XIV NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XIV NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Król pokoju

Czytanie z Księgi proroka Zachariasza

To mówi Pan:
„Raduj się wielce, Córo Syjonu, wołaj radośnie, Córo Jeruzalem! Oto Król twój idzie do ciebie, sprawiedliwy i zwycięski. Pokorny jedzie na osiołku, na oślątku, źrebięciu oślicy. On zniszczy rydwany w Efraimie i konie w Jeruzalem, łuk wojenny strzaska w kawałki, pokój ludom obwieści. Jego władztwo sięgać będzie od morza do morza, od brzegów Rzeki aż po krańce ziemi”.
Za 9,9–10

Król opisany w tym fragmencie jest przyszłym ziemskim władcą zdolnym zapoczątkować pokojowe panowanie z powodu Bożego zwycięstwa oznajmionego w poprzednich wersetach.

9. Nie ma żadnej różnicy między „córką" Syjonu/Jerozolimy a samym miastem,

”sprawiedliwy i zwycięski”: Hebrajskie słowo saddîq oznacza zarówno „sprawiedliwy" w znaczeniu „czyniący Bożą wolę", jak i „zwycięski". Imiesłów nôšā został użyty w stronie biernej: przyszły król nie jest tym, który przynosi wybawienie (chociaż takim czynią go LXX, Vetus Latina i Wulgata ), lecz tym, który został wybawiony, wyratowany przez Boga (por. Ps 33[32],16) [brak w BT].

”jedzie na osiołku”: Nie jest to wyraz pokory lecz pokojowych zamiarów, bowiem udając się na wojnę dosiadano koni

10. ”zniszczy rydwany”: [hebr. „zniszczę"]; LXX i tekst syryjski mają „zniszczy rydwany", co odpowiada słowu „obwieści" w ostatniej części wersetu, jednak forma pierwszej osoby tego samego czasownika została użyta w wyrażeniu „zetrę pychę Filistyna" w w. 6b. Dlatego z punktu widzenia formy literackiej formuła posłańca pokoju w w. 9 może ograniczać się wyłącznie do tego wersetu, zaś w w. 10 może nawiązywać do formalnej charakterystyki zawartej w ww. 6b-8. Jeśli tak jest, wówczas w w. 10 Bóg, przemawiając w pierwszej osobie, oznajmia, iż On sam jako Boski wojownik zniszczy rydwany i konie bojowe, zaś pokój dla narodów zostanie ogłoszony przez ziemskiego króla. Jego pokojowe panowanie rozciągać się będzie począwszy od Judy na obszar całego zamieszkałego świata (por. Ps 72[71],8).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

9,9. Król jadący na ośle. Królowie Bliskiego Wschodu często jeździli na mułach (zob. komentarz do 1 Krl 1,33), tutaj chodzi jednak o zwyczajnego osła. Chociaż w tekstach akadyjskich pojawiają się wzmianki o królu dosiadającym osła, trudno uznać to zwierzę za imponującego królewskiego wierzchowca Hebrajskie słowo przetłumaczone w BT jako "źrebię" jest tym samym, którego użyto na oznaczenie wierzchowców dosiadanych przez synów sędziów w Sdz 10,3. Jeżdżenie na ośle stanowiło raczej wyraz pokory niż królewskiego dostojeństwa.

9,10. Łuk wojenny. W tekstach asyryjskich z VII w. przed Chr. (Assarhaddon) złamanie łuku wojennego przez bóstwo jest obrazem zwycięskiego podboju. W tym fragmencie wspomniana czynność zapobiega przyszłej bitwie. W innych tekstach biblijnych ta sama idea wyrażona została za pomocą obrazu przekucia mieczy na lemiesze (zob. komentarz do Iz 2,4.

9,10. Od morza do morza. Brak wskazania na konkretne morza, np. Morze Śródziemne i Morze Martwe, sugeruje uniwersalny charakter analizowanego fragmentu i to, że chodzi w nim o kosmiczne morza otaczające ziemie zamieszkane przez ludzi.

