Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych

Druga Msza Święta

 PIERWSZE CZYTANIE
Powszechne zmartwychwstanie

Czytanie z Księgi Proroka Daniela

Ja, Daniel, płakałem i usłyszałem to słowo Pańskie: „W owych czasach wystąpi Michał, wielki książę, który jest opiekunem dzieci twojego narodu. Wtedy nastąpi okres ucisku, jakiego nie było, odkąd narody powstały, aż do chwili obecnej. W tym czasie naród twój dostąpi zbawienia, każdy, kto się okaże zapisany w księdze. Wielu zaś, co posnęli w prochu ziemi, zbudzi się: jedni do wiecznego życia, drudzy ku hańbie, ku wiecznej odrazie. Mądrzy będą świecić jak blask sklepienia, a ci, którzy nauczyli wielu sprawiedliwości, jak gwiazdy przez wieki i na zawsze”.

Dn 12,1-3

Wspaniała poetycka konkluzja objawień przedstawionych w rozdz. 10-11. Pomimo wielkich cierpień w okresie eschatologicznego kryzysu, wybrani Boży, którzy „zapisani są w księdze" (por. Wj 32,32-33; Ps 69,29), zostaną wybawieni,
”posnęli”: Eufemizm oznaczający „umarli" (por.J 11,11-13).

”zbudzi się”: Powróci do życia. Fragment ten jest najdawniejszą jasną wzmianką wyrażającą wiarę w zmartwychwstanie umarłych (zob. B. Alfrink, Bib 40 [ 1959] 355-371

”jedni do wiecznego życia”: Dosłownie: „niektórzy do życia wiecznego" (lěhayye 'ôlām) -pierwsze użycie tego terminu w Biblii. (Zob. M.S. Moore, TZ39 [1983] 17-34.)

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

12,1. Michał. Zob. komentarz do Dn 10,13.

12,1. Księga. Wydaje się, że jest to nawiązanie do Księgi Życia. W Księdze Wyjścia 32,32-34 Mojżesz wyraża gotowość wymazania swojego imienia z księgi - działania, które doprowadziłoby do jego śmierci. Jahwe odpowiada, że z księgi zostanie wy­mazane imię tego, kto dopuszcza się grzechu. Jest to metafora księgi głównej, która zawiera imiona wszystkich żyjących. Księgę tę można porównać do księgi z imionami przeznaczonych na śmierć, którą Enkidu ujrzał w swoim widzeniu podziemnego świata. Gdy grzechy człowieka domagają się sądu, jego imię zostaje wymazane z księgi, co prowadzi do śmierci. Obrazuje to związek pomiędzy Księgą Życia a Księgą Sądu (zob. komentarz do Dn 7,10). Księga, o której tutaj mowa, przepowiada dalsze życie, bowiem zapisani w niej ludzie zostaną wyba­wieni od prześladowań. Nie jest to jednak jeszcze księga życia wiecznego.

12,2. Koncepcja życia pośmiertnego. Posiadamy dowody wskazujące na istnienie kilku różnych wy­obrażeń życia pośmiertnego na Bliskim Wscho­dzie. Najbardziej podstawowy charakter miała koncepcja nieprzerwanego istnienia w podziem­nym świecie podobnym grobowi, w którym tak samo traktowano sprawiedliwych i nieprawych. Izraelici nazywali to miejsce Szeolem (zob. komen­tarz do Iz 14,9), wierzyli też, że przebywanie tam wyklucza jakikolwiek kontakt z Bogiem. W Kanaanie i Mezopotamii istniały podziemne bóstwa rzą­dzące tym rejonem. W Egipcie życie pośmiertne było przyjemniejsze dla tych, którzy pomyślnie przeszli sąd i wkroczyli w granice podziemnego świata. Ci, którzy nie zostali przyjęci, byli pożerani. Żadne z tych wyobrażeń nie zawierało idei zmar­twychwstania z podziemnego świata umarłych. Ogólnie, w myśli starożytnej jedynym przebudze­niem było wezwanie duchów zmarłych (nie był to jednak stan trwały, pozbawiony był też elementu cielesnej obecności) lub przebudzenie się bóstw płodności towarzyszące cyklicznym zmianom za­chodzącym w przyrodzie. Bóstwa owe umierały co roku wraz z zakończeniem cyklu rolniczego oraz „zimowały" w podziemnym świecie. Później, na wiosnę, dokonywało się ich rytualne przebudzenie. Żadne z owych wyobrażeń nie jest podobne do teo­logicznej doktryny zmartwychwstania. Nie można też do niej porównać okazjonalnych przypadków ponownego ożywienia (przywrócenia życia poje­dynczych jednostek) lub znaków ponownego oży­wienia narodu (wyschłe kości z wizji Ezechiela). W pełni rozwinięta doktryna zmartwychwstania, w dzisiejszym rozumieniu, zawiera sześć elemen­tów. Ma charakter: (1) indywidualny, nie narodo­wy; (2) materialny, nie duchowy; (3) uniwersalny, nie jednostkowy; (4) dokonujący się poza światem umarłych; (5) prowadzący do trwałego osiągnięcia nieśmiertelności oraz (6) wprowadzający podział na sprawiedliwych i nieprawych. Wydaje się, że zo-roastryzm posiada wszystkie wymienione elementy, jednak charakter materiałów źródłowych sprawia, że trudno jest ustalić, jak wcześnie Persowie rozwi­nęli tę koncepcję zmartwychwstania (na temat do­datkowych informacji zob. komentarz do Iz 26,19).

