Rocznica poświęcenia Bazyliki Laterańskiej

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

ROCZNICA POŚWIĘCENIA BAZYLIKI LATERAŃSKIEJ

Czytania mszalne

 PIERWSZE CZYTANIE
Woda wypływająca ze świątyni niesie życie

Czytanie z Księgi proroka Ezechiela

Podczas widzenia otrzymanego od Pana zaprowadził mnie anioł z powrotem przed wejście do świątyni, a oto wypływała woda spod progu świątyni w kierunku wschodnim, ponieważ przednia strona świątyni była skierowana ku wschodowi; a woda płynęła spod prawej strony świątyni na południe od ołtarza. I wyprowadził mnie przez bramę północną na zewnątrz i poza murami powiódł mnie od bramy zewnętrznej, skierowanej ku wschodowi. A oto woda wypływała spod prawej ściany świątyni, na południe od ołtarza.

Anioł rzekł do mnie: „Woda ta płynie na obszar wschodni, wzdłuż stepów, i rozlewa się w wodach słonych, i wtedy wody jego stają się zdrowe. Wszystkie też istoty żyjące, od których tam się roi, dokądkolwiek potok wpłynie, pozostaną przy życiu: będą tam też niezliczone ryby, bo dokądkolwiek dotrą te wody, wszystko będzie uzdrowione.

A nad brzegami potoku mają rosnąć po obu stronach różnego rodzaju drzewa owocowe, których liście nie więdną, których owoce się nie wyczerpują; każdego miesiąca będą rodzić nowe, ponieważ ich woda przychodzi z przybytku. Ich owoce będą służyć za pokarm, a ich liście za lekarstwo”.

Ez 47,1-2.8-9.12

Wizja źródła wypływającego ze Świątyni (47,1-12).

Ponieważ rozdz. 40-46 dotyczyły Świątyni i czynności rytualnych w niej wykonywanych, ich punktem kulminacyjnym jest wizja ożywiającej mocy wypływającej ze świątyni. Prorok opisuje rzekę, wypływającą po wsch. stronie świątyni, skręcającą nieco na płd., do doliny Cedron i wpadającą do Morza Martwego. Tam zamienia ona martwe, słone wody w miejsce obfitujące w ryby, nad którego brzegami rosną drzewa. Cud ten jest potwierdzeniem życiodajnej mocy Boga mieszkającego w świątyni. Chociaż opisy geograficzne odznaczają się realizmem, motywy mają wyraźnie mityczny charakter, nawiązujący do opisu raju (zob. rajskie rzeki nawadniające ogród Eden w Rdz 2,10-14). Ezechiel nie oczekiwał, że wizja ta urzeczywistni się fizycznie. Scena ta jest symbolicznym obrazem żyzności i ożywczej mocy.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Bóg jest we wnętrzu swojego Kościoła.
Bóg jest dla nas ucieczką i siłą:
najpewniejszą pomocą w trudnościach.
Przeto nie będziemy się bali, choćby
zatrzęsła się ziemia
i góry spadły w otchłań morza.
Refren.
Nurty rzeki rozweselają miasto Boże,
najświętszy przybytek Najwyższego.
Bóg jest w Jego wnętrzu, więc się nie
zachwieje,
Bóg je wspomoże o świcie.
Refren.
Pan Zastępów jest z nami,
Bóg Jakuba jest naszą obroną.
Przyjdźcie, zobaczcie dzieła Pana,
zdumiewające dzieła, których dokonał
na ziemi.
Refren.

Ps 46,2-3.5-6.8-9

Ps 46. Pierwszy hymn o Syjonie, hymn chwały na cześć świątyni (także Ps 48; 76; 84; 87; 122), identyfikowany na podstawie 7 występujących w nim kilku motywów tradycji Syjonu (rzeka raju, walka i zwycięstwo Jahwe nad bezładnymi siłami morskimi, pokonanie obcych narodów). Struktura: ww. 2-4 (wybuch chaosu); ww. 5-8 (pełne pokoju, miasto Boże, wśród niepokojów politycznych); ww. 9-12 (koniec wojny i wywyższenie Boga). Refren w w. 8 i w. 12.

