XXV NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XXV NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok C

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Bóg ukarze gnębicieli ubogich

Czytanie z Księgi Amosa

Słuchajcie tego wy, którzy gnębicie ubogiego i bezrolnego pozostawiacie bez pracy, którzy mówicie: ”Kiedyż minie nów księżyca, byśmy mogli sprzedawać zboże? Kiedyż szabat, byśmy mogli otworzyć spichlerz? A będziemy zmniejszać efę, powiększać syki i wagę podstępnie fałszować. Będziemy kupować biednego za srebro, a ubogiego za parę sandałów i plewy pszenicy będziemy sprzedawać”.
Przysiągł Pan na dumę Jakuba: ”Nie zapomnę nigdy wszystkich ich uczynków”.
Am 8,4-7

Obłudna pobożność (8,4-8).

4-5. Por. 2,6-7.

5. ”nów księżyca”: W tym dniu nie wolno było wykonywać żadnej pracy (por. Kpł 23,24).

”zmniejszać efę”: Wykopaliska w Tirsa, dawniej stolicy Izraela, potwierdziły stosowanie sfałszowanych miar i wag. Prorok piętnuje tych, którzy skrupulatnie przestrzegają dni świętych, dopuszczając się jednocześnie niesprawiedliwości wobec bliźniego.

8. Według hebr. przekonań zło dosłownie zanieczyści ziemię. Tutaj ziemia drży (por. 1,1) z powodu popełnionego przez człowieka grzechu (ww. 4-6). Zachowanie się Nilu nie było raczej związane z trzęsieniem ziemi, gdyż przybór wód i ich spadek nie następują nagle i gwałtownie. Por. 9,5b.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

8,5. Konflikt pomiędzy religią a gospodarką. Kilka wieków później, w Jerozolimie z okresu perskiego, Nehemiasz przekonał się, że pragnienie kupców, by bez przeszkód prowadzić interesy, utrudniało im przestrzeganie prawa religijnego i przepisów dotyczących szabatu - narzekali na nie, a niekiedy nawet odchodzili (zob. komentarz do Ne 10,31). W krajach sąsiadujących z Izraelem również obchodzono święta religijne (zob. komentarz do Wj 20,8-11), lecz tylko w Izraelu istniało przykazanie przestrzegania szabatu i powstrzymywania się na jego czas od wykonywania wszelkiej pracy (zob. komentarz do 31,12-17). Te religijne ograniczenia nałożone na handel powodowały tarcia i najwyraźniej przyczyniły się do nieuczciwych praktyk, by "wyrównać" sobie poniesione w szabat straty.

8,5. Oszustwa popełniane na rynku. Z pewnością narzekania Amosa na kupców izraelskich nie były niczym wyjątkowym. Na przykład w egipskim utworze Pouczenia Amenemope pojawia się oskarżenie kupców o posługiwanie się fałszywymi wagami; podobny ustęp znaleźć można również w babilońskiej literaturze mądrościowej. W Kodeksie Hammurabiego widnieje stwierdzenie o bankierach, którzy "posługują się lekkimi odważnikami, mierząc pożyczane ziarno lub srebro, zaś ciężkimi, gdy odbierają dług".

8,6.Plewy pszeniczne. Pragnąc wycisnąć jak najwięcej zysku, kupcy handlujący ziarnem oszukiwali ubogich, sprzedając im w tym charakterze "plewy pszeniczne". Podobne oskarżenie pada w egipskim utworze Opowieść o wymownym wieśniaku, gdzie jest skierowane pod adresem tych, którzy "zastępują lepsze towary gorszymi". Hebrajskie słowo przetłumaczone jako "plewy pszeniczne" pojawia się tylko tutaj, jest jednak pokrewne słowu "upadać", wskazuje więc na kiepska jakość lub resztki.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Pana pochwalcie, On dźwiga biednego.

Chwalcie słudzy Pańscy,
chwalcie imię Pana.
Niech imię Pana będzie błogosławione,
teraz i na wieki.
Refren.
Pan jest wywyższony nad wszystkie ludy,
ponad niebiosa sięga Jego chwała.
Kto jest jak nasz Pan Bóg,
co ma siedzibę w górze,
i w dół spogląda na niebo i na ziemię.
Refren.
Podnosi z prochu nędzarza
i dźwiga z gnoju ubogiego,
by go posadzić wśród książąt,
wśród książąt swojego ludu.
Refren.