12.3. Będą świecić jak gwiazdy. Gwiazdy i aniołów łączy to, że jedne i drugie byty określane były mianem zastępów niebieskich (zob. komentarz do Dn 8,10). W ówczesnej myśli greckiej oraz w międzytestamentalnej literaturze apokaliptycz­nej sprawiedliwi stają się gwiazdami lub aniołami. Daniel dokonuje jedynie porównania, nie zaś utoż­samienia.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Boga żywego pragnie moja dusza.

Jak łania pragnie wody ze strumienia,
tak dusza moja pragnie Ciebie, Boże.
Dusza moja Boga pragnie, Boga żywego,
kiedyż więc przyjdę i ujrzę oblicze Boże?
Refren.
Rozpływa się we mnie moja dusza,
gdy wspominam, jak z tłumem kroczyłem do Bożego domu.
W świątecznym orszaku,
wśród radości i chwały.
Refren.
Ześlij światłość i wierność swoją,
niech one mnie wiodą.
Niech mnie zaprowadzą na Twą górę świętą
i do Twoich przybytków.
Refren.
I przystąpię do ołtarza Bożego,
do Boga, który jest moim weselem i radością.
I będę Cię chwalił przy dźwiękach lutni,
Boże mój, Boże.
Refren.

Ps 42,2-3.5; Ps 43,3.4

Ps 42-43 Lamentacja jednostki. Refren (42.6.12; 43,5) i inne połączenia (np. 42,10; 43,2) prowadzą do wniosku, że Ps 42-43 tworzą jeden utwór (niesłusznie podzielony, podobnie jak Ps 9-10).

2-3. ”Dusza moja pragnie”: Por. podobne następstwo idei w Ps 63,2-3. Wybijający się obraz wody został wprowadzony w w. 2-3 i ujęty jako łzy psalmisty (w. 4) oraz zagrażające życiu morze (w. 8).

”ujrzę oblicze Boże”: Oznacza wejście do świątyni. W tekście hebr. czasownik został zmieniony na formę bierną: „Kiedy będę widziany/ pojawię się przed obliczem Bożym?".

4. we dnie i w nocy”: Nieustanny lament psalmisty dopełnia jego stałe doświadczenie miłości Jahwe (hesed) w w. 9.

5. Wspomnienie przez psalmistę radosnego uczestniczenia w obrzędach świątynnych w przeszłości. Wspomnienia odpowiadają modlitwie o możliwość uczestniczenia w kulcie w przyszłości.

6. ”Czemu jesteś zgnębiona, moja duszo”: Lub „Czemu lamentujesz, duszo moja?"

”zbawienie mojego oblicza”: Dosł. Oznacza to: „mój osobisty zbawca”. Ps 42,6 po raz pierwszy wprowadza refren.

11. Znaczenie dwóch pierwszych słów jest niezrozumiale.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

42,1. Tytuł. Synowie Koracha. W przypisach do Ps 42; 44 - 49; 84 - 85 oraz 87 - 88 pojawia się określenie „synowie Koracha". Korachitów wymie­niono po raz pierwszy w Lb 26,58 obok innych naj­ważniejszych rodów lewickich. W opisie biurokra­cji świątynnej podanym w 1 Krn 24 - 26 Korachici wymienieni zostali jako „odźwierni" (1 Krn 26,1). Ich związek z wielbieniem Pana w 2 Krn 20,19 może stanowić również przyczynę nawiązania do tego rodu w Księdze Psalmów oraz element kulto­wej psalmodii.

