HOMILIA VIII (Rdz 2,16-17)

Przypisy:

^[1] Później dodany tytuł homilii brzmiał: Tego samego, o dniu burzliwym i o zgromadzeniu biskupów; o daniu przykazania Adamowi i o tym, że otrzymanie prawa jest znakiem wielkiej troski.
^[2] W oryginale gra słów: środek wyżyn nieba i środek tronu.
^[3] W oryginale występuje tu rzeczownik συνδρομή (zejście się, zbiegowisko), użyty wyżej w odniesieniu do chmur.
^[4] Por. J 10, 1-16.
^[5] Por. Ps 55 (54), 23.
^[6] Ten temat był szerzej omawiany w Rdz 1-3 Hom VI.
^[7] Rdz 2, 9.
^[8] Zob. Rdz 1-3 HomVII,3.
^[9] Por. Rdz 2, 17.
^[10] Rdz 2,16. Chryzostom wprawdzie zapowiedział skomentowanie zakazu spożywania z drzewa poznania dobra i zła (Rdz 2,17), jednak ogranicza się do zacytowania pierwszego członu zdania, z którego pochodzi ów zakaz (Rdz 2,16). Wyjaśnieniem tej niespójności może być widoczna w tych homiliach tendencja do ukazywania Boga jako dobrego i miłosiernego. Z tego właśnie powodu Chryzostom mógł się skoncentrować na pozytywnej części zarządzenia Boga, która jest elementem Bożego prawa na tej samej zasadzie co zakaz.
^[11] Iz 8, 20.
^[12] Ps 118, 105. W LXX mowa jest nie o prawie (νόμος), lecz o słowie (λόγος). W oryginale hebrajskim spotykamy tu pojęcie dabar, oznaczające słowo, ale także przykazanie, nakaz wyrażony przez słowo (por. hasło: Parole, w: Dictionnaire de la Bibie, t. IV, Paris 1908, 2170). Trzeba zaznaczyć, że Psalm 118 stanowi pochwałę prawa, rozważania go i postępowania wedle niego. W Psalmie tym często pojawiają się pojęcia: prawo, przykazanie, nakaz, napomnienie itp. A zatem kontekst Psalmu w pewnym stopniu uzasadniałby przyjęty przez Chryzostoma wariant tłumaczenia.
^[13] Prz 6, 23. W LXX mowa jest o drodze życia, nie o życiu. Słowa te można tłumaczyć, że napomnienie i pouczenie są drogą życia.
^[14] Rz 2, 17. Trudno po polsku oddać w kontekście całego zdania grę słów pomiędzy
rzeczownikiem ανάπαυσις i czasownikiem επ-αναπαύω. Po grecku pomiędzy ανάπαυσις - spoczynkiem επ-αναπαύω - spoczywaniem, poleganiem na czymś istnieje związek, jednak po polsku spoczynek nie oddaje pozytywnego aspektu prawa, nie oddaje też dobrze kontrastu pomiędzy obciążeniem (βάρησις) i ulgą (ανάπαυσις).
^[15] Godność odnosi się tu do człowieka, a troska do Boga.
^[16] Ps 147, 1-3 (w BT: Ps 147, 12-14). W LXX mowa jest o tłuszczu pszenicznym (στέαρ πυρου).
^[17] Ps 147,4. 8-9.
^[18] Ps 147, 1.
^[19] Ps 147, 2.
^[20] Ps 147, 3.
^[21] Ps 147, 9.
^[22] Ps 147, 9.
^[23] Ps 147, 9.
^[24] W rzeczywistości mowa tu o Baruchu. Księga Barucha, nie należąca do kanonu żydowskiego, następowała w LXX zaraz po Księdze Jeremiasza i zaliczana była do jego pism. Por. ks. LECH STACHOWIAK, Prorocy więksi, w: Wstęp do Starego Testamentu, red. ks. L. STACHOWIAK, Poznań 1990, 296.
^[25] Ba 3, 10. 12.
^[26] Uzasadnieniem zestawienia treści zacytowanego wersetu z Księgi Barucha z prawem, jest jeden z wcześniejszych wersetów z tego rozdziału: „Bądź posłuszny, Izraelu, przykazaniom życiodajnym, nakłoń ucha, by poznać mądrość" (Ba 3, 9). Nie jest to jedyny przykład stosowania przez Chryzostoma cytatów, które znajdują pełniejsze uzasadnienie w szerszym kontekście księgi, z której pochodzą.
^[27] Słowa αύτη ή σοφία Chryzostom dodaje najprawdopodobniej dla czytelności zdania.
^[28] LXX precyzuje, że idzie tu o poszukiwaczy wiedzy.
^[29] Por. Ba 3, 22-23.
^[30] Por. Ba 3, 29.
^[31] Rzeczownik παις może znaczyć dziecko, syn, córka, ale także sługa.
^[32] Ba 3, 36-37.
^[33] Ps 147, 9.
^[34] Rz 3, 1.
^[35] Ps 147, 9.
^[36] Chryzostom przechodzi od rzeczownika Żyd (l. pojedyncza), do zaimka oni (1. mnoga). Pierwszy rzeczownik użyty został w charakterze kolektywnym.
^[37] Opuszczenie słów: przez proroków.
^[38] Por. Hbr 1,1-2.
^[39] Rz 5,11. W tym tekście Chryzostoma nie ma przysłówka teraz (νυν), który w wydaniu NESTLE-ALAND precyzuje czas dokonania się pojednania.
^[40] 1Tes4, 16.
^[41] Ps 118, 103.
^[42] Czyli cytra, starogrecki instrument muzyczny szarpany, udoskonalona lira.
^[43] Por. Mt 25, 35.
^[44] W oryginale: na dole. Zob. także powyżej Rdz 1-3Hom V, 3-4, gdzie Chryzostom omawia brak wrażliwości na potrzeby biednych.
^[45] Por. 2 Kor 9, 10.