Ps 113,1-2.4-6.7-8

Ps 113. Hymn z formami rozkazującymi i imiesłowowymi, które są charakterystyczne dla hymnu.

Struktura:
ww. 1-3 (wielbienie imienia Jahwe);
ww. 4-6 (wywyższenie Jahwe);
ww. 7-9 (Jahwe odmienia sytuację ubogich i niepłodnych).

2b-3a. ”odtąd i aż na wieki”: Meryzm stwierdzający, że imię Jahwe należy wielbić zawsze i wszędzie.

4. Połączenie wywyższenia Jahwe z wywyższeniem ubogiego w w. 7. Działanie Jahwe wypływa z Jego charakteru.

5-9. Odnośnie do fragmentu podobnego w treści i formie por. Ps 35,10. Połączenie ww. 5-9 z pieśnią Anny w 1 Sm 2,1-10 sugeruje zależność literacką, chociaż jej charakter nie jest jasny.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Wspólne błagania za wszystkich ludzi

Czytanie z Pierwszego Listu świętego Pawła Apostoła do Tymoteusza

Zalecam przede wszystkim, by prośby, modlitwy, wspólne błagania, dziękczynienia odprawiane były za wszystkich ludzi: za królów i za wszystkich sprawujących władzę, abyśmy mogli prowadzić życie ciche i spokojne z całą pobożnością i godnością. Jest to bowiem rzecz dobra i miła w oczach Zbawiciela naszego, Boga, który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy.
Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus, który wydał siebie samego na okup za wszystkich jako świadectwo we właściwym czasie. Ze względu na nie ja zostałem ustanowiony głosicielem i apostołem - mówię prawdę, nie kłamię - nauczycielem pogan w wierze i prawdzie.
Chcę więc, by mężczyźni modlili się na każdym miejscu, podnosząc ręce czyste bez gniewu i sporu.
1 Tm 2,1-8

INTENCJE MODLITWY (2,1-7). W tym fragmencie podkreślone jest Boże pragnienie zbawienia wszystkich ludzi (zob. także 1 Tm 4,10; Tt 2,11; 3,5.7). Za taką interpretacją przemawiają przesłanki teologiczne zawarte w ww. 5-6, natomiast w. 7 wskazuje, że Paweł w szczególny sposób popierał tę misję.

1-4. Rzymianie pozwalali podbitym ludom oddawać cześć własnym bogom, musiały one jednak okazywać lojalność wobec Rzymu, czcząc także boginię Romę i boskiego cezara. Ponieważ Żydzi oddawali wyłącznie cześć jedynemu Bogu, Rzymianie zezwolili im modlić się i składać ofiary z prośbą o zdrowie cesarza, zamiast modlić się i składać ofiary jemu samemu. Modlitwy w intencji cesarza były regularnie odmawiane w synagogach, co potwierdzało lojalność tych instytucji żydowskich wobec państwa rzymskiego. Kiedy zeloci postanowili zrzucić rzymskie jarzmo „ze względu na Boga", przestali składać w Świątyni ofiary w jego intencji. Ten akt buntu w 66 r. po Chr. stanowił wypowiedzenie wojny Rzymowi. Miało to miejsce kilka lat po napisaniu przez Pawła tego listu. Chrześcijańskie modlitwy publiczne za cesarza oraz zarządców prowincji i miejscowych urzędników były dowodem, że wierzący byli dobrymi obywatelami społeczeństwa, w którym żyli (Jr 29,7). Pawłem nie kieruje wyłącznie motyw zachowania pokoju (1 Tm 2,2), lecz również troska o głoszenie Ewangelii (1 Tm 2,3-4).

1. ”Zalecam”: Każdy człowiek powinien uczestniczyć w błagalnych i dziękczynnych modlitwach wspólnoty.

