Przekład na język grecki

SEPTUAGINTA

Septuaginta („przekład siedemdziesięciu” oznaczany skrótem LXX) to nazwa Biblii Greckiej, czyli zbioru ksiąg Starego Testamentu w języku greckim. Greckie tłumaczenie Biblii Hebrajskiej powstało w Aleksandrii w III-I w. przed Chr. Początkowo obejmowało tylko Pięcioksiąg, lecz wkrótce przełożono na grecki dwa pozostałe zbiory Biblii Hebrajskiej, czyli Proroków i Pisma.

Septuaginta to nie tylko przekład. Obejmuje ona także przetłumaczone na grecki księgi, których hebrajskie lub aramejskie oryginały zaginęły, oraz pierwotnie napisane bądź zachowane po grecku księgi deuterokanoniczne (Tobiasza, Judyty, Barucha, List Jeremiasza, 1 i 2 Księgę Machabejską, Księgę Mądrości i Mądrość Syracha oraz fragmenty Księgi Estery i Księgi Daniela).

Układ ksiąg w LXX jest odmienny niż w Biblii Hebrajskiej. Kanon hebrajski odzwierciedla porządek chronologiczny, w jakim poszczególne zbiory do niego wchodziły, zaś Septuaginta porządkuje pisma według gatunków literackich. Najpierw umieszczono w niej księgi historyczne, potem dydaktyczne, a na końcu prorockie.
Nowością Septuaginty była nie tylko transpozycja językowa (przełożenie języka), ale przede wszystkim transpozycja mentalności. Umożliwiła ona dotarcie orędzia utrwalonego w Biblii Hebrajskiej poza obręb Izraela, do świata pogańskiego.


PRZEKŁAD AKWILI

Przekład Akwili to literalne, wręcz niewolnicze tłumaczenie hebrajskiego tekstu Biblii na język grecki. Dokonał go ok. 130 r. po Chr. Akwila, z pochodzenia poganin, który najpierw nawrócił się na chrześcijaństwo, a następnie przeszedł na judaizm.

Chociaż doskonale znał język grecki, świadomie poświęcał piękno, a nawet gramatyczne i składniowe zasady greki na rzecz dosłownego trzymania się tekstu hebrajskiego. Czasami posuwał się do wtrącania hebraizmów, tak iż jego przekład mogli zrozumieć jedynie ci, którzy znali hebrajski. Przekład Akwili oficjalnie został zalecony wyznawcom judaizmu i stał się przekładem diaspory żydowskiej. Wyraźnie polemiczny względem Septuaginty i Nowego Testamentu świadczy, że jego opracowanie miało podłoże ideologiczne.

Przekład ten nie zachował się w całości, bo w późniejszych stuleciach nie posługiwano się już w synagogach językiem greckim. Znamy go wyłącznie z rozmaitych starożytnych cytatów, z zachowanych fragmentów Hexapli Orygenesa oraz z tekstów z VI w. znalezionych w genizie kairskiej.


PRZEKŁAD SYMMACHA

Przekład Symmacha to grecki przekład ksiąg hebrajskich, który pojawił się nieco później niż przekład Akwili (ok. 170-180 r.). Symmach był prawdopodobnie wyznawcą judaizmu, lecz mógł być także judeochrześcijaninem, co znaczyłoby, że rezerwa i niechęć rabinów wobec Septuaginty przenosiły się również na grunt chrześcijański. Jego dzieło miało załagodzić mankamenty niewolniczej wierności przekładu Akwili. Tłumaczenie, znane tylko fragmentarycznie, można łatwo rozpoznać po eleganckim języku i pompatycznym stylu. W odróżnieniu od przekładu Akwili, mamy w nim luźne parafrazy tekstu, wskutek czego dzieło Symmacha nigdy nie zdobyło wśród Żydów popularności dorównującej przekładowi Akwili.


PRZEKŁAD TEODOCJONA

Przekład Teodocjona jest najpóźniejszym z trzech znanych przekładów żydowskich Biblii Hebrajskiej na grekę powstałych po przejęciu Septuaginty przez chrześcijan (obok przekładu Akwili i Symmacha).

Okoliczności i czas powstania tego przekładu nie są znane. Część uczonych uważa, że pochodzi on z tego samego okresu co tłumaczenie Akwili, czyli z pierwszych dekad II w. Inni badacze umieszczają jego początki kilka dziesięcioleci później, czyli pod koniec II w.

Teodocjon pochodził prawdopodobnie z Efezu i – jak Akwila – był prozelitą żydowskim. Znając zastrzeżenia wobec Septuaginty, zamiast opracowywać nową wersję, podjął surową rewizję Biblii Greckiej, „poprawiając” ją pod kątem poglądów doktrynalnych i oczekiwań rabinów. Rewizja polegała na uzgadnianiu tekstu greckiego z brzmieniem hebrajskim, zaś zasadą poprawek była bezwzględna wierność oryginałowi. Teodocjońska wersja Księgi Daniela została przyjęta przez chrześcijan.


HEXAPLA ORYGENESA

Hexapla (gr. heks – sześć, aplos – kolumna) jest największym dziełem uczonego aleksandryjskiego Orygenesa (185-234), uważanego za ojca biblistyki, a w szczególności krytyki tekstu i hermeneutyki biblijnej.

W sześciu równoległych kolumnach Orygenes ustawił najważniejsze w jego czasach teksty Starego Testamentu. Pierwsza kolumna zawierała tekst hebrajski, druga podawała jego transkrypcję grecką czyli fonetyczny zapis czytania oryginału w alfabecie greckim, trzecią stanowił przekład Akwili, czwartą – Symmacha, piątą – tekst Septuaginty, szóstą zaś przekład Teodocjona (wg Euzebiusza z Cezarei (260-339) w części zawierającej Psalmy dodatkowo umieszczone były trzy inne przekłady greckie, z których żaden nie zachował się do naszych czasów).

Używając znaków zapożyczonych z dzieł Arystarcha (217-145 r. przed Chr.), drobiazgowo zaznaczał miejsca, w których Septuaginta oraz wersje Akwili, Symmacha i Teodocjona różniły się między sobą. To ogromne dzieło prawdopodobnie nigdy nie doczekało się przepisania w całości i dlatego nie zachowało się do naszych czasów.