2-4. Wybuch chaosu opisany jest jako trzęsienie ziemi, upadek gór, wzburzenie morza.
5. Pokojowe „miasto Boże"; wzburzone wody zostały przemienione w rzekę, która rozwesela miasto.
6. Chociaż góry drżą, miasto, gdzie mieszka Bóg, nie zachwiało się. Na temat pomocy Bożej o poranku zob. Ps 5,4.
9-10. Podobnie jak obraz wzburzonego chaosu zmienił się w obraz spokojnego miasta, tak opis niepokoju politycznego kończy się zaprzestaniem wojen i zniszczeniem broni (Ps 76,4; Oz 2,20; Za 9,10).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE

Jesteście Bożą budowlą

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Filipian

Bracia:
Jesteście uprawną rolą Bożą i Bożą budowlą. Według danej mi łaski Bożej, jako roztropny budowniczy, położyłem fundament, ktoś inny zaś wznosi budynek. Niech każdy jednak baczy na to, jak buduje. Fundamentu bowiem nikt nie może położyć innego niż ten - który jest położony, a którym jest Jezus Chrystus.

Czyż nie wiecie, żeście świątynią Boga i że Duch Boży mieszka w was? Jeżeli ktoś zniszczy świątynię Boga, tego zniszczy Bóg. Świątynia Boga jest święta, a wy nią jesteście.

1 Kor 3,9b-11.16-17 

9b. uprawną rolą Bożą i Bożą budowlą: Znaczenie tych obrazów jest powszechnie zrozumiałe (zob. Conzelmann, 1 Corinthians 75). W usianej kamieniami Palestynie oczyszczenie pól oznaczało zamiar wznoszenia murów (Jr 1,10).

10. Ilustracja budowli powoduje odejście od głównego tematu; Paweł robi dygresję o jakości wkładu pracy oraz oczekiwań co do służby innych.

11. Parenetyczna aluzja do hasła stronnictwa Kefasa, że Kościół winien być zbudowany na Piotrze (Mt 16,18); zob. komentarz do 1,12.

10-11. „Roztropny budowniczy" to ten, który kieruje pracami. Paweł określa strategię budowlaną i wyznacza zadania.

12-15. Również w innych starożytnych opowiadaniach pojawia się porównanie różnych materiałów budowlanych, jakie Paweł tutaj wymienia. Co więcej, wszyscy wiedzieli, który z materiałów wytrzyma próbę ognia (por. np. Lb 31,23). Starożytni pisarze żydowscy porównywali czasami grzeszników do słomy, która zostanie spalona w dniu sądu (w *Starym Testamencie por. np. Iz 33,11). Jedynie sąd odsłoni ostateczną wartość dzieła każdego ze sług.

16. Od przykładu budowli Paweł przechodzi do tematu uświęcenia. świątynią Boga: W przeciwieństwie do esseńczyków, którzy łączyli tę koncepcję z duchową ofiarą (1QS 8,4-9; 9,3-5), podstawą uświęcenia czyni Paweł Bożą obecność (6,19; 2 Kor 6,16; zob. G. Klinzing, Die Umdeutung des Kultus in der Qumrangemeinde und im Neuen Testament [SUNT 7; Goettigen, 1971] i artykuł Jerome'a Murphy-O'Connor w RB 79 [1972] 435-440).

17. Świątynia Boga jest święta: wspólnotę wierzących niszczy brak uświęcenia jej członków (zob. I. de la Potterie i S. Lyon-La vie selon l'Esprit [Paris, 1965], rozdz. 7).

16-17. Także w *Zwojach znad Morza Martwego przedstawiano Boży lud jako budowlę, świątynię. Obraz ten był przypuszczalnie na tyle znany, że Pawłowi czytelnicy od razu go rozumieli

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ

Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Wybrałem i uświęciłem tę świątynię,
aby moja obecność trwała tam na wieki.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.

2 Krn 7,16

 EWANGELIA
Mówił o świątyni swego ciała

Słowa Ewangelii według świętego Jana

Zbliżała się pora Paschy żydowskiej i Jezus udał się do Jerozolimy. W świątyni napotkał tych, którzy sprzedawali woły, baranki i gołębie, oraz siedzących za stołami bankierów. 

