Pojęcie, metody i dyscypliny współczesnej biblistyki

Dyscypliny wchodzące w skład biblistyki można podzielić na:

• wprowadzające
• główne
• pomocnicze

Wprowadzające to:

1. Wstęp ogólny do Pisma Świętego

Zajmuje się on kwestiami wspólnymi dla wszystkich ksiąg biblijnych. Takimi zaś są: natchnienie, kanoniczność (i w związku z tym również sprawa apokryfów), autentyczność dzisiejszego tekstu Pisma Świętego i jego zgodność z tekstem pierwotnym, hermeneutyka biblijna obejmująca naukowe i teologiczne zasady interpretacji tekstu. Do hermeneutyki dodaje się zwykle również historię egzegezy, czyli historię sposobów interpretacji Biblii w Kościele.

Obecnie opracowywane wstępy ogólne zmieniają swoją strukturę na skutek większego dowartościowywania ludzkiej strony Pisma Świętego oraz ukierunkowaniem duszpasterskim. Traktuje się zatem Biblię w tzw. sposób indukcyjny:

• jako słowo ludzkie (tekst, przekłady, interpretacja naukowa)
• jako słowo Boże (natchnienie, kanon, interpretacja teologiczna)
• jako księgę Ludu Bożego (formy i zasady duszpasterstwa biblijnego)

2. Wstęp szczegółowy do Pisma Świętego

Jest wprowadzeniem do naukowej egzegezy biblijnej. Różni się on od ogólnego tym, że zajmuje się już poszczególnymi księgami, obejmując zagadnienia dotyczące środowiska, kultury i uwarunkowań sytuacyjnych autora i adresatów oraz celu, struktury, stylu treści i tematyki teologicznej danej księgi. Tak więc nie tylko przygotowuje bezpośrednio do egzegezy biblijnej ale w pewnym sensie staje się już pewną jej częścią.

Do dyscyplin głównych należą:

1. Filologia biblijna
Jest to studium języków biblijnych, czyli hebrajskiego, aramejskiego i greckiego, a także języków semickich kulturowo im pokrewnych: syryjskiego, arabskiego, akkadyjskiego czy ugaryckiego

2. Krytyka biblijna
Dzieli się ona na:

• krytykę niższą (krytykę tekstu)
• krytykę wyższą (krytykę literacką)

Zadaniem krytyki niższej jest ustalenie tekstu pierwotnego poprzez usunięcie zniekształceń dokonanych przez kopistów, oczyszczenie tekstu z dodatków i braków, które wkradły się do ksiąg biblijnych. Tekst ustalony na podstawie takich kryteriów nazywany jest tekstem krytycznym.

Krytyka wyższa natomiast ma za zadanie ustalenie biblijnych rodzajów literackich w celu adekwatnego odczytania sensu treści zamierzonej przez autora. Nie da się bowiem tego stwierdzić jedynie na podstawie reguł gramatycznych, filologii czy też kontekstu literackiego.

Dlatego też:

• stosuje się metodę historii form (Formgeschichte),
• następnie bada się sposób przekazu tych form w okresie tradycji ustnej (Traditionsgeschichte)
• na końcu określa się w poszczególnych księgach kompozycję i redakcję materiału pochodzącego z tradycji, czyli osobisty wkład (literacki i teologiczny) ostatnich redaktorów, strukturę ich dzieł, a zarazem potrzeb Kościołów, do których adresowali oni swoje księgi (Redaktionsgeschichte)

3. Egzegeza biblijna

Zajmuje się naukową interpretacją treści Biblii. Posługując się filologiczną analizą poszczególnych wierszy, zdań i słów, dąży do integralnego zrozumienia tekstu. Wyniki tych badań służą do opracowania komentarzy biblijnych o różnych profilach: filologicznym, historycznym lub teologicznym.

4. Teologia biblijna

Jest ostatnim ogniwem biblistyki, ujmującym treść prawd objawionych w Biblii w sposób syntetyczny. Wykorzystując wyniki egzegezy układa je w pewne całości i ukazuje etapy rozwoju idei teologicznych w historii zbawienia. Opierając się na danych naukowych, stosuje się analogię wiary i uwzględnia przy tym:

• jedność całej Biblii (podkreślając ścisłą współzależność Starego i Nowego Testamentu)
• rozwój objawienia Bożego (będącego zapowiedzią na etapie Starego Testamentu i wypełnieniem w Nowym Testamencie)
• potrzeby i sytuacje wspólnot religijnych oraz ich wpływ na specyfikę teologicznych koncepcji autorów poszczególnych ksiąg biblijnych

Wyróżnia się trzy typy teologii biblijnej:

• integralny – traktujący o poszczególnych tematach obu Testamentów
• teologię ST i teologię NT – które daną problematykę rozważają w ramach poszczególnych etapów objawienia (oddzielnie dla Starego i dla Nowego Testamentu)
• teologię głoszoną przez autorów poszczególnych ksiąg, prezentującą indywidualną wizję problematyki teologicznej danego autora dostosowaną do potrzeb jego adresatów.

Dyscypliny pomocnicze

Ich zastosowanie jest niezbędne do właściwego odczytania i zrozumienia ksiąg biblijnych, które powstawały w określonym środowisku geograficzno-historycznym, kulturowym i religijnym. Należą do nich:

1. Archeologia Palestyny
2. Geografia Palestyny (fizyczna i historyczna)
3. Historia Izraela i ludów ościennych (Asyria, Babilonia, Egipt, Ugarit) oraz historia czasów Nowego Testamentu, ukazujące wydarzenia historyczne w kontekście prądów religijnych i kulturowych

Tak rozumiana biblistyka stanowi punkt wyjścia teologii i umożliwia integrację różnych dyscyplin teologicznych.