VI NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

VI NIEDZIELA ZWYKŁA

Czytania mszalne

 PIERWSZE CZYTANIE
Błogosławiony, kto pokłada ufność w Bogu

Czytanie z Księgi proroka Jeremiasza

To mówi Pan:
„Przeklęty mąż, który pokłada nadzieję w człowieku i który w ciele upatruje swą siłę, a od Pana odwraca swe serce. Jest on podobny do dzikiego krzaka na stepie. Nie dostrzega, gdy przychodzi szczęście. Wybiera miejsca spalone na pustyni, ziemię słoną i bezludną.

Błogosławiony mąż, który pokłada ufność w Panu, i Pan jest jego nadzieją. Jest on podobny do drzewa zasadzonego nad wodą, co swe korzenie puszcza ku strumieniowi. Nie obawia się, skoro przyjdzie upał, bo utrzyma zielone liście. Także w roku posuchy nie doznaje niepokoju i nie przestaje wydawać owoców”.

Jr 17,5-8

Ta pierwsza mowa na temat „prawdziwej sprawiedliwości” stosuje paralelizmy antytetyczne oraz literacką formę błogosławieństw i przekleństw. Idea sprawiedliwego człowieka, będącego jak zielone drzewo, jest dobrze znana (Ps 52,10; Prz 3,18; 11,13; Syr 24,13nn), podobnie jak przeciwstawienie sobie ufania Bogu a ufania człowiekowi (Ps 39,5; 117,8-9; 145,3nn). Jednakże najoczywistszym odniesieniem jest Ps 1, gdzie przeciwstawienie jest wyrażone tymi samymi porównaniami, poświadczonymi także w mądrości egipskiego mędrca imieniem Amenemope (6,1-12; por. ANET 422). Mowa ta dąży do ukazania rzeczywistego sensu prawdziwej religii: Bóg jest jedyną ucieczką człowieka.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
 

17,6. Ziemia słona.
Obecność soli w ziemi uważano za przekleństwo. W pewnej liczbie tekstów z Mezopotamii opisuje się coraz większe zasolenie gleby w południowym Iraku w III i II tysiącleciu przed Chr. Po osiągnięciu pewnego stopnia zasolenia ziemia nie nadawała się do uprawy i była porzucana, czasami na kilka stuleci.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Błogosławiony, kto zaufał Panu.

Błogosławiony człowiek, który nie idzie za radą występnych,
nie wchodzi na drogę grzeszników
i nie zasiada w gronie szyderców,
lecz w Prawie Pańskim upodobał sobie
i rozmyśla nad nim dniem i nocą.
Refren.
On jest jak drzewo zasadzone nad płynącą wodą,
które wydaje owoc w swoim czasie,
liście jego nie więdną,
a wszystko, co czyni, jest udane.
Refren.
Co innego grzesznicy:
są jak plewa, którą wiatr rozmiata.
Albowiem znana jest Panu droga sprawiedliwych,
a droga występnych zaginie.
Refren.

Ps 1,1-2.3 4 i 6

Ps 1. Psalm mądrościowy, stanowiący wstęp do Psałterza.

Struktura: dwie części ułożone chiastycznie:
ww. 1-2 (A): prawy człowiek jest pilny w czytaniu Tory;
w. 3 (B): porównanie do drzewa;
w. 4 (B) porównanie do plewy;
ww. 5-6 (A): występni i ich los.

1. ”Szczęśliwy” [albo: ”Błogosławiony”]: Typowe określenie mądrościowe (Prz 3,13; 8,32-33; Ps 32,1; 34,9).

2. Utożsamienie mądrości z Torą jest cechą mądrości po okresie niewoli babilońskiej (Syr 24).

3-4. Prawy i występny zostali opisani przez dwa przeciwstawne porównania: prawy jako owocujące drzewo, zasadzone nad obfitą wodą (Jr 17,7-8; Ps 92,13-15); występny jako sucha plewa, nie mająca w sobie życia (So 2,2; Hi 21,18; Iz 17,13).