Wówczas sporządziwszy sobie bicz ze sznurków, powypędzał wszystkich ze świątyni, także baranki i woły, porozrzucał monety bankierów, a stoły powywracał.

Do tych zaś, którzy sprzedawali gołębie, rzekł: „Weźcie to stąd, a nie róbcie z domu mego Ojca targowiska”. Uczniowie Jego przypomnieli sobie, że napisano: „Gorliwość o dom Twój pożera Mnie”. 

W odpowiedzi zaś na to Żydzi rzekli do Niego: „Jakim znakiem wykażesz się wobec nas, skoro takie rzeczy czynisz?”.
Jezus dał im taką odpowiedź: „Zburzcie tę świątynię, a Ja w trzech dniach wzniosę ją na nowo”.
Powiedzieli do Niego Żydzi: „Czterdzieści sześć lat budowano tę świątynię, a Ty ją wzniesiesz w przeciągu trzech dni?”. On zaś mówił o świątyni swego ciała.

Gdy zatem zmartwychwstał, przypomnieli sobie uczniowie Jego, że to powiedział, i uwierzyli Pismu i słowu, które wyrzekł Jezus.
J 2,13-22

Judea: Oczyszczenie Świątyni (2,13-25) 

Czwarta Ewangelia w odróżnieniu od Ewangelii synoptycznych umieszcza ten epizod na początku publicznej działalności Jezusa i nie ukazuje go jako przyczyny wrogości żydowskich przywódców do Jezusa podczas jego (zob. Mk 11,15-19). W relacji Janowej prawo Jezusa do takiego postępowania zostanie zakwestionowane na samym początku, natomiast w relacjach synoptycznych oddziela go od samego wydarzenia pewien okres (Mk 11,27-28). Oskarżenie, że Jezus przepowiedział zniszczenie świątyni, pojawi się później jako jeden z elementów fałszywego świadectwa przeciwko Jezusowi złożonemu przed Wysoką Radą (Mk 14,58). Jan poddał ową tradycję ponownej interpretacji, odnosząc ją do zmartwychwstania Jezusa. Krytyka świątyni stanowi przygotowanie do wypowiedzi o „prawdziwych czcicielach" w J 4,21. Ostry atak na świątynię dostarcza przywódcom żydowskim bardziej zrozumiałego powodu do aresztowania Jezusa niż wskrzeszenie Łazarza. 43 (2 13-22).

Znak zmartwychwstania. Wydaje się, że ewangelista zmienił miejsce epizodu o oczyszczeniu świątyni, by moc ukazać cud wskrzeszenia Łazarza jako bezpośrednią przyczynę śmierci Jezusa. Brak szerszych paraleli słownych między J a Ewangeliami synoptycznymi wskazuje, że jego wersja opowiadania została zaczerpnięta z niezależnej tradycji: Jan wspomina o „wołach", „barankach" i „gołębiach"; ukazuje Jezusa przygotowującego sobie bicz ze sznurków, a następnie zwracającego się oddzielnie do sprzedawców gołębi (w Ewangeliach synoptycznych przewraca również ich stoły). W odróżnieniu od relacji synoptycznych usprawiedliwieniem czynu Jezusa nie jest cytat zaczerpnięty z Pisma (por. Iz 56,7; Jr 7,11), lecz bezpośrednia wypowiedź Pana.

17. Uczniowie jego przypomnieli sobie, że napisano. Wyrażenie "przypomnieli sobie" to w J zwrot oznaczający proces, w rezultacie którego wspólnota po zmartwychwstaniu odkryła w Jezusie wypełnienie Pisma. Uczniowie przytaczają starotestamentowy cytat  (Ps 69,10), chociaż ewangelista zastąpił czas teraźniejszy czasem przyszłym, mając przypuszczalnie na uwadze wielką wrogość, jaka miała zapanować między Jezusem z "Żydami" (J 5,16.18).