9,10. Od brzegów Rzeki aż po krańce ziemi. Kiedy słowo "Rzeka" poprzedzone jest przedimkiem określonym, oznacza z reguły Eufrat. Brak przedimka określonego w tym wersecie wskazuje, że jest to abstrakcyjna aluzja o charakterze kosmicznym. W literaturze akadyjskiej wielka kosmiczna rzeka nosi nazwę apsu, ona też mogłaby stanowić odpowiedni kontrast dla krańców ziemi. Zwrot "krańce ziemi" oznacza tutaj najbardziej odległe ze znanych miejsc.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Będę Cię wielbił, Boże mój i Królu.

Będę Cię wielbił, Boże mój i Królu,
i sławił Twoje imię przez wszystkie wieki.
Każdego dnia będę Ciebie błogosławił
i na wieki wysławiał Twoje imię.
Refren.
Pan jest łagodny i miłosierny,
nieskory do gniewu i bardzo łaskawy.
Pan jest dobry dla wszystkich,
a Jego miłosierdzie nad wszystkim, co stworzył.
Refren.
Niech Cię wielbią, Panie, wszystkie Twoje dzieła
i niech Cię błogosławią Twoi święci.
Niech mówią o chwale Twojego królestwa
i niech głoszą Twoją potęgę.
Refren.
Pan jest wierny we wszystkich swoich słowach
i we wszystkich dziełach swoich święty.
Pan podtrzymuje wszystkich, którzy upadają,
i podnosi wszystkich zgnębionych.
Refren.

Ps 145,1–2.8–9.10–11.13cd–14

Akrostych z licznymi odniesieniami do Ps 111; por. Ps 111,2-4 i 145,5-8.

Struktura:
ww. 1-10 (wielbienie Bożej wielkości i mocy);
ww. 11-13 (wieczne królowanie Boga);
ww. 14--21 (uniwersalna dobroć Boga).

W ww. 1-10 przeważają czasowniki wypowiadane przez psalmistę, do którego dołączają inni; ww. 14-21 skoncentrowane są na czynach Jahwe. Początek i koniec utworu łączą liczne inkluzje w ww. 1-2 i 21. Według wielu komentatorów późny język sugeruje powstanie utworu po okresie niewoli.

8. Aluzja do Wj 34,6, jak w Ps 86,15; 103,8.

11-13. W środku utworu pada główne twierdzenie, zapowiedziane w w. 1 („Królu!"): królowanie Boga. Werset zaczynał się od nun, które zostało pominięte w tekście hebr, a które można dodać na podstawie wersji i materiałów z Qumran (Jahwe jest wierny we wszystkich swoich słowach i we wszystkich swoich dziełach"), co zostało przyjęte we wszystkich współczesnych tłumaczeniach. Por. także w. 17.

20. Odnośnie do podobnego zakończenia por. Ps 1,6.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
 

DRUGIE CZYTANIE
Jeżeli będziecie uśmiercać popędy ciała, będziecie żyli

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:
Wy nie żyjecie według ciała, lecz według ducha, jeśli tylko Duch Boży w was mieszka. Jeżeli zaś kto nie ma Ducha Chry stusowego, ten do Niego nie należy. A jeżeli mieszka w was Duch Tego, który Jezusa wskrzesił z martwych, to Ten, co wskrzesił Chrystusa Jezusa z martwych, przywróci do życia wasze śmiertelne ciała mocą mieszkającego w was swego Ducha.
Jesteśmy więc, bracia, dłużnikami, ale nie ciała, byśmy żyć mieli według ciała. Bo jeżeli będziecie żyli według ciała, czeka was śmierć. Jeżeli zaś przy pomocy Ducha uśmiercać będziecie popędy ciała, będziecie żyli.
Rz 8,9.11–13

9. Większość Żydów nie twierdziła, że ma Ducha. Wierzyli, że Duch będzie dostępny dopiero w czasach ostatecznych. Gdy przyjdzie Mesjasz, wszyscy członkowie Bożego ludu otrzymają Ducha, który będzie w nich działał (por. Iz 44,3; 59,21; Ez 39,29).