6. Temat „dwóch dróg" występuje często w Psałterzu (Pwt 30,15-20). „Droga występnych" w w. 6 tworzy inkluzję z „drogą grzeszników" w w. 1.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

 DRUGIE CZYTANIE
Zmartwychwstanie Chrystusa podstawą naszej wiary

Czytanie z Pierwszego Listu świętego Pawła Apostoła do Koryntian

Bracia:
Jeżeli głosi się, że Chrystus zmartwychwstał, to dlaczego twierdzą niektórzy spośród was, że nie ma zmartwychwstania?

Skoro umarli nie zmartwychwstają, to i Chrystus nie zmartwychwstał. A jeżeli Chrystus nie zmartwychwstał, daremna jest wasza wiara i aż dotąd pozostajecie w swoich grzechach. Tak więc i ci, co pomarli w Chrystusie, poszli na zatracenie. Jeżeli tylko w tym życiu w Chrystusie nadzieję pokładamy, jesteśmy bardziej od wszystkich ludzi godni politowania.

Tymczasem jednak Chrystus zmartwychwstał jako pierwszy spośród tych, co pomarli.

1 Kor 15,12.16-20

TEZA KORYNTIAN (15,12-19). Paweł wskazuje, że jeśli teza Koryntian (w. 12) jest prawdziwa, muszą wynikać z niej cztery konsekwencje:
(1) Chrystus nie został wskrzeszony (ww. 13, 16);
(2) Paweł na próżno zwiastuje (w. 14) i może zostać oskarżony o to, że składał o Bogu fałszywe świadectwo (w. 15);
(3) wiara Koryntian nie ma wartości i nadal pozostają oni grzesznikami (ww. 14, 17);
(4) ludzie, którzy umarli jako chrześcijanie, są na wieki zgubieni (w. 18). Paweł kończy argumentację w bardzo emocjonalnym tonie (w. 19).

12-17. Z wyjątkiem saduceuszów oraz tych Żydów, na których wpływ wywarły greckie wyobrażenia, większość mieszkańców Palestyny wierzyła w przyszłe zmartwychwstanie ciała (Dn 12,2). Zmartwychwstanie Jezusa było jedynie wstępnym aktem wypełnienia się tej nadziei, dlatego przeciwnicy wiary w przyszłe zmartwychwstanie musieli też odrzucić zmartwychwstanie Jezusa. Zgodnie z tradycyjną retoryką, Pawiowa argumentacja zmusza Koryntian do zaakceptowania zmartwychwstania wszystkich wierzących, ponieważ już się z nim zgodzili (i obiektywnie biorąc nic innego nie mogli uczynić - 1 Kor 15,1-11), że Jezus został wskrzeszony. Także nauczyciele żydowscy często posługiwali się konkretnymi przypadkami, by udowodnić prawdziwość zasady ogólnej, którą one zakładały.

12-13. Jeśli tutaj i w ww. 15-16 Paweł wyciąga wniosek na temat konkretnej Osoby -Chrystusa, Koryntianie musieli twierdzić, że zmartwychwstanie nie istnieje i że nie było ono częścią Bożego planu dla ludzkości.

17. ”daremna jest”: Za pomocą matnia (zob. 3,20) Paweł wzmacnia wymowę kenos. Werset ten stanowi kluczowy argument Apostoła, który najpewniej przekona Koryntian. Uważali siebie za mądrych, ponieważ byli chrześcijanami (zob. 2,8; 6,4). Nawracając się do Chrystusa, zostali przemienieni przez Boga i wznieśli się na nowy poziom istnienia (zob. komentarz do 1,30; 4,15) - jeśli jednak Chrystus nie był tym, jakim go przedstawił Paweł, to w rzeczywistości nic się nie zmieniło. Byli tacy sami jak reszta ludzkości. Zaprzeczenie zmartwychwstaniu niszczyło fundament ich chlubnej pozycji.