18-20. Domaganie się „znaku" Podczas publicznej działalności Jezusa pojawia się zarówno Wj 6,30, jak i w Ewangeliach synoptycznych (Mk 8,11-12; Mt 12,38-39; 16,11; Łk 11,16.29-30). Odpowiedź Jezusa ma postać zagadkowej wypowiedzi objawiającej, która nie mogła zostać zrozumiana w sytuacji, którą opisuje opowiadanie. W sposób charakterystyczny dla Janowych" nieporozumień, przywódcy domniemają, że Jezus grozi zniszczeniem ich wspaniałej świątyni, której budowę Herod rozpoczął ok. 20 r. przed Chr. (por. Historia Izraela 81,158) i która zakończyła się na krótko przed wybuchem powstania żydowskiego (ok. 62 r. po Chr.; por. Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela 15,11,1 § 380). Rozumiane dosłownie słowa Jezusa są absurdalne.

21-22. Ewangelista wyjaśnia czytelnikom symboliczne znaczenie słów Jezusa: nową świątynią będzie jego zmartwychwstałe ciało. Zwoje znad Morza Martwego mówią o wspólnocie jako prawdziwej „świątyni" Bożego Ducha (zob. 1QS 5,5-6; 8,7-10; 1QH 6,25-28; 4QpPsa 2,16) - obraz ten pojawi się również w pismach Pawła (np. 1 Kor 6,19--20). Nieco inne nawiązanie do zmartwychwstania - aluzja do proroka Jonasza pojawia się w odpowiedzi na prośbę o znak w Mt 12,38-40. Jednak Jan za nową świątynię uważa Jezusa, nie wspólnotę. Schemat ten dominuje w symbolice J. Czytaliśmy już, że Jezus jest „światłością". Je-den raz tylko pojawi się bardziej demokratyczne określenie wspólnoty jako „synów światłości" (J 12,36). W J Jezus jest rzeczywistością kryjącą się za wszystkimi wielkimi symbolami religijnymi Izraela. W w. 22 słowa Jezusa są równoważne słowom Pisma. J 20,9 ukazuje uczniów, którzy przed uwierzeniem w zmartwychwstanie „nie rozumieli jeszcze Pisma, [które mówi], że On ma powstać z martwych".

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

2,12-25. Znak oczyszczenia Świątyni

12-13. Wszyscy Żydzi, którzy mogli uczestniczyć w Święcie Paschy, zgodnie ze zwyczajem przybywali wtedy do Jerozolirny. W przeciwieństwie do Żydów mieszkających daleko, Galilejczycy mogli regularnie odbywać pielgrzymki.

14. Baranki i gołębie (w mniejszym stopniu także cielce; por. Kpł 1,3-9; 4,2-21; 8,2; 22,21) były konieczne jako ofiary składane przez lud. Wymieniający pieniądze (bankierzy) byli potrzebni w celu zamiany obcego lub galilejskiego pieniądza na monetę używaną przez sprzedających zwierzęta ofiarne.

15-16. Jezus nalega, by czynności wykonywane w Świątyni były podporządkowane innej hierarchii ważności; por. Mt 3,1-6.

17. *Uczniowie przypomnieli sobie Ps 69,9 - modlitwę cierpiącego sprawiedliwego. Ps 69,21 powiada o occie, jaki dano mu do picia (por. J 19,29). W kontekście Ewangelii Jana, Jezusa „pochłania" gorliwość, by oddać własne życie za świat (por. J 6,51).

18-20. Wiele odłamów judaizmu oczekiwało na nową lub przemienioną Świątynię. Jednak dawna Świątynia była jedną z najwspanialszych budowli starożytności, symbolem, w który wpatrywali się wszyscy wyznawcy judaizmu. Dla większości Żydów, a szczególnie arystokracji sprawującej władzę w Świątyni Jerozolimskiej, słowa Jezusa brzmiały jak bluźnierstwo. Herod Wielki rozpoczął budowę Świątyni w latach 20-19 przed. Chr., prace trwały aż do r. 64 po Chr. Wzmianka o czterdziestu sześciu latach jej budowania umieszcza słowa Jezusa w 27 r. po Chr.

21-22. Słowa prorocze stawały się zwykle zrozumiałe dopiero później (np. 2 Krl 9,36-37). Wielu żydowskich komentatorów (co jest poświadczone szczególnie wyraźnie w *Zwojach znad Morza Martwego) interpretowało Pismo w taki właśnie sposób.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.