”jeśli tylko Duch Boży w was mieszka”: Duch, stanowiący nową podstawę chrześcijańskiego życia, pochodzi od „Boga" - z tego samego źródła, z którego wypływają inne manifestacje zbawienia. Ochrzczony wierzący nie tylko znajduje się „w Duchu", lecz Duch zamieszkuje w nim też. Takie określenie wzajemnej więzi łączącej „duchowego człowieka" z Duchem uprzedza interpretowanie ludzkiego uczestnictwa w życiu nadprzyrodzonym -w przesadnie czasowo-przestrzennym wymiarze i zapobiega mu. Obydwa sposoby wyrażają tę samą podstawową rzeczywistość. Na początku zdania Paweł posłużył się spójnikiem eiper, „jeśli", może on jednak również oznaczać „jeśli rzeczywiście".

”Ducha Chrystusowego”: Zwróćmy uwagę, że Paweł zamiennie używa wyrażeń „Duch Boży", „Duch Chrystusowy" i „Chrystus", chcąc wyrazić wieloaspektowy charakter chrześcijańskiego doświadczenia - uczestnictwa w Bożym życiu (na temat implikacji tego wieloaspektowego stwierdzenia w rozwoju dogmatu Trójcy).

”do Niego nie należy”: Więź z Chrystusem możliwa jest jedynie dzięki „uduchowieniu" istoty ludzkiej. Nie chodzi jedynie o zewnętrzne identyfikowanie się ze sprawą Chrystusa czy nawet o pełne wdzięczności uznanie tego, czego dokonał on niegdyś dla ludzkości. Chrześcijanin, który należy do Chrystusa, jest raczej tym, który otrzymuje moc do „życia dla Boga" (6,10) dzięki życiodajnemu wpływowi jego Ducha.

11. Żydzi wierzyli, że Bóg wskrzesi umarłych w czasach ostatecznych. Paweł modyfikuje to nauczanie o jeden tylko element: Bóg już wskrzesił Jezusa i wydarzenie to jest pewnym znakiem, że kiedyś zmartwychwstaną też pozostali.

”Duch Tego, który Jezusa wskrzesił z martwych”: Podobnie jak w 8,9 słowo neuma oznacza Ducha Ojca, któremu Paweł przypisuje dzieło zmartwychwstania (zob. komentarz do 4,24 i 6,4). Moc ożywiająca chrześcijanina wypływa zatem z ostatecznego źródła, bowiem Duch stanowi manifestację obecności i mocy Ojca w świecie od czasu zmartwychwstania Chrystusa i poprzez nie.

”przywróci do życia wasze śmiertelne ciała”: Czas przyszły oznacza ożywiające działanie Ducha w czasie eschatologicznego zmartwychwstania chrześcijan. Po swoim zmartwychwstaniu Chrystus stał się, dzięki chwale Ojca (6,4), podstawą zmartwychwzbudzenia chrześcijan (zob. 1 Tes 4,14; Flp 3,10.21; 1 Kor 6,14; 2 Kor 4,14).

”mocą mieszkającego w was swego Ducha”: Współcześni wydawcy gr. NT łączą dia z dopełniaczem, co podkreśla instrumentalną rolę Ducha w dziele wzbudzenia z martwych ludzi (rękopisy א, A, C). Inne, dobrze potwierdzone, brzmienie tekstu łączy dia z biernikiem, co podkreśla godność Ducha (rękopisy B, D, G oraz Wulgata), „z powodu swego Ducha". W każdym razie słowo „jego" odnosi się do Chrystusa (ZBG § 210; BDF 31.1), bowiem to Duch, połączony z osobą zmartwychwstałego Chrystusa, jest owym ożywiającym źródłem.

