Człowiek zbawiony

d) W Chrystusie - w Panu

Gdy zaczynamy omawiać ideę wspólnoty z Chrystusem, mamy wrażenie, że otwieramy zupełnie inną stronicę soteriologii Pawła. Terminologiczny obszar, w którym on ją rozwija, jest odmienny od wypowiedzi omawianych do tej pory. Mamy tu do czynienia z koncepcją, która - w jego chrześcijańskiej samo­świadomości, ale także w jego teologicznych i duszpasterskich wskazaniach - ma doniosłe znaczenie. Pojawia się ona we wszystkich jego listach, a szczególnie wyraziście ukazuje się w listach do Filipian i do Filemona. W listach do Rzymian i do Galatów, a więc w tych które są zdominowane przez naukę o usprawiedliwieniu, pozostaje na nieco na dalszym planie, ale i tam nie przestaje być istotnym elementem. Tutaj ograniczymy się przede wszystkim do zwrotów „w Chrystusie" i „w Panu", które wyrażają tę samą myśl, ale podkreślają inny akcent^[26]. W odróżnieniu od wypowiedzi o usprawiedliwieniu, przy związa­nym z formułą „w Chrystusie w Panu" temacie wspólnoty z Chrystusem Paweł, jak się wydaje, nie czerpał z wcześniejszej tradycji. Jest on owocem jego własnej refleksji teologicznej i odpowiada prawdopodobnie jego osobistym doświadczeniom.

Stwierdzamy, że istnieje mnóstwo tego rodzaju wypowiedzi, które Paweł wiąże ze sobą samym: „Prawdę mówię w Chrystu­sie" (Rz 9,1); „Jeśli więc mogę się chlubić, to tylko w Jezusie Chrystusie" (15,17); „[Bóg] pozwala nam zawsze zwyciężać w Chrystusie" (2 Kor 2,14); „Kajdany moje stały się głośne w Chrystusie w całym pretorium" (Flp 1,13); „Pędzę ku wy­znaczonej mecie, ku nagrodzie, do jakiej Bóg wzywa w górę, w Chrystusie Jezusie" (3,14); „Z całą swobodą mogę w Chry­stusie nakładać na ciebie obowiązek" (Flm 8). W tych miejscach, a podobnych można by przytoczyć o wiele więcej, a prima vista rzuca się w oczy fakt, że w swym działaniu i dążeniu Apostoł ma świadomość, że cały jest „w Chrystusie". Ale co to znaczy? Co znaczy - żeby i tutaj przytoczyć parę przykładów - gdy mówi do Kościoła: „Tak i wy rozumiejcie, że umarliście dla grzechu, żyjecie zaś dla Boga w Chrystusie Jezusie" (Rz 6,11); „Jak w Adamie wszyscy umierają, tak też w Chrystusie wszyscy bę­dą ożywieni" (1 Kor 15,22); „Pozdrówcie każdego świętego w Chrystusie Jezusie" (Flp 4,21)?

W gruncie rzeczy mamy do czynienia z dwoma odmiennymi interpretacjami. Jedna (reprezentowana przez A. Deissmanna) zwrot „w Chrystusie" rozumie przestrzennie, jako bycie w Chry­stusie. Deissmann interpretuje to w kategorii życia i gotów jest mówić tu o mistyce. Duchowość Pawła jest nacechowana blisko­ścią i zażyłością z Chrystusem. Paweł żyje w Chrystusie w Chrystusie żyjącym, obecnym, duchowym. Chrystus go otacza ze wszystkich stron, napełnia go, mówi z nim, w nim i przez niego^[27]. Podkreślić należy, że Deissmann zwraca uwagę na paralelizm bycia w Chrystusie i bycia w Duchu, wspólnoty z Chrystusem i więzi w Duchu oraz przypomina formułę odwrot­ną, „Chrystus w nas", w której wyczuwa on posmak mistyczny. Druga interpretacja (reprezentowana przede wszystkim przez F. Neugebauera) odrzuca takie miejscowo-przestrzenne rozu­mienie „w Chrystusie". Zwrot ten wskazuje na sytuacje historycz­ną, a mianowicie na krzyż i zmartwychwstanie i oznacza aktualną antycypacje przyszłego dopełnienia. Koniec końców chodzi tu o związek jednorazowego wydarzenia zbawczego, wraz z jego promieniowaniem w historii. Należy też zwrócić uwagę, że podkreśla się tu różnicę zachodzącą miedzy „w Chrystusie" i „w Panu". Pierwsza wskazuje na ostateczne dopełnienie, dru­ga wzywa do zachowania w świecie tego, co otrzymaliśmy „w Chrystusie". Tytuł „Chrystus" mówi o zbawieniu, tytuł „Pan" wyraża autorytet i panowanie^[28].

Ale te dwie interpretacje mają także treść wspólną. Jest to włączenie jednostki i Kościoła w ogarniające je pole działania. Różnica polega na odmiennym rozumieniu tego włączenia. Raz ma ono charakter przestrzenno-mistyczny, drugi raz - historyczno-modalny. Ale są i tacy, którzy twierdzą, że „w Chrystusie" znaczy po prostu „przez wiarę w Niego"^[29].

-----------------------------

[26] Formuła „w Chrystusie" występuje w niekwestionowanych listach Pawła 56 razy, „w Panu" 34 razy (w sumie 90 razy). Na poszczególne listy rozkłada się to w następujący sposób: Rz: 13 i 8 razy (razem: 21), 1 Kor: 13 i 9 razy (razem: 22 razy), 2 Kor: 7 i 2 razy (razem: 9 razy), Ga: 7 razy i 1 raz (razem: 8 razy), Flp: 10 i 9 razy (razem: 19 razy), 1 Tes: 3 i 3 razy (razem: 6 razy), Flm: 3 i 2 razy (razem: 5 razy). Nie liczymy tu zwrotu ἐν αὐτῷ.
[27] Deissmann, Paulus, 107.
[28] Zob. Neugebauer, In Christus, 148; Foerster, Herr ist Jesus, 144 n.
[29] Zob. Schweizer, Emiedrigung, 146, przyp. 648.