42,1. Jeleń/dusza. Na kilku rytych pieczęciach z Judy, pochodzących z VIII i VII w. przed Chr., widnieje błąkająca się łania (szukająca wody?). O. Keel sugeruje, że popularność tego motywu ar­tystycznego jest następstwem metafory zastosowa­nej w tym psalmie.

42,2. Dusza. W hebrajskim Starym Testamencie słowo tłumaczone jako „dusza" to nephesh. Ozna­cza ono człowiecze „ja" lub „wewnętrzne jeste­stwo" (zob. Rdz 2,7), lecz nie „nieśmiertelną duszę", która pojawia się w Nowym Testamencie. Nie ma więc tutaj żadnego przeczucia na temat nephesh istniejącej po śmierci człowieka. Słowo to jest pokrewne akadyjskiemu napasu, które odnosi się do karku lub gardła, zatem, przez rozszerzenie, również do oddechu. W języku hebrajskim nie ma odróżnienia pomiędzy ciałem i elementem życia, dlatego w takich fragmentach jak 1 Krl 19,4 ne­phesh oznacza „życie". Fizycznej energii lub życio­wej siły można pozbawić przez „wylanie duszy" (1 Sm 1,15; Ps 42,5), podobnie jak ma to miejsce w tej lamentacji. W myśli egipskiej ba jest ożywioną siłą witalną, ukazywaną pod postacią człowieka z głową ptaka. W chwili śmierci nieśmiertelne ba oddzielało się od ciała. Jego miejsce było raczej w niebie niż w podziemnym świecie, w którym przebywało ciało. W starożytnej literaturze egip­skiej zachował się utwór zatytułowany ,i>Spór czło­wieka z jego Ba. Są to rozważania o sensie samobój­stwa. W przeciwieństwie do tego, ka bardziej przypomina cień, który pozostaje po człowieku, gdy ten umiera. Ka zamieszkuje posągi pogrze­bowe i otrzymuje ofiary składane zmarłym, dlatego oznacza ducha zmarłych. W Mezopotamii duch ten był nazywany etemmu. Otrzymywał on ofiary i lu­dzie musieli go przebłagać. Często utożsamiano go ze zjawą. Inny element ludzkiego bytu był w Mezo­potamii nazywany zaqiqu i właśnie on wydaje się najbliższy naszemu wyobrażeniu duszy. Podobnie jak etemmu istnieje on po śmierci człowieka, nie­wiele jednak na ten temat wiadomo. W terminolo­gii stosowanej przez Izraelitów duch zmarłych na­zywany był elohim, na przykład duch Samuela (1 Sm 28,13).

42,5. Świąteczne procesje. Chociaż rzadko wspo­mina się o takich procesjach, umieszczona tutaj wzmianka odnosi się przypuszczalnie do świątecz­nych obchodów opisanych w Ps 68,24, kiedy to pro­cesja prowadzona przez kapłanów, przy akompa­niamencie śpiewaków i muzyków grających na instrumentach strunowych, zdążała w stronę wej­ścia do świątyni w Jerozolimie. Psalm 118,27 odno­si się również do świątecznej procesji, której uczestnicy niosą gałązki w rękach, tańcząc „aż do rogów ołtarza" (zob. komentarz do tego tekstu).

42,7. Hermon. Opis geograficzny dokonany przez Psalmistę wydaje się wychodzić od ogólnego okreś­lenia „ziemia Jordanu", później zaś stopniowo na­bierać coraz większej szczegółowości, dochodząc w końcu do „wzgórz Hermonu" [BT: „ziemi Hermonu"]. Pasmo Antylibanu jest zwykle uważane za pomocną granicę obszaru pozostającego pod kon­trolą Izraela (Joz 11,17), zaś góra Hermon, jego najwyższy szczyt, wznosi się na wysokość przeszło 2700 m n.p.m. Na zboczach Hermonu archeolodzy odkryli ruiny ponad dwudziestu świątyń. To do­wód szczególnego znaczenia przypisywanego te­mu miejscu oraz wyżynom, na których czczono bo­gów.

