II NIEDZIELA ADWENTU - Rok C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

II NIEDZIELA ADWENTU – Rok C

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
W drodze do nowego Jeruzalem

Czytanie z Księgi proroka Barucha

Złóż, Jeruzalem, szatę smutku i utrapienia swego, a przywdziej wspaniałe szaty chwały, dane ci na zawsze przez Pana.
Oblecz się płaszczem sprawiedliwości
pochodzącej od Boga,
włóż na głowę swą koronę chwały
Przedwiecznego!
Albowiem Bóg chce pokazać twoją wspaniałość wszystkiemu, co jest pod niebem.
Imię twe u Boga, na wieki będzie nazwane:
„Pokój sprawiedliwości i chwała
pobożności!”.
Podnieś się, Jeruzalem! Stań na miejscu wysokim, spojrzyj na wschód, zobacz twe dzieci,
zgromadzone na słowo Świętego od wschodu słońca aż do zachodu, rozradowane, że Bóg o nich pamiętał.
Wyszli od ciebie pieszo,
pędzeni przez wrogów,
a Bóg przyprowadzi ich niesionych z chwałą,
jakby na tronie królewskim.
Albowiem postanowił Bóg zniżyć
każdą górę wysoką, pagórki odwieczne,
doły zasypać do zrównania z ziemią,
aby bezpiecznie mógł kroczyć Izrael
w chwale Pana.
Na rozkaz Pana
lasy i drzewa pachnące
ocieniać będą Izraela.
Z radością bowiem poprowadzi Bóg Izraela
do światła swej chwały
z właściwą sobie sprawiedliwością i miłosierdziem.
Ba 5,1-9

1-2. "wspaniałe szaty chwały... przez Pana": Jerozoli­ma zrzuca swoją szatę żałobną (4,20) i przywdzie­wa szatę światła, które płynie od jej Pana, przed­stawionego jako słońce wschodzące na wscho­dzie. Ta szata jest „płaszczem sprawiedliwości, pochodzącej od Boga", gwarancją wszelkiej zgody, bezpieczeństwa i pomyślności, które pocho­dzą z Bożej obecności.

6. "wyszli od ciebie pieszo": Zob. Iz 49,22. Inne narody, teraz poddane Izra­elowi, niosą wygnańców do domu na przeno­śnych tronach (ANEP 538).

7. "górę wysoką": Po­dobnie jak w Iz 40,3-4, droga zostaje zrównana i prowadzi przez Pustynię Arabską, by marsz do Jerozolimy był bardziej bezpośredni,

"w chwale Pana": Zob. komentarz do 4,24. 8. lasy: Podobnie jak w Iz 41,18-19, kiedy to na Pustyni Arabskiej w sposób cudowny pojawia się obfity deszcz, a droga do domu zostaje przybrana drzewami, ro­snącymi w cudownie szybki sposób (do czego po­trzebny jest deszcz). Fakt, iż sucha ziemia zostaje zroszona przez deszcz po raz pierwszy, oznacza, że są to pierwsze deszcze jesienne. Sugeruje to, iż świętem, na które wraca diaspora, jest Święto Namiotów, pomimo tego iż pierwsze deszcze pa­dają zazwyczaj tuż po Święcie Namiotów.

9. "świa­tła swej chwały": Zob. komentarz do 4,24.

"spra­wiedliwością i miłosierdziem": Boskie atrybuty, tutaj uważane za personifikowane sługi występu­jące w epifanii Boga, czyli aniołowie.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Pan Bóg uczynił wielkie rzeczy dla nas.

Gdy Pan odmienił los Syjonu,
wydawało się nam, że śnimy.
Usta nasze były pełne śmiechu,
a język śpiewał z radości.
Refren.
Mówiono wtedy między poganami:
„Wielkie rzeczy im Pan uczynił”.
Odmień znowu nasz los, Panie,
jak odmieniasz strumienie na Południu.
Refren.
Ci, którzy we łzach sieją,
żąć będą w radości.
Idą i płaczą niosąc ziarno na zasiew,
Lecz powrócą z radością niosąc swoje snopy.
Refren.
126,1-2ab,2cd-4,5-6

Lamentacja wspólnotowa wspominająca przeszłą Bożą interwencję w obronie ludu, który teraz modli się, by pomoc okazana w przeszłości stała się motywacją do ocalenia wczasach obecnych (por. Ps 44).