12-13. Ludzie żyjący według ciała (jako istoty cielesne, które polegają na własnych siłach), umrą, lecz ci, którzy żyją mocą eschatologicznego Ducha (który często w myśli żydowskiej i u proroków Starego Testamentu charakteryzuje życie w przyszłym świecie), zmartwychwstaną dzięki Niemu; zob. komentarz do Rz 8,1-11 i 8,10-11.

13. ”Jeżeli zaś przy pomocy Ducha uśmiercać będziecie popędy ciała:” Werset ten razem z w. 12 stanowi zakończenie poprzedzającej je dyskusji i tworzy przejście do części następnej. Paweł zakłada, że ochrzczony wierzący może w dalszym ciągu pozostawać pod wpływem „uczynków, postaw i dążeń" typowych dla człowieka, który żył pod panowaniem sarx. Stąd jego napomnienie: czyńcie pożytek z Ducha, którego otrzymaliście; musicie spłacić ten dług Chrystusowi.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi,
że tajemnice królestwa objawiłeś prostaczkom.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Por. Mt 11,25

EWANGELIA
Jezus łagodny i pokorny sercem

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

W owym czasie Jezus przemówił tymi słowami:
„Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom. Tak, Ojcze, gdyż takie było Twoje upodobanie. Wszystko prze kazał Mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn, i ten, komu Syn zechce objawić.
Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię. Weźmijcie moje jarzmo na siebie i uczcie się ode Mnie, bo jestem łagodny i pokorny sercem, a znajdziecie ukojenie dla dusz waszych. Albowiem jarzmo moje jest słodkie, a moje brzemię lekkie”.
Mt 11,25–30

Wysławianie Boga oraz wezwania Zbawiciela (11,25-30).
Zob. Łk 10,21-22 zawierający tekst paralelny względem ww. 25-27, pochodzący z Q. Fragment składa się z mowy-objawienia, w której Jezus objawia Bożą mądrość. Tekst posiada trzyczęściową budowę: (a) ww. 25,26 - dziękczynienie za otrzymane objawienie; (b) w. 27 - treść objawienia; (c) ww. 28-30 - wezwanie do przyjęcia objawienia. Występuje pewne podobieństwo do Syr 51,1-12.13-22.23-30, lecz jedynie 51,23-30 jest naprawdę spójne z ww. 28-30. Uczeni poruszają zwykle temat autentyczności tego tekstu w kontekście źródeł. Czy ww. 28-30 znajdowały się w Q? Można dowodzić, że tak, ponieważ są one nieodzowne dla całości; pominięcie ich przez Łukasza mogło wynikać z ich żydowskiej symboliki, która mogła być niezrozumiała dla pogańskich czytelników. Przypuszczalnie jednak są one Mateuszowym dodatkiem, choć użyte w nich słownictwo nie jest typowe. Gdyby kluczowy w. 27 był jednak autentyczny, co jest prawdopodobne, dostarczałby bezcennej wskazówki o tym, jak Jezus pojmował siebie jako jedynego Syna jedynego Ojca. W tekście zauważyć można wzajemne oddziaływanie idiomów występujących w Mk i w Q; por. Mk 13,32.

25-27. W żydowskiej tradycji mądrościowej naprawdę mądrymi byli nie ci, którzy uchodzili za mądrych we własnych oczach i polegali na własnym rozumie (Hi 12,24-25; Prz 3,5-7; 12,15; 16.2; 21,2:26,16). lecz ludzie prości, dla których pierwszym punktem odniesienia była bojaźń Boża (Hi 28,28; Ps 111,10; Prz 1,7; 9,10) Fragment Mt 11,27 może przypisywać Jezusowi władzę nad przeznaczeniem (w źródłach żydowskich przypisywaną jedynie Bogu). Jako ten, który objawił Boga, zajmuje On pozycją, jaka w tradycji żydowskiej przysługiwała zwykle Boskiej Mądrości. Na temat obrazu „niemowląt" (greckie słowo tutaj użyte znaczy zarówno „niemowie", jak i „prostaczek") por. Mt 10,42 i Mt 18,1-10. Bóg zawsze okazywał przychylność ludziom pogardzanym (zob. np. 1 Sm 2,3-9).