18-19. Wersety te sugerują, że Paweł odrzuca grecką ideę nieśmiertelności duszy pozbawionej cielesnego zmartwychwstania. Jeśli nie ma zmartwychwstania, trzeba przyjąć tezę epikurejczyków, którzy zaprzeczają istnieniu życia po śmierci (1 Kor 15,32). (Niezależnie od wyobrażenia sądu, typowy grecki pogląd, jakoby życie pozagrobowe sprowadzałoby się do bytowania cieni w podziemnym świecie było przerażające i beznadziejne, Pawłowa perspektywa zmartwychwstania jawi się jako bardziej zachęcająca.) Paweł mógł wierzyć w zmartwychwstanie i tymczasowe pośmiertne istnienie duszy, podobnie jak wielu faryzeuszów. Gdyby nadzieja zmartwychwstania nie dotyczyła całej ludzkiej osoby, Żydzi tacy jak Paweł, którzy uznawali cielesny charakter ludzkiej egzystencji, wątpiliby, czy w ogóle istnieje jakakolwiek nadzieja na przyszłość.

18. ”ci, co pomarli w Chrystusie”: Ci, którzy umarli (1 Tes 5,10) jako chrześcijanie (1 Tes 4,16), są zgubieni (ten sam czasownik został użyty w 1,18 na oznaczenie niewierzących), nawet jeśli uważali siebie za „duchowych". To kolejny wniosek z w. 17.

19. ”Jeżeli tylko w tym życiu w Chrystusie nadzieję pokładamy”: Wielu pogan żywiło, zdaniem Pawła, nieuzasadnioną nadzieję na osiągnięcie stanu szczęścia w przyszłości. Zaprzeczanie zmartwychwstaniu Chrystusa (które według Pawła przekształcało życie pośmiertne z teoretycznej możliwości w realną możliwość) redukowało chrześcijaństwo do pożałowania godnego poziomu religii pogańskich.

20. ”jako pierwszy”: To, co spotkało Chrystusa, może również spotkać innych - dobroć Boża wskazuje, iż tak się stanie.
dosł. - „jako pierwociny”. Pierwociny były początkiem żniw w Palestynie (znane ze starotestamentowego święta pierwocin, Pięćdziesiątnicy - Kpł 23,15-21) oraz gwarancją rychłego zebrania pozostałych zbiorów.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Cieszcie się i radujcie,
bo wielka jest wasza nagroda w niebie.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.

Łk 6,23ab

EWANGELIA
Błogosławieni ubodzy, biada bogaczom

Jezus zszedł z dwunastoma Apostołami na dół i zatrzymał się na równinie. Był tam duży poczet Jego uczniów i wielkie mnóstwo ludu z całej Judei i z Jerozolimy oraz z wybrzeża Tyru i Sydonu.

A On podniósł oczy na swoich uczniów i mówił:
„Błogosławieni jesteście wy, ubodzy, albowiem do was należy królestwo Boże.
Błogosławieni wy, którzy teraz głodujecie, albowiem będziecie nasyceni.
Błogosławieni wy, którzy teraz płaczecie, albowiem śmiać się będziecie.
Błogosławieni będziecie, gdy ludzie was znienawidzą i gdy was wyłączą spośród siebie, gdy zelżą was i z powodu Syna Człowieczego podadzą w pogardę wasze imię jako niecne: cieszcie się i radujcie w owym dniu, bo wielka jest wasza nagroda w niebie. Tak samo bowiem przodkowie ich czynili prorokom.
Natomiast biada wam, bogaczom, bo odebraliście już pociechę waszą.
Biada wam, którzy teraz jesteście syci, albowiem głód cierpieć będziecie.
Biada wam, którzy się teraz śmiejecie, albowiem smucić się i płakać będziecie.
Biada wam, gdy wszyscy ludzie chwalić was będą. Tak samo bowiem ojcowie ich czynili fałszywym prorokom”.

Łk 6,17.20-26

20-23. ”błogosławieni”: Łukaszowy Jezus nie uznaje za błogosławioną którejkolwiek klasy społecznej. Błogosławieństwo jest owocem królestwa zapoczątkowanego przez Jezusa. Bowiem przynależność do odnowionego Izraela zależy od tego, czy człowiek zostanie uczniem Jezusa (6,20). Bycie uczniem zaś może pociągać za sobą poważne konsekwencje, które ujawnią głębię oddania Jezusowi i jego przesłaniu o królestwie (6,23). Werset 23 przygotowuje do 6,27-38, szczególnie dwukrotnie powtórzone przykazanie miłowania nieprzyjaciół (6,27.35).