Struktura:
ww. 1-3.4-6. Podobnie jak inne „pieśni stopni” Ps 126 zawiera liczne powtórzenia.

1. ”Gdy Pan odmienił los Syjonu”: Wyrażenie idiomatyczne (lub podobna fraza) pojawia się ponownie w w. 4 (także w Ps 14,7; 53,7; 85,2).

”jak we śnie”: Różnie tłumaczony w różnych wersjach przez współczesnych komentatorów, np.: „Jak uzdrowieni”

4. Modlitwa o pomoc Bożą, wyrażona słowami podobnymi do słów w. 1. Potwierdzeniem synonimiczności ww. l i 4 jest porównanie, które występuje po wersetach („jak we śnie... jak strumienie”).

5-6. Werset 5 może być przysłowiem, wyjaśnionym w w. 6. Język zasiewu i wzrostu sugeruje odwrócenie sytuacji - łzy zmieniają się w radość -w języku zaczerpniętym z rolnictwa.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

126,4. Strumienie w ziemi Negeb. Strumienie Pale­styny w porze deszczowej przypominają rwące po­toki. Jednak niewiele w nich wody w porze letniej, gdy woda jest najbardziej potrzebna. W suchym pustynnym rejonie rozciągającym się na południe od Jerozolimy okresowe wylewy strumieni przyno­siły ludziom ulgę i przywracały wegetację.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Utwierdzenie w świętości na przyjście Chrystusa

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Filipian

Bracia:
Zawsze, w każdej modlitwie, z radością zanoszę prośbę za was wszystkich, z powodu waszego udziału w szerzeniu Ewangelii od pierwszego dnia aż do chwili obecnej. Mam właśnie ufność, że Ten, który zapoczątkował w was dobre dzieło, dokończy go do dnia Chrystusa Jezusa.
Albowiem Bóg jest mi świadkiem, jak gorąco tęsknię za wami wszystkimi ożywiony miłością Chrystusa Jezusa. A modlę się o to, aby miłość wasza doskonaliła się coraz bardziej i bardziej w głębszym poznaniu i wszelkim wyczuciu dla oceny tego, co lepsze, abyście byli czyści i bez zarzutu na dzień Chrystusa, napełnieni plonem sprawiedliwości, nabytym przez Jezusa Chrystusa ku chwale i czci Boga.
Flp 1,4-6.8-11

1. Tytuł „słudzy" nie miał charakteru pejoratyw­nego ani w kulturze żydowskiej (gdzie prorocy byli nazywani „sługami Bożymi"), ani w świecie rzym­skim (niewolnicy cesarza i innych wysokich dostoj­ników mieli znacznie większa władzę od wolnych obywateli). Na temat „biskupów" i „diakonów", zob. komentarz do 1 Tm 3,1.8, gdzie terminy te również występują łącznie.

3-4. Żydowska konwencja językowa łączy czasa­mi modlitwę ze „wspominaniem" lub „przypomi­naniem" przed Bogiem (jak w Rz 1,9). Tutaj Pawło­wi chodzi przypuszczalnie o to, że dziękuje Bogu za Filipian w swych codziennych modlitwach (por. Flp 4,6).

3. Paweł nadaje chrześcijański charakter zwycza­jowej formie starożytnego pozdrowienia (zob. ko­mentarz do Rz 1,7).

"Dzięku­ję Bogu mojemu": Pawłowe dziękczynienie od­powiada standardowej formule epistolarnej

4. "z ra­dością": Radość jest stale powracającym tematem Flp (1,18.25; 2,2.17.18.28.29; 3,1; 4,1.4.10).

"wa­szego udzialu w [szerzeniu] Ewangelii": Wierzą­cy z Filippi mieli udział (koinonia; zob. J. Hainz, EWNT2, 749-755) w Ewangelii przez swoje na­wrócenie, wsparcie, udzielone Pawłowi oraz wła­sne cenne świadectwo wiary.