42,7. Góra Misar. Dokładne położenie tego miej­sca nie jest znane. Jego nazwa oznacza „małe wzgórze", dlatego może się odnosić do jednego ze szczytów pasma Hermonu. Jednak zależy to od perspektywy geograficznej oraz poetyckiego zamy­słu autora. Całkiem możliwe, że Psalmista określa górę Hermon jako „małą" pod względem świętości w porównaniu ze świętym wzgórzem Jahwe, Syjonem (Ps 43,3)

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Jeżeli umarliśmy z Chrystusem, z Nim również żyć będziemy

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:
Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć? Przyjmując więc chrzest zanurzający nas w śmierć, zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie, jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca. Jeżeli bowiem przez śmierć, podobną do Jego śmierci, zostaliśmy z Nim złączeni w jedno, to tak samo będziemy z Nim złączeni w jedno przez podobne zmartwychwstanie.
To wiedzcie, że dla zniszczenia grzesznego ciała dawny nasz człowiek został razem z Nim ukrzyżowany po to, byśmy już więcej nie byli w niewoli grzechu. Kto bowiem umarł, stał się wolny od grzechu.
Otóż, jeżeli umarliśmy razem z Chrystusem, wierzymy, że z Nim również żyć będziemy, wiedząc, że Chrystus powstawszy z martwych już więcej nie umiera, śmierć nad Nim nie ma już władzy.
Rz 6,3-9

1-5. Dla Żydów chrzest był obrzędem, w wyniku którego nie-Żyd nawracał się na judaizm - oznaczał ostateczne usunięcie pogańskiej nieczystości. W świetle żydowskiego prawa, przyjmując chrzest, człowiek porzucał dawny styl życia w pogaństwie i stawał się nową osobą. Człowiek, który szedł za Jezusem, podobnie porzucał dawne życie. Przez włączenie w śmierć Chrystusa, powiada Paweł, faktycznie umiera dla dawnego życia w grzechu, które zostało ukrzyżowane wraz z Chrystusem.
Starożytne religie z obszaru Bliskiego Wschodu miały długą tradycję dotyczącą bóstw, które umierały i powracały do życia; np. bóstwa związane z cyklem natury odradzały się co roku na wiosnę. Pewne starożytne źródła, szczególnie wczesnochrześcijańskie interpretacje tych religii, podają, że osoby przyjmujące inicjację do różnych religii misteryjnych, "umierały i powstawały do życia" wraz z bóstwem. Uczeni z początku XX w. upatrywali w tej tradycji tło dla Pawłowej terminologii. Nadal trwają dyskusje nad tym, czy w religiach misteryjnych istniał odpowiednik jednorazowej śmierci i powstawania do życia, podobny do chrztu przedstawionego przez Pawła. Niewykluczone, że dopiero w okresie, gdy chrześcijaństwo stało się znaczącą siłą religijną w cesarstwie rzymskim, inne nurty religijne zaczęły je naśladować. Co ważniejsze, pogląd wczesnych chrześcijan na zmartwychwstanie zaczerpnięty został z pewnością raczej z nauki żydowskiej, niż z odpowiadającego cyklicznym zmianom pór roku motywu bóstw, które wracają do życia w greckich kultach religijnych.

3. ”Czyż nie wiadomo wam”: Rzymscy chrześcijanie, pouczeni w apostolskiej katechezie, powinni wiedzieć o oczyszczających skutkach chrztu.

”my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest”: W NT słowo baptizein odnosi się do żydowskich obmywań rytualnych (Mk 7,4; Łk 11,38), do chrztu Jana Chrzciciela lub do chrztu chrześcijańskiego (J 1,25.28; Ga 3,27). W tym miejscu najlepiej przyjąć, iż Paweł ma na myśli chrzest w ostatnim znaczeniu, dokonany przez zanurzenie, nie ma jednak pewności, czy wczesnochrześcijański chrzest miał taką właśnie formę

”w Chrystusa”: Zwrot eis Christom nie stanowi jedynie odzwierciedlenia zanurzenia, nie jest też tylko wyrażeniem zapożyczonym z księgowości (eis to onoma Christom, "na imię, na konto Chrystusa"), tak jakby chrzest rodził Chrystusowe prawo własności do ochrzczonej osoby. Podobnie jak w innych Pawłowych zwrotach przyimkowych, słowo wskazuje raczej na związek łączący chrześcijanina z Chrystusem, pojawia się zwykle z wyrazami "wiara" lub "chrzest" i oznacza włączenie "w Chrystusa", dzięki któremu człowiek rodzi się do nowego życia.

”zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć”: Obrzęd chrześcijańskiej inicjacji jednoczy człowieka z cierpieniem i śmiercią Chrystusa. Słowa Pawła są śmiałe - pragnie on pokazać, że chrześcijanin nie utożsamia się jedynie z "umierającym Chrystusem", który odniósł zwycięstwo nad grzechem, lecz uczestniczy w samym wydarzeniu, dzięki któremu zwycięstwo to zostało osiągnięte. Chrześcijanin "umarł dla grzechu" (6,11), łącząc się z Chrystusem dokładnie w tym momencie, w którym stal się on formalnie Zbawicielem.

4. ”razem z Nim pogrzebani”: Obrzęd chrztu w sposób symboliczny przedstawia śmierć, pogrzeb i zmartwychwstanie Chrystusa; wierzący zanurza się w wodzie chrztu, ukryty pod jej powierzchnią, po czym wynurza się do nowego życia. Przez ten akt wierzący doświadcza śmierci dla grzechu, pogrzebu i powstania z martwych, podobnie jak Chrystus. Paweł posługuje się jednym ze swych ulubionych czasowników złożonych synthaptein, powstałego z syn, "razem" ("pogrzebany razem"). Wyraża w ten sposób, że chrześcijanin żyje ze zmartwychwstałym Chrystusem w jedności, która znajdzie swe spełnienie, gdy pewnego dnia znajdzie się "wraz z Chrystusem" w chwale.

”dzięki chwale Ojca”: Skuteczność dzieła zmartwychwstania została przypisana Ojcu (zob. komentarz do 4,24), szeczególnie zaś Jego doxa, "chwała". Podobnie jak cuda ST (Wj 15,7.11; 16,7.10) związane z Wyjściem Izraelitów zostały przypisane kābôd Jahwe (zob. komentarz do 3,23), tutaj przypisuje się je zmartwychwstaniu Chrystusa. I rzeczywiście, doxa Ojca jaśnieje na twarzy zmartwychwstałego Chrystusa (2 Kor 4,6) i obdarza go "mocą" (Rz 1,4), która "ożywia" (1 Kor 15,45). Prowadzi to do przemiany chrześcijanina (2 Kor 3,18), który jest wraz z Chrystusem otoczony chwałą (Rz 8,17).

abyśmy i my wkroczyli w nowe życie”: Dosłownie "abyśmy mogli chodzić w nowości życia" Chrzest prowadzi do utożsamienia chrześcijanina z uwielbionym Chrystusem, czyniąc go zdolnym do prowadzenia życia samego Chrystusa (Ga 2,20); zawiera się w tym "nowe stworzenie". "Postępować" jest innym ulubionym wyrażeniem Pawła, zaczerpniętym ze ST (2 Krl 20,3; Prz 8,20) dla opisania świadomego etycznego postępowania chrześcijanina. Zjednoczony z Chrystusem przez chrzest może teraz prowadzić nowe świadome życie, w którym nie ma grzechu.

5. ”Jeżeli bowiem”: Wersety 5-8 stwierdzają co do ochrzczonego wierzącego to, co Paweł powie o samym Chrystusie w ww. 9-10, Późniejsza wypowiedź dostarczy chrystologicznego uzasadnienia prawdy wypowiedzianej na temat chrześcijańskiego życia.

”podobną do Jego śmierci”: Dosłownie "na podobieństwo Jego śmierci", celownik oznaczający środek. Chrzest (6,3) 5 nowi środek, dzięki któremu chrześcijanin wzrasta razem z Chrystusem, który umarł i zmartwychwstał jeden raz za wszystkich. Niektórzy komentatorzy uważają, że celolownik tō homoiōmati odnosi się bezpośrednio do symfatoi i tłumaczą: "jeśli zostaliśmy ukształtowani na podobieństwo Jego śmierci...", tj. jeśli zostaliśmy z nim zjednoczeni w obrzędzie przypominającym pogrzeb. Z gramatycznego punktu widzenia takie rozumienie jest dopuszczalne; w jaki jednak sposób człowiek wzrasta na czyjeś podobieństwo, upodabniając się do jego obrazu? Według Pawła chrześcijanin jest zjednoczony z samym Chrystusem (lub z jego "Cialem"), nie zaś z obrazem wydarzenia zbawczego.