2. ”za królów:” Podobnie jak Żydzi, także chrześcijanie nie uczestniczyli w obywatelskim kulcie bogów i z tego powodu byli podejrzanymi. Aby odeprzeć podejrzenia, Żydzi i chrześcijanie jasno dawali do zrozumienia, że modlą się o pomyślność imperatora i innych władz cywilnych. Autor Listów pasterskich nie zachęca jednak do tej modlitwy ze względu na patriotyzm jako taki, lecz po to, by władze pozwalały chrześcijanom żyć w pokoju („abyśmy mogli prowadzić życie ciche i spokojne" [w. 2]), a także z (ukrytą) nadzieją, że również sprawujący władzę dojdą do „poznania prawdy" (ww. 3-4).

”pobożnością”: Zob. Tt 1,1.4.

”poznania prawdy”: Zob. Tt 1,1. 5-6. Większość tekstu lub nawet cały zdaje się być tradycyjną formułą wiary,

”jeden jest Bóg”: Jeśli Bóg jest jeden, to musi interesować się wszystkimi ludźmi, a nie tylko tą czy inną grupą lub narodem.

”jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus”: Powtórzenie słowa „jeden" łączy Chrystusa z Bogiem. Ponadto człowieczeństwo Chrystusa jest podkreślone zarówno przez użycie słowa anthropos, „człowiek", jak i przez określenie „pośrednik" (użyte wobec Mojżesza w Ga 3,19-20).

5-7. Zarówno misja Chrystusa, jak i misja Pawła potwierdzały Boży cel - pragnął On, by wszyscy ludzie zostali zbawieni. W judaizmie mądrość lub Prawo, w mniejszym zakresie także Mojżesz, były uważane za pośredników Bożego objawienia, ostatecznie jednak jego skuteczność odnosiła się tylko do Izraela, nie zaś do pogan. Większość pogan wierzyła w istnienie wielu pośredników objawienia, podobnie jak w istnienie wielu bogów.

6. ”na okup za wszystkich”: Por. Mk 10,45. Ponownie został podkreślony uniwersalny charakter ofiary Chrystusa,

”jako świadectwo we właściwym czasie”: „świadectwo" Chrystusa niewątpliwie odnosi się do jego śmierci (zob. 2 Tm 1,8), lecz prawdopodobnie dotyczy także całej jego działalności. To, co Chrystus uczynił, świadczy o wypełnieniu się Bożej obietnicy (zob. Tt 1,2-3; 2 Tm 1,1).

7. ”mówię prawdę, nie kłamię”: Integralna rola Pawła w Bożym planie zbawienia jest tutaj podkreślona przez formułę zapewnienia, zaczerpniętą z Rz 9,1.

JAK POWINNI ZACHOWYWAĆ SIĘ MĘŻCZYŹNI (2,8).

8. Najwyraźniej kłótnie pomiędzy mężczyznami rzutowały na sprawowanie publicznych nabożeństw (1 Tm 1 ,6). Chociaż „gniew i spór" były ogólnie rzecz biorąc złe, Paweł zwraca się do mężczyzn, bowiem to oni ten grzech popełniali. W Starym Testamencie, w judaizmie, na Bliskim Wschodzie i w świecie grecko-rzymskim wznoszono zwykle ręce w geście uwielbienia lub prośby. Żydzi z diaspory zwykle myli ręce przed modlitwą, więc „ręce czyste (lub święte)" stały się naturalnym obrazem prawdziwego kultu (por. też Ps 24,4).

”na każdym miejscu”: Wyrażenie zaczerpnięte z Ml 1,11, używane w formułach prawnych dotyczących kultu (por. także Did. 14.3).

”podnosząc ręce czyste”: We wczesnej sztuce chrześcijańskiej w takiej postawie zwykle przedstawiano osobę modlącą się, tzn. postawa stojąca, z rozpostartymi ramionami i z dłońmi skierowanymi wewnętrzną stroną ku górze, co wskazywało na gotowość przyjęcia Bożych darów,

”bez gniewu i sporu”: Por. Flp 2,14. Według autora Listów pasterskich fałszywych nauczycieli charakteryzowało wszczynanie sporów i dyskusji (1 Tm 6,4; 2 Tm 2,14.23).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Jezus Chrystus, będąc bogaty, dla was stał się ubogim,
aby was swoim ubóstwem ubogacić.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
2 Kor 8,9