5. Termin tłumaczony jako „udział" lub „społecz­ność" był często używany w sensie ekonomicznym na określenie tych, którzy partycypują finansowo. Tutaj obejmuje to finansową pomoc, jakiej udzie­lali apostołowi chrześcijanie z Filippi (Flp 4,10-20).

6. Wyrażenie „dzień Chrystusa Jezusa" nawiązu­je do *starotestamentowego słownictwa „dnia Pań­skiego", zakłada wiec, że Chrystus jest Bogiem. Przekonanie Pawła o ich wytrwałości oparte jest na Flp 1,5.7.

"do dnia Chry­stusa Jezusa": Do dnia „paruzji", kiedy wyznaczo­ne Chrystusowi zadanie „podporządkowania" świata Bożej chwale (Flp 3,21) zostanie dopro­wadzone do końca, Chrystus pojawi się w chwa­le, by przekazać królestwo Ojcu (1 Kor 15,24-28).

8.Starożytni często wzywali boga na świadka, wierząc w jego potęgę. W takich warunkach kłam­stwo groziło narażeniem się na gniew bóstwa.

"gorąco tęsknię": Greckie słowo splanchna oznacza wewnętrzne organy (serce, płuca, wątrobę), które w starożytności uważano za sied­lisko najgłębszych ludzkich emocji.

9-11. Podobnie jak Paweł filozofowie starożytni często podkreślali potrzebę odróżniania dobra od zła. Na temat źródła „sprawiedliwości", zob. też komentarz do Flp 3,9.

10. "na dzień Chrystusa": Zob. komentarz do 1,6.

11. "plonem sprawiedliwości": Sprawiedliwość jest dla Pawła eschatologicznym uznaniem nienaganności przed Bogiem, stanem udzielonym wszystkim wierzącym (Rz 5,1). Życie etyczne chrześcijani­na jest w całości owocem nowej relacji

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Przygotujcie drogę Panu, prostujcie ścieżki dla Niego;
wszyscy ludzie ujrzą zbawienie Boże.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Łk 3,4.6

EWANGELIA
Jan Chrzciciel przygotowuje drogę Panu

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Jezus powiedział do swoich uczniów:
Było to w piętnastym roku rządów Tyberiusza Cezara. Gdy Poncjusz Piłat był namiestnikiem Judei, Herod tetrarchą Galilei, brat jego Filip tetrarchą Iturei i kraju Trachonu, Lizaniasz tetrarchą Abileny; za najwyższych kapłanów Annasza i Kajfasza skierowane zostało słowo Boże do Jana, syna Zachariasza, na pustyni.
Obchodził więc całą okolicę nad Jordanem i głosił chrzest nawrócenia na odpuszczenie grzechów, jak jest napisane w księdze mów proroka Izajasza:
„Głos wołającego na pustyni:
Przygotujcie drogę Panu, prostujcie ścieżki dla Niego;
każda dolina niech będzie wypełniona, każda góra i pagórek zrównane, drogi kręte niech staną się prostymi, a wyboiste drogami gładkimi. I wszyscy ludzie ujrzą zbawienie Boże”.
Łk 3,1-6

1-2. Wersety te, tworzące jedno długie zdanie gr., stanowią elegancki wstęp do Łukaszowej opowieści o tym, jak działalność Jana wpły­nęła na historię świata. Jednak pod warstwą lite­racką kryje się tragiczna rzeczywistość negatyw­nej odpowiedzi na Boże Słowo oraz na głoszących je.