20. Niektórzy zamożni uczniowie Jezusa stali się ubodzy idąc za Nim (zob. Łk 18,28). Za użytym przez Łukasza słowem „ubodzy” i Mateuszowym wyrażeniem „ubodzy w duchu” kryje się przypuszczalnie to samo aramejskie określenie. W pewnych kręgach żydowskich słowo „ubodzy” stało się synonimem pobożnych, byli oni bowiem uciskanymi, którzy ufność pokładali jedynie w Bogu. Pobożność ubogich była podkreślana szczególnie od czasu, gdy rzymski wódz Pompejusz dokonał nowego podziału ziem żydowskich około stu lat przed Chrystusem. Podobnie jak większość mieszkańców starożytnego obszaru Morza Śródziemnego, większość Żydów była ludźmi ubogimi. Żydzi z utęsknieniem oczekiwali na przyjście królestwa.

21. Doświadczenie „napełnienia” (nakarmienia) było treścią upragnionego błogosławieństwa związanego z erą mesjańską. Głód uderzał szczególnie w biedne rodziny w okresie klęski nieurodzaju (sytuacja palestyńskiej wsi była lepsza od wiejskich obszarów Egiptu, gorsza jednak od sytuacji Koryn-tu lub Italii). Płacz był znakiem żałoby lub pokuty.

22-23. Tradycja Starego Testamentu, w myśl której najwięksi prorocy spotkali się z odrzuceniem ze strony ludu, została później rozwinięta w judaizmie, więc słuchacze Jezusa doskonale rozumieli Jego myśl. Wyłączenie lub ostracyzm mogą być tutaj aluzją do oficjalnego wykluczenia z 'synagogi (por. komentarz do J 9,22), przypuszczalnie jednak słowa te należy rozumieć bardziej ogólnie.

24-26. ”biada”: Przekleństwa, poddane przez Łukasza gruntownej redakcji, miały za zadanie ostrzegać przed powierzchownym rozumieniem tego, kto zalicza się lub może należeć do „ubogich Bożych”. Słowo „biada” zawiera groźbę, mającą skłaniać do dokonania zmiany. Tak więc nie chodzi tutaj po potępienie którejkolwiek klasy społecznej. Werset 20a wskazuje, że przekleństwa były skierowane do potencjalnych zamożnych uczniów. Rzucały im wyzwanie, wskazując, że bogactwo, żołądek napełniony wybornym jedzeniem, brak zmartwień i szacunek ludzi są niczym w porównaniu z naśladowaniem Jezusa i jego zwiastowaniem królestwa. W ww. 34-35a; 37bc; 38a Łukasz naucza, że ludzie bogaci mogą się stać „ubogimi Bożymi” pod warunkiem, że będą się dzielili swoim majątkiem z potrzebującymi.

24-25. „Pociecha” była błogosławieństwem związanym z erą mesjańską (np. Iz 40,1; por. Łk 16,25). Większość słuchaczy Jezusa stanowili ludzie ubodzy, lecz wywodząc) się z obszarów miejskich. Grecko -rzymscy czytelnicy Ewangelii Łukasza znajdowali się przypuszczalnie w lepszej sytuacji materialnej (Łk l, 3-4); Łukasz nie występuje tutaj przeciwko własnym odbiorcom (por. 1 Henocha 96,4-5). Śmiech był często kojarzony z szyderstwem.

26. Greccy filozofowie, którzy często szydzili z opinii tłuszczy, mieli czasami za złe, jeśli tłumy dobrze o nich mówiły. Jednak porównanie Jezusa z prorokami wydaje się bardziej właściwe. Na prorokach, kto rży głosili ludziom to, co ci pragnęli usłyszeć, spoczywał ciężar przeprowadzenia dowodu autentyczności ich orędzia (Jr 6,14; 28,8-9). Chociaż słuchacze często wyczuwali, że w słowach prawdziwych proroków jest ukryta prawda (Jr 21,1-2; 37,3; 42,2; por. 1 Krl 22,27), fałszywi prorocy zwykle cieszyli się większą popularnością (1 Krl 22,12-13; Jr 5,31; 23,13-14).
 

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.