EWANGELIA
Przypowieść o nieuczciwym rządcy

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Jezus powiedział do swoich uczniów: ”Pewien bogaty człowiek miał rządcę, którego oskarżono przed nim, że trwoni jego majątek. Przywołał go do siebie i rzekł mu: »Cóż to słyszę o tobie? Zdaj sprawę z twego zarządu, bo już nie będziesz mógł być rządcą«.
Na to rządca rzekł sam do siebie: »Co ja pocznę, skoro mój pan pozbawia mię zarządu? Kopać nie mogę, żebrać się wstydzę. Wiem, co uczynię, żeby mię ludzie przyjęli do swoich domów, gdy będę usunięty z zarządu«.
Przywołał więc do siebie każdego z dłużników swego pana i zapytał pierwszego: »Ile jesteś winien mojemu panu?«. Ten odpowiedział: »Sto beczek oliwy«. On mu rzekł: »Weź swoje zobowiązanie, siadaj prędko i napisz: pięćdziesiąt«. Następnie pytał drugiego: »A ty, ile jesteś winien?«. Ten odrzekł: »Sto korcy pszenicy«. Mówi mu: »Weź swoje zobowiązanie i napisz: osiemdziesiąt«. Pan pochwalił nieuczciwego rządcę, że roztropnie postąpił. Bo synowie tego świata roztropniejsi są w stosunkach z ludźmi podobnymi sobie niż synowie światła.
Ja także wam powiadam: »Zyskujcie sobie przyjaciół niegodziwą mamoną, aby gdy wszystko się skończy, przyjęto was do wiecznych przybytków. Kto w drobnej rzeczy jest wierny, ten i w wielkiej będzie wierny; a kto w drobnej rzeczy jest nieuczciwy, ten i w wielkiej nieuczciwy będzie. Jeśli więc w zarządzie niegodziwą mamoną nie okazaliście się wierni, prawdziwe dobro kto wam powierzy? Jeśli w zarządzie cudzym dobrem nie okazaliście się wierni, kto wam da wasze?
Żaden sługa nie może dwom panom służyć. Gdyż albo jednego będzie nienawidził, a drugiego miłował; albo z tamtym będzie trzymał, a tym wzgardzi.
Nie możecie służyć Bogu i Mamonie«”.
Łk 16,1-13

OBOWIĄZEK DZIELENIA SIĘ MAJĘTNOŚCIAMI z POTRZEBUJĄCYMI (16,1-31).
Tematem spajającym ten pozornie wielowątkowy rozdział jest wykorzystywanie bogactwa dla dobra innych, szczególnie potrzebujących. Rozdział dzieli się na cztery wzajemnie ze sobą powiązane części: 16,l-8a; I6,8b-13; 16,14-18; 16,19-32. l-8a. Przypowieść o „obrotnym rządcy" kończy się w w. 8a; panem, o którym mowa w w. 8a, nie jest Jezus, lecz bogaty właściciel ziemski z ww. 1, 3, 5. Sytuacja prawna, którą nakreślono w tej przypowieści, ma szerokie potwierdzenie i jest sprzeczna ze starotestamentowym zakazem lichwy. Rządca był upoważniony do podpisywania umów w imieniu swojego pana. Lichwiarski procent odebrany w oliwie i pszenicy nie zostałby uwidoczniony w umowie na oddzielnym miejscu. Zostałby ujęty w sumie wymienionej w kontrakcie. Mimo że w umowie widniała ilość 4000 litrów oliwy (zob. w. 6), kontrahent otrzymałby jedynie 2000 litrów z powodu narzutu w wysokości 100 procent. Nic nie wskazuje na to, że rządca mógł przywłaszczyć sobie zysk, traktując go jako swoją zapłatę; praca rządcy polegała na zarabianiu pieniędzy dla swojego pana. Zob. J.D.N. Derrett, AT5 7 (1960-1961) 198-219.

1. Wielu zamożnych właścicieli ziemskich miało rządców, którzy pełnili pieczę nad ich majątkiem. Ci administratorzy lub rządcy mogli być niewolnikami (jak to ma miejsce w tej przypowieści; zob. Łk 16,3-4) lub ludźmi wolnymi. Trwonienie majątku należącego do kogoś innego uważano za przestępstwo godne szczególnej pogardy (por. Łk 15,13).

”bogaty człowiek”: Słowa te wyjaśniają sytuację całej przypowieści; zob. też 16,19. Pan to nieobecny właściciel, bardzo nielubiana postać palestyńskiego czy grecko-rzymskiego społeczeństwa.