25. ”Wysławiam Cię, Ojcze”: Typowa formuła żydowskiego błogosławieństwa, do której Jezus dodaje czułe określenie Abba-Ojcze (5 razy w trzech wersetach),

”objawiłeś”: Boże porozumiewanie się z ludźmi jest wielkim, nieporównywalnym z niczym religijnym misterium,

”prostaczkom”: Dosłownie „prostym", „niewykształconym".

26. ”Twoje upodobanie”: Boża decyzja wybrania niektórych do zbawienia.

27. ”Wszystko przekazał Mi”: Jezus stanowi osobowy wymiar Bożego objawienia.

”Nikt też nie zna”: Werset mówi o szczególnym dostępie Jezusa do wiedzy i miłości Ojca oraz o ich wzajemnym poznaniu i miłości. Jezus jest jedynym objawieniem Ojca (por. 1,23; 28,18; J 3,35; 10,15; 13,3). Harnack upatrywał w tym wersecie historyczne jądro całej późniejszej chrystologii.

28. Tylko Bóg daje wytchnienie utrudzonym (Iz 40,28-31; por. zaproszenie Bożej Mądrości w Syr 24,19); takiej obietnicy nie mógłby złożyć zwyczajny nauczyciel.

”Przyjdźcie do Mnie”: Jezus przemawia jak personifikacja Mądrości (Prz 8), posiadającej żeńskie cechy: dawanie ukojenia i pokrzepienia, a zaproszenie ma charakter powszechny,

”którzy utrudzeni i obciążeni jesteście”: Pierwotnie zarówno ludzie wykluczani przez faryzeuszów ('am ha-'ares), jak i oni sami.

29-30. Jarzmo noszono zwykle na ramionach (por. np. Jr 27,2). W judaizmie jarzmo było obrazem posłusznego poddania się. Żydzi mówili o niesieniu jarzma Bożego Prawa oraz o jarzmie Jego królestwa - jarzmie, które brano na siebie uznając, że Bóg jest jeden i przestrzegając Jego przykazań. Mateusz pragnie, by słowa Jezusa o odpoczynku stanowiły kontrast w stosunku do faryzejskich praw dotyczących szabatu, o którym mowa w następnym fragmencie (Mt 12,1-14). Obietnica „znajdziecie ukojenie dla dusz waszych" zaczerpnięta została z Jr 6,16, gdzie Bóg obiecuje powstrzymać swój gniew, jeśli ludzie zwrócą się ku Jego słowom, zamiast słuchać fałszywych nauczycieli (Jr 6,13-14.20).
W literaturze greckiej sławiono pokorę, rozumianą jako delikatność i tolerancję, lecz nie jako wyrzeczenie się samego siebie. Wysoko urodzeni nie uznawali pokory za cnotę, chyba że chodziło o ludzi niskiego stanu. Jezus identyfikuje się jednak z ludźmi o niskiej pozycji społecznej, co było znacznie wyższą cnotą w żydowskiej pobożności.

29. ”Weźcie moje jarzmo”: Rabini mówili o jarzmie Tory i jarzmie królestwa. Tutaj oznacza Jezusową interpretację Prawa.

”uczcie się ode Mnie”: Uczeń ma się uczyć przez całe życie. Pokorny Jezus jest zarówno wzorem nauczyciela, jak i idealnym tematem studiów jako ucieleśnienie Tory (zob. komentarz do 18,20).

”ukojenie”: Odpoczynek w szabat był symbolem królestwa Bożego (Jr 6,16).

30. ”jarzmo moje jest słodkie”: W porównaniu z halachą faryzeuszów nauka Jezusa jest znacznie prostsza, jest krótsza i skoncentrowana na rzeczach najistotniejszych. Jednak w kontekście większej sprawiedliwości (w. 5,20) jest trudniejsza, ponieważ wymaga nieustannej miłości do Boga i bliźniego

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.