”zostaliśmy z Nim złączeni w jedno”: Zaimek "nim" został dodany jako logiczne uzupełnienie słowa symfytoi,"złączeni w jedno" - jak młoda gałązka zaszczepiona w drzewo wzrasta wraz z nim i jest przez nie odżywiana. Ten śmiały obraz wyraża jedność życia Chrystusa i chrześcijanina.

”tak samo będziemy z Nim złączeni w jedno przez podobne zmartwychwstanie”: Dosłownie "wówczas będziemy (wzrastali wraz z nim) także przez (podobieństwo) zmartwychwstania". Ponieważ kontekst opisuje aktualne doświadczenia chrześcijanina, czas przyszły ma przypuszczalnie jedynie sens logiczny, wyrażający logiczne następstwo po pierwszej części wersetu, bowiem chrzest nie z tylko łączy człowieka ze śmiercią Chrystusa, lecz również z jego zmartwychwstaniem. Jednak czas przyszły może się także odnosić do udziału wierzącego w eschatologicznym przeznaczeniu.

6-7. Określenie "dawny człowiek" oznacza życie w Adamie, w przeciwieństwie do życia w Chrystusie (Rz 5,12-21). Kiedy pogański niewolnik uciekał od żydowskiego właściciela, nawracał się na judaizm i przyjmował chrzest, wtedy zgodnie z żydowską teorią prawną jego nowy stan uwalniał go od roszczeń dawnego pana.

6. ”dawny nasz człowiek”: Dosłownie „stary człowiek”, ludzkie „ja” znajdujące się pod panowaniem grzechu i wystawione na działanie Bożego gniewu, w przeciwieństwie do „nowego człowieka”, który żyje w jedności z Chrystusem i dzięki niemu wyzwolony jest od grzechu.

”dla zniszczenia grzesznego ciała”: Dosłownie „ grzechu”. Zwrot ten oznacza nie tylko materialną część ludzkiego bytu, w odróżnieniu od duszy, lecz całe jego ziemskie jestestwo, poddane władzy grzechu (jak to pokaże reszta wersetu). W 7,24 Paweł będzie mówił o „ciele śmierci” (por. Koi 1,22). Dopełniacz oznacza ten element natury człowieka, który dominuje w ziemskim, naturalnym życiu.

”został razem z Nim ukrzyżowany”: Zob.Ga.2,20; 5,24; 6,14.

”byśmy już więcej nie byli w niewoli grzechu”: Prawdziwa odpowiedź na zarzut postawiony w 6,1. Zniszczenie grzesznego „ja” przez chrzest i włączenie w Chrystusa oznacza wyzwolenie z niewoli grzechu. Dlatego wierzący nie może już dłużej koncentrować się na grzechu.

7. ”Kto bowiem umarł, stał się wolny od grzechu”: Istnieją dwa wyjaśnienia trudnego czasownika dedikaiōtai. W pierwszym znaczeniu oznacza on, że z prawnego punktu widzenia człowiek, który umarł, jest uwolniony od odpowiedzialności lub uniewinniony, w tym sensie, że nie wysuwa się już przeciwko niemu żadnych roszczeń i nie prowadzi wobec niego postępowania. Być może Paweł nawiązuje do żydowskiej zasady: śmierć winnego kończy postępowanie sądowe prowadzone przeciwko niemu. Inne wyjaśnienie podejmuje próbę interpretacji czasownika bez odwoływania się do jego prawnej konotacji: człowiek, który umarł, nie posiada już możliwości grzeszenia, "ciała śmierci", jest więc w sposób ostateczny uwolniony od grzechu. Niezależnie od obranej interpretacji, werset zakłada zmianę sytuacji człowieka - w chrzcie-pogrzebie dawny stan dobiegł końca i rozpoczął się nowy.

8-11. Żydowscy nauczyciele wierzyli, że "złe skłonności" (zob. komentarz do Rz 7,14-25) będą problemem nawet dla najbardziej pobożnych aż do czasu przyjścia Mesjasza. Wtedy dopiero zostaną unicestwione. Dla Pawła Mesjasz już przyszedł, zaś potęga grzechu została złamana. Wskutek dzieła dokonanego przez Chrystusa chrześcijanin już umarł dla grzechu i teraz musi to jedynie uznać - uwierzyć, czyli przez wiarę "poczytać" za fakt dokonany (Rz 6,11; jest to ten sam termin, jaki został użyty na oznaczenie "poczytania [Abrahama] za sprawiedliwego przez Boga w Dz 4,9). Taka wiara w dokonane dzieło Boże nie była czymś częstym w starożytnych religiach, nie jest też zjawiskiem powszechnym w religiach występujących obecnie.