”którego oskarżono przed nim, że trwoni jego majątek”: Takie jest negatywne znaczenie słowa diaballein.

2-4. Chociaż właściciel odprawił rządcę, dał mu jednak pewien czas na uporządkowanie spraw. Rządca wykorzystuje ten czas, by zjednać sobie przychylność ludzi, którym później będzie być może służył. Starożytni byli bardzo wyczuleni na oznaki wdzięczności, które obdarowani byli winni swoim dobroczyńcom. Rządca wykorzystuje władzę swego pana, chociaż nie powinien tego dłużej czynić.
Zarówno żebranie, jak i kopanie były uważane za zajęcia niegodne. Do kopania byli zwykle używani niewolnicy lub ludzie nie posiadający innych umiejętności - czynność ta była uważana za najcięższą pracę.

2. Pan daje wiarę oskarżeniom i zamierza odprawić swojego rządcę.

3-4. ”Wiem, co uczynię”: W wewnętrznym monologu, mającym skłaniać czytelnika do poparcia go, niesprawiedliwe potraktowany rządca nie ulega samoużalaniu i niezdecydowaniu. Podejmuje konkretne kroki.

5. Ci dzierżawcy mogli być winni właścicielowi pewną stałą część zbiorów. Nie musieli regulować zobowiązań przed czasem żniw.

”dłużników swego pana”: Łukasz dwukrotnie wymienia kwoty, które byli winni właścicielowi. Nic nie wskazuje na to, że rządca zrzeka się swojej prowizji - pragnie się odpłacić swemu panu jego kosztem. Anuluje lichwiarskie zyski swojego pana. Z pewnością dłużnicy odwzajemnią taki hojny dar (zob. 4).

6-7. Ilość oliwy z oliwek (100 beczek, około 40 hektolitrów) odpowiadała produkcji z blisko 150 drzew oliwnych i miała wartość około 1000 denarów, co było sumą niebagatelna. Ilość pszenicy (100 korców, również około 40 hektolitrów) odpowiadała produkcji z około 100 akrów ziemi i była warta około 2500 denarów. Procent umarzanych długów jest różny, lecz w każdym przypadku darowano podobną kwotę (około 500 denarów). Wszyscy ci dzierżawcy byli ludźmi stosunkowo zamożnymi, mogli wiec w przyszłości zatrudnić sprytnego rządcę.
W ciężkich czasach panowie umarzali czasami cześć długu, spisując ją na straty, w zamian za sławę dobroczyńców.

8. Wszystkie te zmiany zobowiązań wymagały jedynie dodania kilku małych znaków w dokumentach, sporządzonych przez samych klientów. Gdyby przychody okazały się niższe od planowanych, trudno byłoby rozpoznać, że zyski właściciela zostały uszczuplone z powodu sprzeniewierzenia się rządcy.
Co więcej, rządca zdobył sobie publiczne uznanie, wsławił też swego pana jako hojnego dobroczyńcę. Gdyby pan go teraz ukarał, ludzie mogliby odnieść wrażenie, że czyni to z powodu jego dobroczynnego postępowania. Rządca mógł trafić do więzienia, jednak sprytnie stawia wszystko na jedną kartę honoru swego pana, jako człowieka szczodrego. Często w starożytnych opowieściach wpływowe osoby doceniają i nagradzają ludzi sprytnych, nawet jeśli wykorzystali swój spryt przeciwko nim (por. Wj 1,10). Niektóre opowieści (bez wątpienia cieszące się popularnością wśród niewolników) ukazują niewolników przechytrzających swych właścicieli, chociaż ten rządca wydaje się człowiekiem wolnym (stąd „żebrać" w Ł.k 16,3). Wątek przypowieści mógł więc przypominać jedną z historii, które znali słuchacze Jezusa.

8a. ”pochwalił”: Rządca nie został pobity ani ukarany (w przeciwieństwie do 12,46).

”nieuczciwego rządcę”: Słowa te nie są jedynie powtórzeniem ww. 1-2, lecz nawiązują do nieuczciwego postępowania opisanego w ww. 5-7

”roztropnie”: „Przymiotnik phronimos odnosi się do działania zmierzającego do osiągnięcia określonego celu. Nie ma on nic wspólnego z cnotą w bardziej ogólnym znaczeniu - sprawiedliwości" (P. Perkins, Hearing the Parables of Jesus [MY, 1981] 166).

