Stary Testament

Księga Rodzaju

Pierwsza księga Biblii; zawiera opis początku świata i narodu Izraela.

Treść:

I Dzieje przed potopem: stworzenie świata i historia ludzkości (1,1-11,32)

A. Stworzenie świata i uznanie go przez Boga za dobry (1,1-2,25)
1. Stworzenia świata (1,1-2,4a)
2. Stworzenie mężczyzny i kobiety (2,4b-25 [por. 1,26-27])

B. Zepsucie stworzenia (3,1-4,16)
1. Nieposluszeństwo pierwszych ludzi (3,1-24)
2. Konflikt między braćmi (4,1-16)

C. Opis życia przed potopem (4,17-6,4)

D. Opowiadanie o potopie (6,5-9,29)
1. Zepsucie ludzi i Boże postanowienie (6,5-22)
2. Nadejście potopu (7,1-24)
3. Ustanie potopu (8,1-22)
4. Przymierze z Noem potwierdzone tęczą (9,1-17)
5. Rodzina Noego (9,18-29)

E. Potomkowie synów Noego (10,1-32)

F. Wieża Babel (11,1-9)

G. Potomkowie Sema (11,10-32)

II. Rodzinna historia przodków Izraela (12,1-50,26)

A. Historie Abrahama i Sary (12,1-25,18)
1. Powołanie i obietnica (12,1-9)
2. Pobyt w Egipcie (12,10-20)
3. Podział ziemi między Abrahama i Lota (13,1-18)
4. Zwycięstwo nad królami (14,1-24)
5. Obietnica ziemi i potomstwa (15,1-21)
6. Sara i Hagar (16,1-16)
7. Przymierze obrzezania (17,1-27)
8. Obietnica syna (18,1-15)
9. Sodoma i Gomora (18,16-19,38)
10. Pobyt w Gerarze (20,1-18)
11. Narodziny Izaaka i oddalenie Hagar (21,1-21)
12. Przymierze w Beer-Szebie (21,22-34)
13. Abraham poddany próbie (22,1-24)
14. Śmierć Sary (23,1-20)
15. Małżeństwo Izaaka i Rebeki (24,1-67)
16. Genealogia Abrahama i opis jego śmierci (25,1-18)

B. Historie Izaaka i Jakuba (25,19-36,43)
1. Narodziny Jakuba i Ezawa (25,19-34)
2. Pobyt w Gerarze (26, 1-30)
3. Pobłogosławienie Jakuba i Ezawa (27,1-40)
4. Wędrówki Jakuba i osiedlenie się w Charanie (27,41-31,55)
5. Pojednanie Jakuba z Ezawem (32,1-33,20)
6. Narodziny potomstwa Jakuba w Sychem (34,1-31)
7. Rożne tradycje o Jakubie (35,1-29)
8. Potomkowie Ezawa (36,1-43)

C. Historia synów Jakuba: Józefa i jego braci (37,1-50,26)
1. Sen Józefa i problemy, które z niego wynikły (37,1-36)
2. Juda i Tamar (38,1-30)
3. Dojście Józefa do władzy w Egipcie (39,1-41,57)
4. Józef i jego bracia (42,1-44,34)
5. Józef daje się poznać (45,1-28)
6. Osiedlenie Jakuba w Egipcie (46,1-47,26)
7. Błogosławieństwo Jakuba i ostatnie dni jego życia (47,27-50,14)
8. Józef przebacza swoim braciom (50,15-21)
9. Ostatnie dni Józefa (50,22-26)

Księga Rodzaju dzieli się na dwie główne części: pierwszą, opisującą świat przed potopem lub historię powstania świata (Rdz 1-11), i drugą, zawierającą rodzinną historię, przodków Izraela (Rdz 12-50). Pierwsza część rozpoczyna się opisem stworzenia świata. Wyjątkowa, w porównaniu z innymi tradycjami starożytnego Bliskiego Wschodu, biblijna relacja o stworzeniu świata rozpoczyna się serią poleceń wydanych przez Boga, systematycznie powołujących do istnienia i ksztaltujących wszelkie stworzenie. Stworzenie człowieka na obraz Boga, mężczyzny i kobiety, w szóstym dniu, jest ostatnim aktem stwórczym (1,26-27). Jednak kulminacyjnym momentem stworzenia jest dzień siódmy, szabat, w którym Bóg odpoczął (por. Wj 20,8-11). Stworzeniu towarzyszy błogosławieństwo, zawarte w przykazaniu: "Bądźcie płodni i rozmnażajcie się" (Rdz 1,22.28), wielkie posłannictwo ST. Całe stworzenie zostało uznane za "bardzo dobre" (Rdz 1,31), lecz Boża aprobata nie trwała długo.