8. Umarliśmy razem z Chrystusem”: Tj. przez chrzest.

”wierzymy”: Nowe życie chrześcijanina nie jest przedmiotem zmysłowego doświadczenia, nie jest też bezpośrednio poddane świadomości; może być postrzegane jedynie oczami wiary, na znak której udzielono chrztu.

”z Nim również żyć będziemy”: Paweł ma na myśli przede wszystkim przyszłą i ostateczną formę nowego życia syn Chritō, "z Chrystusem". Jednak chrześcijanin już teraz ma udział w tym życiu, na co wskazuje 6,4 (2 Kor 4,10-11).

9.”już więcej nie umiera”: Zmartwychwstanie Chrystusa przeniosło wierzącego w sferę "chwały", wyzwalając go ze sfery grzechu i śmierci. Chociaż Chrystus przyszedł w ciele podobnym do grzesznego ciała (8,3), zniszczył panowanie grzechu przez własną śmierć i zmartwychwstanie. To zwycięstwo stanowi fundament wyzwolenia ochrzczonych wierzących. Chrystus został bowiem wzbudzony z martwych nie tylko, by uczynić dobrą nowinę powszechnie znaną lub by potwierdzić swą mesjańską rolę, lecz by umożliwić ludziom nowy sposób życia i udzielić nowego żywotnego źródła - Ducha.

”śmierć nad Nim nie ma już władzy”: Tj. stawszy się Kyriosem poprzez zmartwychwstanie (Flp 2,9-11), to on, nie zaś Thanatos, śmierć, sprawuje całkowitą władzę.

WIĘCEJ :.
 

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Tak Bóg umiłował świat, że dał swojego Syna Jednorodzonego;
każdy, kto w Niego wierzy, ma życie wieczne.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
J 3,16

 EWANGELIA
Wskrzeszenie Łazarza

Słowa Ewangelii według świętego Jana

Gdy Maria, siostra Łazarza, przyszła do miejsca, gdzie był Jezus, ujrzawszy Go upadła mu do nóg i rzekła do Niego: „Panie, gdybyś tu był, mój brat by nie umarł”.
Gdy więc Jezus ujrzał, jak płakała ona i Żydzi, którzy razem z nią przyszli, wzruszył się w duchu, rozrzewnił i zapytał: „Gdzie go położyliście?”
Odpowiedzieli mu: „Panie, chodź i zobacz”.
Jezus zapłakał. A Żydzi rzekli: „Oto jak go kochał!”
Niektórzy z nich powiedzieli: „Czy Ten, który otworzył oczy niewidomemu, nie mógł sprawić, by on nie umarł?”
A Jezus ponownie okazując głębokie wzruszenie przyszedł do grobu. Była to pieczara, a na niej spoczywał kamień. Jezus rzekł: „Usuńcie kamień”. Siostra zmarłego, Marta, rzekła do Niego: „Panie, już cuchnie. Leży bowiem od czterech dni w grobie”. Jezus rzekł do niej: „Czyż nie powiedziałem ci, że jeśli uwierzysz, ujrzysz chwałę Bożą?”
Usunięto więc kamień. Jezus wzniósł oczy do góry i rzekł: „Ojcze, dziękuję Ci, żeś Mnie wysłuchał. Ja wiedziałem, że Mnie zawsze wysłuchujesz. Ale ze względu na otaczający Mnie lud to powiedziałem, aby uwierzyli, żeś Ty Mnie posłał”. To powiedziawszy zawołał donośnym głosem: „Łazarzu, wyjdź na zewnątrz!” I wyszedł umarły, mając nogi i ręce powiązane opaskami, a twarz jego była zawinięta chustą.
Rzekł do nich Jezus: „Rozwiążcie go i pozwólcie mu chodzić”. Wielu więc spośród Żydów przybyłych do Marii ujrzawszy to, czego Jezus dokonał, uwierzyło w Niego.
J 11,32-45

Jezus miłował Łazarza (11,28-37).

