Człowiek zbawiony

b) ...przez wiarę

Wiara otwiera dostęp do sprawiedliwości Bożej. Nie przez uczynki Prawa, lecz przez wiarę człowiek dostępuje usprawiedli­wienia. Niby cantus firmus zdanie to przewija się przez listy do Rzymian i do Galatów (Rz 3,22.26.28.30; 4,5; Ga 2,16 i in.). Jest to wiara w Jezusa Chrystusa (Rz 3,22; Ga 2,16; 3,22 i in.), Syna Bożego (Ga 2,20)^[7]. Do wiary tej dochodzi się dzięki głoszeniu Ewangelii, słowa wiary (Rz 19,8): το ρ ῆμα τῆς πίστεως. Jeśli wiec wiara rodzi się ze słyszenia - fides ex auditu - ze słuchania słowa Chrystusa^[8], konieczne jest, żeby zawsze byli ludzie gotowi przepo­wiadać, gotowi przyjąć swe posłanie: „Jakże wiec mieli wzywać Tego, w którego nie uwierzyli? Jakże mieli uwierzyć w Tego, którego nie słyszeli? Jakże mieli usłyszeć, gdy im nikt nie głosił? Jakże mogliby im głosić, jeśliby nie zostali posłani?" (10,14 n).

Słowo przepowiadania stawia słuchacza w sytuacji konieczno­ści podjęcia decyzji. Przyjęcie słowa wiarą przez słuchacza Paweł może nazwać po prostu posłuszeństwem. W ten sposób podkreśla postulatywny charakter przepowiadania. Jaka zostanie podjęta decyzja, to sprawa wolności człowieka. Niemniej ta decyzja nie jest dowolna. Odrzucający słowo nie jest już taki sam, jaki był przed podjęciem decyzji. To jego odrzucenie jest nieposłuszeństwem. Urząd apostoła Paweł otrzymał od Pana, aby wśród pogan wzbu­dzać posłuszeństwo wierze (1,5). Chrystus działał przez niego, w jego słowach i czynach, ażeby doprowadzać „pogan do po­słuszeństwa" (15,18). Ale to orędzie nie wszyscy przyjmują chęt­nym sercem. W jeżyku symbolicznym oznacza to, że przez swe przepowiadanie Apostoł jest dla jednych „zapachem zguby - na śmierć", a dla innych „zapachem ożywiającym na życie" (2 Kor 2,16). W tonie skargi niemal, niczym prorok, woła: „Panie, któż uwierzył temu, co od nas posłyszał?" (Rz 10,16; Iz 53,1).

Na uwagę zasługuje fakt, że za organ, który uzdalnia człowie­ka do uwierzenia, Apostoł uważa serce: „Bo sercem przyjęta wiara prowadzi do sprawiedliwości" (10,10). Nawiązuje w ten sposób do tradycyjnej antropologii biblijnej, dla której serce było siedliskiem zarówno powątpiewania, jak i wiary oraz miej­scem, w którym człowiek jest bliski słowa Bożego (Rz 10,6-10)^[9]. Późniejsza teologia powiedziałaby raczej: wierzymy rozumem. Ale dla Pawła wiara nie jest absolutnie przyzwoleniem samego tylko rozumu. Wiara chce przeniknąć człowieka we wszystkich jego władzach i doprowadzić do nowej formy egzy­stencji.

Syntezę wszystkich Pawłowych aspektów wiary znajdujemy w Rz 4, klasycznym pod tym względem tekście, w którym patriarcha Izraela Abraham, „praojciec nasz według ciała", jest ukazany jak paradygmat wierzącego. Na przykładzie Abrahama Paweł wyjaśnia zarówno powiązania wiary z usprawiedliwieniem, jak też absolutną jego darmowość. „Uwierzył Abraham i zostało mu to policzone za sprawiedliwość". Abraham usłuchał głosu, którym Bóg go wezwał. To właśnie stało się podstawą przymierza pomiędzy Bogiem i nim. Tym samym wiara ukazuje się tu jako właściwa postawa umożliwiająca zawarcie przymierza - postawa, która wymaga jedynie ufnego powierzenia się Bogu wzywające­mu człowieka. Człowiek wierzący może stanąć przed Bogiem jedynie ze swą wiarą i jest tego świadom. Abraham nie po­trzebował w zamian świadczyć żadnych uczynków. Pośrednio Paweł nazywa go bezbożnym, a więc grzesznikiem. Myślał może o tym, że jako zwierzchnik grupy nomadów, podobnie jak inni mieszkańcy jego kraju czcił bóstwa astralne. Jego wiarę opisuje w ten sposób: „Temu, który pracuje, liczy się zapłatę nie tytułem łaski, lecz należności. Temu jednak, który nie wykonuje pracy, a wierzy w Tego, co usprawiedliwia grzesznika, wiarę jego liczy się za tytuł usprawiedliwienia" (4,4 n).

-----------------------------

[7] Jest to genetivus obiectivus (Rz 3,22.26; Ga 2,16; 3,22; Flp 3,8) i równoznaczny z πιστεύειν εις (Ga 2,16; Flp 1,29) επί (Rz 4,24; 9,3; 10,11). Ewentualne odcienie nie mają większego znaczenia. Zob. Blass-Debrunner-Rehkopf, § 163, 5; 206, 3. W związku z tą problematyką: Kertelge, Rechtfertigung, 162-166. Tego genetivu nie należy przeładowywać treścią.
[8] Zob. Ga 3,2 i 5.
[9] Można się tu dopatrzeć aluzji do Pwt 30,14: „Słowo to bowiem jest bardzo blisko ciebie: w twoich ustach i w twoim sercu".