Po stworzeniu pierwszych ludzi, mężczyzny i kobiety, opisanego w Rdz 2,4-25, pierwotny stan harmonii został zburzony przez akt nieposłuszeństwa pierwszej pary. Adam i Ewa zostali wygnani z ogrodu, czemu towarzyszyło bratobójstwo (4,1-16) i nasilające się coraz bardziej ludzka niegodziwość i przemoc(6,5.11). Tej spirali przemocy i grzechu towarzyszyło jednak coraz większe błogosławieństwo, które, wraz z rodziną Noego, przetrwało nawet klęskę potopu (por. genealogie w Rdz 5,1-32; 10,1-32; 11,10-31).
Przechodząc od historii świata do rodzinnej historii, pozostała część Księgi Rodzaju koncentruje się na przygodach i przeciwnościach losu, jakich doświadczyli przodkowie Izraela: Abraham i Sara (Rdz 12-25), Izaak i Rebeka (Rdz 25-26), Jakub („Izrael”) i Rachela (Rdz 25-36) oraz Józef (Rdz 37-50).

Przedstawiając dzieje czterech kolejnych pokoleń, owa historia rodzinna rozpoczyna się od chwili, gdy Abraham i Sara zostają wezwani, aby udali się do nieznanej ziemi i aby przez nich otrzymały obietnicę błogosławieństwa Bożego wszystkie rodziny ziemi (12,1-3). Przodkowie Izraela, wędrując przez ziemie Mezopotamii, Egiptu i Kanaanu, uczestniczyli we wspólnej obietnicy, że Bóg będzie im błogosławił ziemią i potomstwem (np. 13,15-17; 15,5.7.18-21; 17,2-8; 22.17-18; 26,2-4; 28,3-4.13-15; 50,24).

Badania krytyczne:

Uczeni od dawna wskazywali na wiele tradycji, gatunków literackich i źródeł pisanych, które złożyły się na tę obszerną księgę: różne opisy stworzenia w Rdz 1,1-2,4a i 2,4b-25, genealogie (por. 4,17-26; 5,1-32); poetyckie błogosławieństwa (27,2729.39-40), cykle opowiadań (rozdz. 25-36), a nawet fragmenty o charakterze mitologicznym (6,1-4). Tekst literacki wskazuje także na długą i złożoną historię przekazu, od najwcześniejszych tradycji ustnych po ostateczną wersję pisaną. Zwracając uwagę na zmiany w stylu i treści księgi, uczeni tradycyjnie wyróżniają w niej cztery warstwy literackie, czy źródła: J, E, D i P. Jednak nowe rezultaty badawcze, uzyskane w tym zakresie, podały w wątpliwość pewne, niegdyś ogólnie akceptowane, teorie na temat powstania tej księgi. Różnorodność literacka, środowiskowe pochodzenie i czas poszczególnych źródeł literackich stają się coraz bardziej kwestią otwartą• Uczeni zauważają twórczą i literacką logikę, kryjącą się za częstą zmianą stylu i powtórzeniami (dubletami) w tej księdze. W każdym razie Księga Rodzaju, podobnie jak Pięcioksiąg, w skład którego wchodzi, jest zasadniczo zlepkiem różnych rodzajów źródeł literackich i tradycji, połączonych z sobą, tak jak kunsztownie utkany gobelin.

Teologia:

Księga Rodzaju stanowi pierwszy i najprzedniejszy opis podjętej przez Boga inicjatywy stworzenia świata i obdarzenia go swoim błogosławieństwem. Słowo (wypowiedzi Boga) zapoczątkowuje i kieruje biegiem historii. Natura Boga, przedstawiona w Księdze Rodzaju, odznacza się pełnią i złożonością: Bóg stwarza świat, zastanawia się i ponownie dokonuje dzieła stworzenia (Rdz 1,26; 11,6-7; 18,17). Bóg, zdecydowany w swych zamiarach doświadcza jednak również zmartwień (Rdz 6,6). Będąc całkowicie transcendentnym, wkracza w sam środek zamętu ziemskiej egzystencji, błogosławiąc i kierując ludźmi w historii. Bóg działa i reaguje na decyzje podejmowane przez ludzi (np. Rdz 11,1-9). Opowiadanie o potopie wyznacza przedział w toczącej się narracji, ponieważ Bóg musiał na nowo rozpocząć swoje stwórcze dzieło. Bóg jednak nigdy nie zaprzestał błogosławić i odnawiać życia.
Następne księgi Biblii, potwierdzając zamiar Boga kierowania biegiem historii ku jej ostatecznemu spełnieniu i powrotu do jej chwalebnego początku, kontynuują przesłanie Księgi Rodzaju. Pierwsza księga Biblii tworzy scenę dla dalszego biegu dziejów i zapowiada ich spełnienie. Prorockie wizje czasów ostatecznych odzwierciedlają Boży plan powołania do bytu nowego stworzenia, którego zapowiedz istniała już "na początku", lecz nie ujawniała go w całej pełni (np. Za 14,6-8; Ap 21,1-27).

Encyklopedia Biblijna :. praca zbiorowa, "Vocatio", Warszawa 1999
za zgodą Oficyny Wydawniczej „Vocatio” :.