Ewangelista ukazuje scenę drugą, w której Maria przychodzi do Jezusa. Powtórzenie wprowadzających uwag Marty wyznacza ramy, w których ukazane zostaną głębokie uczucia Jezusa (ww. 33b, 35). Czasownik embrimasthai (w. 33b) odnosi się do uczucia gniewu, być może związanego z tym okazanym opłakującym żałobnikom, który został opisany w materiale źródłowym. Ewangelista rozumie je jako wewnętrzny gniew lub poirytowanie. Nawet zgromadzone tłumy mogły rozpoznać, że Jezus „miłował" Łazarza (w. 36).

Przybycie z daleka znanego nauczyciela i pocieszenie udzielone przez niego miało zapewne znaczenie szczególne, aczkolwiek miejscowi uczniowie i nauczyciele Prawa przyłączali się do procesji pogrzebowych, gdy było to możliwe. Greccy i rzymscy filozofowie podkreślali, że należy zachować trzeźwość umysłu i spokój, mimo śmierci bliskiej osoby. Jezus wyraża smutek w tradycyjny żydowski sposób.


Jezus wskrzesza Łazarza (11,38-44).

38. Ludzi często chowano w pieczarach, które zamykano za pomocą kamieni, zwykle w kształcie dysku, przytaczanych przed wejście do grobu, by chroniły jego wnętrze przed zwierzętami, siłami przyrody i rabusiami.

39. Ciało zawijano w lniane prześcieradła i kładziono na posadzce w przedsionku grobowca. Po upływie roku, gdy ciału uległo już rozkładowi, członkowie rodziny zmarłego wracali, by umieścić jego kości w specjalnej skrzyni, którą następnie umieszczano w niszy w ścianie grobu. Po upływie czterech dni (J 11,17) proces rozkładu był już zaawansowany, zwłaszcza że zima już przeminęła (J 11,55). Niezależnie od ziół, których użyto w celu usunięcia odoru rozkładającego się ciała (por. komentarza do Mk 16,1), po upływie tego czasu utraciły już swoją skuteczność.

”już cuchnie”: Polecenie Jezusa dają ostatnią okazję do przypomnienia czytelnikowi, jak długo Łazarz znajdował się w grobie.

40. ”jeśli uwierzysz”: Jedynie uczniom powiedziano wprost, że śmierć Łazarza jest „ku chwale Bożej" (w. 4). W Mk 5,36 podobne polecenie zostało skierowane do Jaira. 41b-42. Gest Jezusa wyrażający modlitwę jest zawsze podkreśleniem jego związku z Ojcem. Czytelnik wie już, że Ojciec dał Jezusowi „życie". Ewangelista czyni jasnym, że gest Jezusa jest formą pouczenia ludu. Słowa, które wypowiada, przypominają również czytelnikowi o słowach Marty, że Bóg da Jezusowi wszystko, o co poprosi (w. 22) i że Jezus zawsze czyni wolę Ojca.

43-44. Po udzieleniu wyjaśnień cud zostaje opisany jedynie w sposób skrótowy, by zaznaczyć, że faktycznie miał miejsce.

Zmarłych zawijano w długie wstęgi z tkaniny. Ciało było nimi ściśle owinięte, by kończyny pozostały wyprostowane; owijano też policzki, aby usta zmarłego były zamknięte. Chusta kładziona na twarzy zmarłego mogła mieć kształt kwadratu o wymiarach około metr na metr. Takie ścisłe owinięcie ciała powodowało, że żyjącemu trudno byłoby się w czymś takim poruszać. Ta okoliczność jeszcze dobitniej podkreśla cudowny charakter wydarzenia. Mężczyźni nie mogli owijać opaskami ciał kobiet, lecz kobiety mogły przygotowywać do pochówku zarówno ciała kobiet jak i mężczyzn, ciało Łazarza mogło więc zostać przygotowane przez jego siostry.

43. ”zawołał donośnym głosem”: Opisane wydarzenia przypominają J 5,28-29: nadchodzi godzina, w której wszyscy, którzy spoczywają w grobach (tak jak Łazarz), usłyszą jego głos i powstaną - ci, którzy czynili dobro, zmartwychwstaną do życia. W ten sposób czytelnik może odczytać epizod Łazarzu jako wypełnienie wcześniejszych słów Jezusa.

WIĘCEJ :.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.