych, które objaśniają i przybliżają nam Ewangelię. „Uczenie się od nich jest niezawodną drogą do żywej i skutecznej hermeneutyki słowa Bożego” – przekonuje Benedykt XVI (VD 49).