Jaki jest sens 16,1-8a? Ponieważ Łukasz jest znany ze skłonności do posługiwania się „przykładami-opowiadaniami", nie zaś przypowieściami (zob. 10,29-37; 12,16-21; 16,19-31; 18,9-14), by zwrócić uwagę czytelników dla przekazania im przesłania, 16,1-8a jest zwykle rozumiany jako przykład-opowiadanie, które interpretuje się na dwa sposoby. Popularne tłumaczenie stwarza liczne problemy, głosi bowiem, że Jezus naucza, iż uczniowie powinni naśladować postępowanie nieuczciwego rządcy. Takie nauczanie jest moralnie naganne. Interpretacja naukowa głosi, że należy naśladować roztropność rządcy w używaniu bogactwa (mimo że majątek, którym rozporządzał, nie był jego własnością).

Jeszcze inni uważają 16,1-8a za przypowieść o królestwie Bożym. Niektórzy zwolennicy tego poglądu twierdzą, że punktem, łączącym działania opisane w tej przypowieści z reakcjami słuchaczy Jezusa w czasie jego podróży do Jerozolimy jest podobieństwo: w chwili kryzysu rządca okazał zdecydowanie, podobnie powinni uczynić słuchacze Jezusa, wahający się z podjęciem decyzji pójścia za nim i za jego nauką o królestwie. Inni uważają, że punktem tym jest różnica: koncepcja sprawiedliwości zawarta w nauczaniu o królestwie nie jest zgodna z postępowaniem pana opisanym w w. 8a. Jak pan mógł pochwalić niesprawiedliwe postępowanie względem siebie i nie ukarać nieuczciwość? Czy powszechnie przyjęte standardy sprawiedliwości nie obowiązują w królestwie, które zwiastuje Jezus? Tak, w Jezusowym królestwie sprawiedliwości i mocy panowie nie odgrywają się. Takie odczytanie znaczenia przypowieści zgadza się z przykazaniem Jezusa, by miłować wrogów (6,27-35) oraz z nauczaniem o zaniechaniu zemsty i miłowaniu nieprzyjaciół (zob. 9,51-55; 10,29-37; 17,11-19; 22,47-55; 23,34). Zob. B.B. Scott, Bib 64 (1983) 173-188.

8b-13. Istnieją rozmaite interpretacje tej przypowieści, czerpiące z powtarzających się w niej słów. Wszystkie koncentrują się wokół zagadnienia korzystania z bogactwa i stanowią doskonały przykład dwutorowego myślenia Łukasza: mamona może zwieść uczniów, odciągając ich od Boga, mimo to powinni jej używać -dając teraz jałmużnę!

8b. ”synowie tego świata roztropniejsi są”: Obrotny rządca uosabia radosną reakcję, którą ludzie tego świata okazują we wzajemnych kontaktach, w przeciwieństwie do letniej reakcji uczniów na królestwo Jezusa.

9. ”niegodziwą mamoną”: Mamona („pieniądze, w których człowiek pokłada zaufanie") jest częścią tego złego wieku. Uczniowie powinni zamieniać mamonę na niebiański kapitał, dzieląc się nią z innymi, szczególnie z potrzebującymi. Zob. 12,33-34. Przykazanie Jezusa na temat dawania jałmużny potwierdza ważność (zob. 16,16-17) nauczania Prawa i Proroków na temat dawania jałmużny (16,29-31).

10. ”wierny”: Przypowieść ta wskazuje na konieczność codziennego okazywania wierności.

11. Jeśli uczniowie nie będą dzielili się majętnościami, nie zostanie im powierzona prawdziwa, niebiańska rzeczywistość.

12. Jeśli uczniowie będą dzielić się majętnościami, które otrzymali od Boga, otrzymają na własność niezniszczalne bogactwo nieba.

13. ”Nie możecie służyć Bogu i Mamonie”: Uczeń musi albo całkowicie podporządkować się Bogu, albo poddać się -w niewolę mamony - człowiek okazuje lojalność wobec Boga dzieląc się pieniędzmi z innymi, szczególnie z potrzebującymi.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.