Stary Testament

Księga Wyjścia

Druga księga Starego Testamentu, zawierająca dzieje Mojżesza, którego powołał Bóg, aby wybawił Jego lud z ucisku w Egipcie. Po spotkaniu Boga i zawarciu z Nim przymierza na pustyni Synaj, Izraelici zbudowali przenośne sanktuarium (przybytek) i wyruszyli w drogę do Kanaarnu, do ziemi, którą Bóg obiecał ich przodkom jako dziedzictwo. Grecki tytuł księgi brzmi w Septuagincie (LXX) Exodus ("wyjście"), po hebrajsku nazywa się ją (od pierwszych słów) we-ele szemot ("Oto imiona") albo po prostu Szamot ("Imiona").

Treść:

I. Wprowadzenie: nowa groźba (1,1-22)

II. Mojżesz (2,1-7,7)
A. Znalezienie dziecka (2,1-10)
B. Ucieczka do Midian (2,11-22)
C. Przejście (2,23-25)
D. Powołanie i misja (3,1-4,17)
E. Powrót do Egiptu i spotkanie z faraonem (4,18-6, 1)
F. Obietnice przymierza i misja (6,2-13)
G. Genealogia, streszczenie i przejście (6,14-17)
H. Ponowiona misja (6,28-7,7)

III. Konfrontacja z faraonem (7,8-12,32)
A. Laska jako wąż (7,8-13)
B. Plagi (7,14-10,29)
C. Śmierć pierworodnych I (11,1-10)
D. Interludium: obchody Paschy (12,1-28)
E. Śmierć pierworodnych II (12,29-32)

IV. Opuszczenie Egiptu (12,33-15,21)
A. Początkowy pośpiech (12,33-42)
B. Regulacje co do Paschy (12,43-13,16)
C. Bóg prowadzi (13,17-22)
D. Pogoń i klęska faraona (14,1-31)
E. Pieśń zwycięstwa (15,1-21)

V. Na pustyni (15,22-18,27)
A. Woda w Mara i Elim (15,22-27)
B. Manna i przepiórki (16,1-36)
C. Woda w Massa i Meriba (17,1-7)
D. Zwycięstwo nad Amalekitami (17,8-16)
E. Wizyta Jetry (18,1-27)

VI. Pod Górą (19,1-40,38)
A. Przygotowania i Dekalog (19,1-20,21)
B. Przymierze (20,22-24,11)
C. Mojżesz i Bóg (24,12-18)
D. Polecenia co do przybytku (25,1-31,11)
E. Przestrzeganie szabatu i warunki przymierza (31,12-35,3)
F. Przybytek (35,4-40,38)

Wydarzenie:

Wyjście było udana ucieczką semickich przybyszów z kraju ucisku i przymusowej pracy, z północnego Egiptu. Według historii o Józefie (Rdz 37; 39-50) przybyli oni do tego kraju wiele lat wcześniej, by uniknąć głodu w Kanaanie (być może w ramach większego ruchu ludnościowego). Towarzyszące ucieczce okoliczności historyczne nie są jasne. Późniejsi Izraelici często na nowo opowiadali o swej przeszłości i odtwarzali ją w kulcie, w sposób nieunikniony, poszerzając i modyfikując przechowywane tradycje.
Podobnie jak w swoim czasie opowiadania biblijne, tak i współczesne rekonstrukcje Wyjścia nie mogą uniknąć częściowego subiektywizmu. Opinie na temat treści lub charakteru tego, co jest możliwe lub prawdopodobne, zależą od nawyków tego, kto je wypowiada, jego postawy, jego doświadczeń w kwestii obecności Boga w życiu ludzkim (lub pozornej w nim nieobecności). Różne oceny świadectwa biblijnego mogą, nawet jeśli się ich nie przyjmuje, ukazywać je w nowym świetle czy pozwalać je lepiej zrozumieć.

Wędrówki przodków Izraela do Egiptowi i z Egiptu są trudne do odtworzenia. Pewne grupy mogły przenieść się tam już w końcu XVIII w. przed Chr., na początku obcych rządów (Hyksosów), inne mogły przybyć dopiero pod koniec XIV lub na początku XIII w., niewiele lat przed uciskiem, który znalazł odbicie w Wj 1. Te grupy przodków mogły też w różnym czasie Egipt opuszczać, w wieloletnich odstępach i w różnych okolicznościach. Późniejsi Izraelici przechowywali zaledwie kilka opowiadań dotyczących okresu od najwcześniejszych wędrówek ich przodków do Egiptu po prześladowania i Wyjście, wiedzieli, że był to okres długi (czterysta trzydzieści lat według Wj 12,40, a czterysta według Rdz 15,13). Jeśli było kilka "wyjść" z Egiptu, tradycje, które przetrwały, mogły złączyć je w jedno "Wyjście". To uproszczenie, czasowy dystans między nawet ostatnim wyjściem z Egiptu (XIII w. przed Chr.) a zredagowaniem głównych źródeł o Wyjściu (X-VI w. lub później) oraz prawdopodobieństwo, że biblijni autorzy nic nie wiedzieli o geografii wydarzeń Wyjścia, czyni nierozsądnym proponowanie jednej trasy Wyjścia lub oczekiwanie, że wszystkie relacje o Wyjściu utworzą w pełni spójne opowiadanie.

Tradycje o Wyjściu cechuje humor i żywa wyobraźnia (zwłaszcza przy powtarzających się konfrontacjach między Mojżeszem a faraonem). Relacje o przymierzu na Synaju reprezentuje) rozmaite teologiczne poglądy na jego konsekwencje dla życia ludu. Tradycje o pustyni zostały ukształtowane przez pisarzy późniejszych w celu właściwego naświetlenia późniejszych doświadczeń Izraela w Ziemi Obiecanej. Przypisywanie wielkiej wagi do cudowności służy podkreśleniu udziału Boga w wyzwoleniu ludu.

Większość uczonych jest skłonna datować (ostatecznie) Wyjście z Egiptu na początek panowania faraona Ramzesa II (ok. 1290 r. przed Chr.); ucisk zacząłby się niedługo po przejęciu władzy przez XIX dynastię (ok. 1305 r. przed Chr.); najazd na Kanaan mógł się zacząć parę lat przed końcem rządów Ramzesa II (ok. 1230 r . przed Chr.). Inny pogląd głosi, że pokolenia hebrajskie przybyły do Egiptu z Kanaanu w czasach Hyksosów, ucisk zaczął się po dojściu do władzy XVIII dynastii (ok. 1580 r. przed Chr.), a Wyjście nastąpiło za Thotmesa III (ok. 1450 r. przed Chr.). Chociaż druga rachuba zgadza się z informacją (1 Krl 6,1), że budowa świątyni Salomona zaczęła się czterysta osiemdziesiąt lat po opuszczeniu Egiptu przez Izraelitów, to jednak liczba ta (12 pokoleń po 40 lat) jest zbyt dokładna i raczej wtórna.