Rozpoczynanie historycznej narracji od da­towania opisywanego wydarzenia za pomocą lat panowania władców i urzędników, zarówno w grecko-rzymskiej, jak i starotestamentowej histo­riografii, było często spotykane w przedmowach do mów proroczych lub ksiąg profetycznych (np. Iz 1,1; 6,1). Łukasz informuje więc, że Jan rozpo­czął swoją działalność w okresie pomiędzy wrze­śniem 27 r. po Chr. a październikiem r. 28 (lub, co wydaje się mniej prawdopodobne, w roku następ­nym). Cesarz Tyberiusz panował od 14 do 37 r. po Chr. Herod Antypas, syn Heroda Wielkiego (zob. komentarz do Łk 1,5) był tetrarchą (namiestni­kiem) Galilei w latach 4 przed Chr. - 39 po Chr. Poncjusz Piłat pełnił swój urząd od 26 do 36 r. po Chr. Na temat „Annasza i Kajfasza" zob. komentarz do 18,13.19.

1. "Tyberiusza Cezara": Piętnasty rok panowa­nia Tyberiusza to prawdopodobnie sierpień/wrzesień 28-29 r. po Chr. (Zob. FGL 455).

"Poncjusz Piłat": W osobie Poncjusza Piłata (namiest­nika Judei w latach 26-36 po Chr) rzymska władza wyda wyrok ukrzy­żowania na Jezusa. Łukasz pisze o Piłacie jeszcze w 13,1; 23,1-6.11-13.20-24.52; Dz 3,13; 4,27; 13,28, wyjaśniając jego związek ze śmiercią Jezusa, Bo­żego posłańca. Następnie wymienia dwóch sy­nów Heroda Wielkiego. Nawet władza kogoś tak potężnego jak Herod Wielki przeminie wraz z je­go śmiercią, gdy Rzymianie podzielą królestwo między jego synów.

"Herod tetrarchą Galilei": Chodzi tutaj o He­roda Antypasa, 4 r. przed Chr. - 39 r. po Chr., i Lizaniasza, którego okres panowania i tożsamość są nieznane (zob. FGL 457-458). Na nich kończy Łukasz wymienianie pomniejszych władców.

"Annasza": Annasz był arcykapłanem od 6 do 15 r. po Chr.; Kajfasz, jego zięć, pełnił urząd w okresie 18-37 r. po Chr. Podobnie jak marionetkowi władcy, którzy zostali wymienieni, ludzie ci sprawowali władzę, gdyż było to wolą Rzymu. W 20,5 Łukasz opisuje, w jaki sposób arcykapłani odrzucili chrzest Jana. Reakcja arcykapłanów wobec Jezu­sa jest jeszcze bardziej wroga: 9,22; 19,47; 20,1.19; 22,2.4.52.66; 23,4.10.13; 24,20. Arcykapłani nieprzyjaźnie zareagowali również na głoszenie Je­zusa przez uczniów: Dz 4,1.6.23; 5,17.21.24.27; 7,1; 9,1.14.21; 22,5.30; 23,2.4.5.14; 24,1; 25,2.15; 26,10.12. Do tego ponurego scenariusza ludzkich reakcji na Bożych wysłanników Bóg wprowadza Jana, syna Zachariasza (zob. 1,5-25, 57-80), jako tego, który zapowie Ewangelię i nowy okres ła­ski. Miłosierny Bóg nie pozwoli, by ludzki grzech był ostatnim słowem w historii zbawienia. Łukasz opisuje powołanie Jana nawiązując do powołania proroka Jeremiasza (Jr 1,2).

"na pustyni": Chociaż Łukasz nie wykorzystuje bogatego symbolicznego znaczenia „pustyni", oznaczającej przejście od znie­wolenia do nowego życia, często łączy „pustynię" z postacią Jana (zob. 1,80; 3,4; 7,24). Jeśli członko­wie wspólnoty z Qumran żyli na pustyni, oczeku­jąc tam Bożego wybawienia, fakt, że Jan również prowadził działalność na pustyni, może być kolej­nym przykładem wpływu Qumrańczyków na hi­storycznego Jana. Zob. komentarz do 3,4. 43

3-6. We fragmencie tym ewangelista „przyodziewa" Jana Chrzciciela w swój strój teo­logiczny - niektóre elementy są oryginalne, inne zostały zaczerpnięte z Mk.

3. Nie-Żydzi, którzy pragnęli się nawrócić na ju­daizm, musieli zanurzyć się w wodzie, by usunąć swą pogańską nieczystość. Jan wymaga tego wy­razu nawrócenia nawet od Żydów. Zob. komentarz do Mk 1,5.

"całą okolicę": W prze­ciwieństwie do Jana Chrzciciela przedstawione­go w Mk, podobnie jak u Łk Jezus, Paweł i Barna-ba, Jan został ukazany przez Łukasza jako wędrow­ny kaznodzieja.

"Jordanem": Chociaż do chrztu potrzebna jest woda, fakt ten nie wyjaśnia, dla­czego Jan wybrał właśnie tę rzekę. Czy jest to na­wiązanie do historycznej tradycji i chrzest Jana implikuje odnowienie przymierza przed przekro­czeniem Jordanu i wejściem do „ziemi obiecanej"?

"nawrócenia": Odwrócenie się od grzechu i zwró­cenie ku nowemu, moralnemu stylowi życia,

"od­puszczenia grzechów": Obraz nawiązuje do czyn­ności unieważnienia długów i wyzwolenia z nie­woli czy więzienia. Zob. 5,31-32. Zachowując „tra­dycyjny" sposób przedstawiania Jana - tego, który chrzcił, Łukasz nadaje własne piętno Janowemu przesłaniu. W wielu fragmentach Łukasz akcentu­je związki Jana z chrztem: nazywa go „Chrzcicie­lem" w 7,20.33; 9,19; podsumowuje Jego misję sło­wami „chrzest Janowy" w 7,29; 20,4; Dz 1,22; 10,37; 18,25 i „chrzest nawrócenia" w Dz 13,24; 19,4. Jed­nak treść Janowego przesłania zawartego w w. 3, chociaż identyczna w warstwie słownej z Mk 1,4, stanowi zaprzeczenie Łukaszowej teologii. „Na­wrócenie" i „odpuszczenie grzechów" to ulubio­ne słowa, za pomocą których Łukasz opisuje dzie­ło, którego Jezus Chrystus dokonał dla ludzkości (zob. np. 24,47). Chociaż w Łk 3,16 i Dz 18,25-19,5 Łukasz wyraźnie odróżnia chrzest Jana od chrztu chrześcijańskiego, ściśle łączy je ze sobą, „ponie­waż głoszenie Jana zapoczątkowuje epokę Jezu­sa" (FGL 459).

4-6. Na temat cytatu zob. Mk 1,3. Izajasz obiecał nowe Wyjście z Egiptu, przez które Bóg ponownie zbawi swój lud, Izraela. Łukasz poszerza cytat o dal­sze wersety z Iz 40, być może, by zakończyć słowa­mi o oglądaniu zbawienia Bożego; por. Łk 2,30.

4. "jest napisane": To, co czyni Jan, stanowi wypełnienie Bożej obietnicy nowego Wyjścia, które wyprowadzi ludzi z wygnania śmierci i grzechu, a to za sprawą Jezusa, któremu Jan przygotowuje drogę. Należy zwrócić uwagę, że członkowie wspólnoty z Qumran odnieśli Iz 40,3 do siebie, gdy przez życie na pustyni, stu­diowanie Prawa i chrzest przygotowywali drogę Panu. Chociaż w LXX Iz 40,3 brzmi: „Przygotujcie drogę naszemu Bogu", Łukasz pisze: „Przygotujcie drogę Panu", co stanowi wyraźne nawiązanie do przygotowania przez Jana drogi dla Jezusa, podob­nie czytamy w Mk 1,3.

5. "niech się staną prostymi": Te i podobne wyrażenia występujące w w. 5 mają znaczenie metaforyczne i mogą być odczytywane w sensie etycznym, jako radykalne wezwanie do zmiany stylu życia. Zob. Marshall, Gospel 136-37. Ten frag­ment z Iz (40,4) nie występuje w Mk 1,3. 6. W cy­tacie z Iz 40,5, pobrzmiewa Łukaszowy temat uni­wersalizmu, który nie występuje w paralelnym tekście Mk 1,3. Na ten temat zob. 2,31-32.

"zbawie­nie": Zob. komentarz do 2,10.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :