XIII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XIII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Szunemitka przyjmuje proroka

Czytanie z Drugiej Księgi Królewskiej

Pewnego dnia Elizeusz przechodził przez Szunem. Była tam kobieta bogata, która zawsze zapraszała go do spożycia posiłku. Ilekroć więc przechodził, udawał się tam, by spożyć posiłek. Powiedziała ona do swego męża: „Oto jestem przekonana, że świętym mężem Bożym jest ten, który ciągle do nas przychodzi. Przygotujmy mały pokój górny, obmurowany, i wstawmy tam dla niego łóżko, stół, krzesło i lampę. Kiedy przyjdzie do nas, to tam się uda”.
Gdy więc pewnego dnia Elizeusz tam przyszedł, udał się do górnego pokoju i tamże położył się do snu. I powiedział do Gechaziego, swojego sługi: „Co można uczynić dla tej kobiety?”. Odpowiedział Gechazi: „Niestety, ona nie ma syna, a mąż jej jest stary”. Rzekł więc: „Zawołaj ją”. Zawołał ją i stanęła przed wejściem. I powiedział: „O tej porze za rok będziesz pieściła syna”.
2 Krl 4,8–11.14–16a

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
 

4,8. Szunem. Miasto Szunem znajdowało się na wschodnim krańcu doliny Jizreel, na południowym zboczu wzgórza More. Miasto to pojawia się w egipskich opisach tras podróży; w Szunem odnaleziono ślady pochodzące z okresu żelaza.

4,10. Pokój na dachu/górny pokój. Typowe domostwo Izraelitów z okresu żelaza określane jest mianem "czteroizbowego domu". Na parterze znajdowała się jedna duża izba. W części frontowej podzielona była na trzy równoległe izby przylegające do pomieszczenia znajdującego się w części tylnej. W centrum trzech izb frontowych znajdował się otwarty dziedziniec. Sądzi się, że większość owych domów miała piętro, chociaż zachowało się na to niewiele dowodów archeologicznych. Znaczenie hebrajskich terminów architektonicznych, których użyto w tym fragmencie, nie jest znane.

4,16-35. Danie, zabranie i wskrzeszenie syna. W ugaryckim eposie o Akchat sprawiedliwy król, Danil, otrzymał syna (Akchat) od bogów. Później syn ten popadł w niełaskę bogów, którzy odebrali mu życie. Następnie został przez nich ponownie ożywiony. Chociaż żaden z elementów opowieści o Akchat nie odpowiada szczegółom narracji biblijnej, podstawowy motyw bogów posiadających moc uzdrawiania, zabierania i oddawania był powszechnie znany w starożytności.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Na wieki będę sławił łaski Pana.

Na wieki będę śpiewał o łasce Pana,
moimi ustami będę głosił Twą wierność przez wszystkie pokolenia.
Albowiem powiedziałeś: „Na wieki ugruntowana jest łaska”,
utrwaliłeś swą wierność w niebiosach.
Refren.
Błogosławiony lud, który umie się cieszyć
i chodzi, Panie,
w blasku Twojej obecności.
Cieszą się zawsze Twym imieniem,
wywyższa ich Twoja sprawiedliwość.
Refren.
Bo Ty jesteś blaskiem ich potęgi,
a przychylność Twoja dodaje nam mocy.
Bo do Pana należy nasza tarcza,
a król nasz do Świętego Izraela.
Refren.
Ps 89,2–3.16–17.18–19

Ps 89. w obecnej formie ten skomplikowany psalm jest lamentacją królewską, wypowiedzią króla po klęsce militarnej. Król występuje jako reprezentant ludu, dlatego Ps 89 można zaliczyć do lamentacji o charakterze wspólnotowym lub narodowym.
Hymn (ww. 2-19), wyrocznia (ww. 20-38) i lamentacja (ww. 39-52) mają wspólne słownictwo i motywy.

2. ”łaski Pana”: Dzieła miłosierdzia i dobroci, obejmujące stworzenie (w. 12) i ustanowienie dynastii Dawida jako części stworzonego porządku.

4-5. Por. 2 Sm 7,16; Ps 132,11.

6-19. Zainteresowanie psalmu przechodzi od ustanowienia dynastii do kosmogonii. Rozpoczyna i kończy go uwielbienie: w ww. 6-9, wielbienie Jahwe przez zastępy niebieskie; w ww. l6-19, wielbienie przez Jego lud na ziemi. Ten chór uwielbienia z nieba i ziemi tworzy kosmogonię, która odzwierciedla starożytny bliskowschodni mit o walce i zwycięstwie nad siłami chaosu (morzem w ww. 10-11) toczonej przez boga, który stworzył zamieszkany świat (ww. 12-13).

6-8. ”w radzie świętych”: Rada niebieska jest izraelskim odpowiednikiem bliskowschodniego panteonu; monoteizm izraelski „zdegradował” byty boskie do członków królewskiego otoczenia Jahwe. Por. Ps 29,1.

19. Tłumaczenie: „Rzeczywiście Jahwe jest naszą tarczą, Święty Izraela jest naprawdę naszym królem”.

20-38. Wyrocznia Boża po powrocie ze zwycięskiej walki wyznacza Dawida (i jego potomstwo) na swego ziemskiego wiceregenta. Por. 2 Sm 7,11-17.

20. ”do świętych”: „Twego wiernego” (= Dawida).

27-28. Co do Bożej formuły usynowienia por. Ps 2,7; 2 Sm 7,14.

27. Jahwe, który swoim możnym ramieniem odniósł zwycięstwo nad morzem (ww. 10-11), teraz wznowi prawicę i ramię króla nad pokonane morze i rzeki.

29-38. Odrzucenie boskiego prawa przez królów będzie ukarane (ww. 31-32), lecz nigdy nie będzie oznaczać końca dynastii.

37-38. Tron utwierdzony wiecznie oznacza dynastię sprawującą najwyższą władzę, której nie podważą ziemscy przeciwnicy.

39-52. Końcowa lamentacja królewsko-wspólnotowa. Obietnica wiecznej dynastii i przymierza z Dawidem (2 Sm 7) została podważona z powodu nieokreślonej klęski historycznej, prawdopodobnie wojskowej porażki.

45. „Blask” jest promieniującą jasnością charakteryzującą bóstwa, osoby i rzeczy (królów, świątynie), które są z nimi blisko powiązane a: (Ps 8,6; 21,6).

53. Błogosławieństwo kończące III Księgę Psałterza.
 

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
 

89,19. Król jako tarcza. Zob. komentarz na temat "tarczy" we wstawce poświęconej metaforom Boga.

Tarcza/twierdza (Ps 3,4; 5,13; 7,11; 18,3.31; 28,8; 59,12; 84,12; 144,2). Rodzaj tarczy stosowany w bitwie był uzależniony od jej charakteru. Podczas oblężenia żołnierze szturmujący mury posługiwali się dużymi tarczami osłaniającymi całe ciało, by chronić się w ten sposób przed strzałami i kamieniami miotanymi z góry. W przeciwieństwie do tego, do walki wręcz w otwartym polu stosowano małe tarcze, którymi można się było osłonić przed ciosem miecza lub oszczepem. Niemal wszystkie przykłady tarczy z Księgi Psalmów oznaczają ostatni rodzaj tarczy (z wyjątkiem Ps 5,12). Metafora bóstwa jako tarczy była znana na Bliskim Wschodzie, np. w wyroczni prorockiej danej asyryjskiemu królowi Assarhaddonowi, władca otrzymuje zapewnienie, że bogini Isztar będzie jego tarczą. Isztar, bogini wojny, określana jest jako "pani tarczy", zaś jej planeta, Wenus, w języku akadyjskim nosi tę samą nazwę co tarcza - aritu.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Nowe życie ochrzczonych

Czytanie z Listu świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:
Czyż nie wiadomo, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć? Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie, jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca.
Otóż jeżeli umarliśmy razem z Chrystusem, wierzymy, że z Nim również żyć będziemy, wiedząc, że Chrystus, powstawszy z martwych, już więcej nie umiera, śmierć nad Nim nie ma już władzy. Bo to, że umarł, umarł dla grzechu tylko raz, a że żyje, żyje dla Boga. Tak i wy rozumiejcie, że umarliście dla grzechu, żyjecie zaś dla Boga w Chrystusie Jezusie.
Rz 6,3–4.8–11

1-5. Dla Żydów chrzest był obrzędem, w wyniku którego nie-Żyd nawracał się na judaizm - oznaczał ostateczne usunięcie pogańskiej nieczystości. W świetle żydowskiego prawa, przyjmując chrzest, człowiek porzucał dawny styl życia w pogaństwie i stawał się nową osobą. Człowiek, który szedł za Jezusem, podobnie porzucał dawne życie. Przez włączenie w śmierć Chrystusa, powiada Paweł, faktycznie umiera dla dawnego życia w grzechu, które zostało ukrzyżowane wraz z Chrystusem.
Starożytne religie z obszaru Bliskiego Wschodu miały długą tradycję dotyczącą bóstw, które umierały i powracały do życia; np. bóstwa związane z cyklem natury odradzały się co roku na wiosnę. Pewne starożytne źródła, szczególnie wczesnochrześcijańskie interpretacje tych religii, podają, że osoby przyjmujące inicjację do różnych religii misteryjnych, "umierały i powstawały do życia" wraz z bóstwem. Uczeni z początku XX w. upatrywali w tej tradycji tło dla Pawłowej terminologii. Nadal trwają dyskusje nad tym, czy w religiach misteryjnych istniał odpowiednik jednorazowej śmierci i powstawania do życia, podobny do chrztu przedstawionego przez Pawła. Niewykluczone, że dopiero w okresie, gdy chrześcijaństwo stało się znaczącą siłą religijną w cesarstwie rzymskim, inne nurty religijne zaczęły je naśladować. Co ważniejsze, pogląd wczesnych chrześcijan na zmartwychwstanie zaczerpnięty został z pewnością raczej z nauki żydowskiej, niż z odpowiadającego cyklicznym zmianom pór roku motywu bóstw, które wracają do życia w greckich kultach religijnych.

3. ”Czyż nie wiadomo wam”: Rzymscy chrześcijanie, pouczeni w apostolskiej katechezie, powinni wiedzieć o oczyszczających skutkach chrztu.

”my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest”: W NT słowo baptizein odnosi się do żydowskich obmywań rytualnych (Mk 7,4; Łk 11,38), do chrztu Jana Chrzciciela lub do chrztu chrześcijańskiego (J 1,25.28; Ga 3,27). W tym miejscu najlepiej przyjąć, iż Paweł ma na myśli chrzest w ostatnim znaczeniu, dokonany przez zanurzenie, nie ma jednak pewności, czy wczesnochrześcijański chrzest miał taką właśnie formę

”w Chrystusa”: Zwrot eis Christom nie stanowi jedynie odzwierciedlenia zanurzenia, nie jest też tylko wyrażeniem zapożyczonym z księgowości (eis to onoma Christom, "na imię, na konto Chrystusa"), tak jakby chrzest rodził Chrystusowe prawo własności do ochrzczonej osoby. Podobnie jak w innych Pawłowych zwrotach przyimkowych, słowo wskazuje raczej na związek łączący chrześcijanina z Chrystusem, pojawia się zwykle z wyrazami "wiara" lub "chrzest" i oznacza włączenie "w Chrystusa", dzięki któremu człowiek rodzi się do nowego życia.

”zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć”: Obrzęd chrześcijańskiej inicjacji jednoczy człowieka z cierpieniem i śmiercią Chrystusa. Słowa Pawła są śmiałe - pragnie on pokazać, że chrześcijanin nie utożsamia się jedynie z "umierającym Chrystusem", który odniósł zwycięstwo nad grzechem, lecz uczestniczy w samym wydarzeniu, dzięki któremu zwycięstwo to zostało osiągnięte. Chrześcijanin "umarł dla grzechu" (6,11), łącząc się z Chrystusem dokładnie w tym momencie, w którym stal się on formalnie Zbawicielem.

4. ”razem z Nim pogrzebani”: Obrzęd chrztu w sposób symboliczny przedstawia śmierć, pogrzeb i zmartwychwstanie Chrystusa; wierzący zanurza się w wodzie chrztu, ukryty pod jej powierzchnią, po czym wynurza się do nowego życia. Przez ten akt wierzący doświadcza śmierci dla grzechu, pogrzebu i powstania z martwych, podobnie jak Chrystus. Paweł posługuje się jednym ze swych ulubionych czasowników złożonych synthaptein, powstałego z syn, "razem" ("pogrzebany razem"). Wyraża w ten sposób, że chrześcijanin żyje ze zmartwychwstałym Chrystusem w jedności, która znajdzie swe spełnienie, gdy pewnego dnia znajdzie się "wraz z Chrystusem" w chwale.

”dzięki chwale Ojca”: Skuteczność dzieła zmartwychwstania została przypisana Ojcu (zob. komentarz do 4,24), szeczególnie zaś Jego doxa, "chwała". Podobnie jak cuda ST (Wj 15,7.11; 16,7.10) związane z Wyjściem Izraelitów zostały przypisane kābôd Jahwe (zob. komentarz do 3,23), tutaj przypisuje się je zmartwychwstaniu Chrystusa. I rzeczywiście, doxa Ojca jaśnieje na twarzy zmartwychwstałego Chrystusa (2 Kor 4,6) i obdarza go "mocą" (Rz 1,4), która "ożywia" (1 Kor 15,45). Prowadzi to do przemiany chrześcijanina (2 Kor 3,18), który jest wraz z Chrystusem otoczony chwałą (Rz 8,17).

abyśmy i my wkroczyli w nowe życie”: Dosłownie "abyśmy mogli chodzić w nowości życia" Chrzest prowadzi do utożsamienia chrześcijanina z uwielbionym Chrystusem, czyniąc go zdolnym do prowadzenia życia samego Chrystusa (Ga 2,20); zawiera się w tym "nowe stworzenie". "Postępować" jest innym ulubionym wyrażeniem Pawła, zaczerpniętym ze ST (2 Krl 20,3; Prz 8,20) dla opisania świadomego etycznego postępowania chrześcijanina. Zjednoczony z Chrystusem przez chrzest może teraz prowadzić nowe świadome życie, w którym nie ma grzechu.

8-11. Żydowscy nauczyciele wierzyli, że "złe skłonności" (zob. komentarz do Rz 7,14-25) będą problemem nawet dla najbardziej pobożnych aż do czasu przyjścia Mesjasza. Wtedy dopiero zostaną unicestwione. Dla Pawła Mesjasz już przyszedł, zaś potęga grzechu została złamana. Wskutek dzieła dokonanego przez Chrystusa chrześcijanin już umarł dla grzechu i teraz musi to jedynie uznać - uwierzyć, czyli przez wiarę "poczytać" za fakt dokonany (Rz 6,11; jest to ten sam termin, jaki został użyty na oznaczenie "poczytania [Abrahama] za sprawiedliwego przez Boga w Dz 4,9). Taka wiara w dokonane dzieło Boże nie była czymś częstym w starożytnych religiach, nie jest też zjawiskiem powszechnym w religiach występujących obecnie.

8. Umarliśmy razem z Chrystusem”: Tj. przez chrzest.

”wierzymy”: Nowe życie chrześcijanina nie jest przedmiotem zmysłowego doświadczenia, nie jest też bezpośrednio poddane świadomości; może być postrzegane jedynie oczami wiary, na znak której udzielono chrztu.

”z Nim również żyć będziemy”: Paweł ma na myśli przede wszystkim przyszłą i ostateczną formę nowego życia syn Chritō, "z Chrystusem". Jednak chrześcijanin już teraz ma udział w tym życiu, na co wskazuje 6,4 (2 Kor 4,10-11).

9.”już więcej nie umiera”: Zmartwychwstanie Chrystusa przeniosło wierzącego w sferę "chwały", wyzwalając go ze sfery grzechu i śmierci. Chociaż Chrystus przyszedł w ciele podobnym do grzesznego ciała (8,3), zniszczył panowanie grzechu przez własną śmierć i zmartwychwstanie. To zwycięstwo stanowi fundament wyzwolenia ochrzczonych wierzących. Chrystus został bowiem wzbudzony z martwych nie tylko, by uczynić dobrą nowinę powszechnie znaną lub by potwierdzić swą mesjańską rolę, lecz by umożliwić ludziom nowy sposób życia i udzielić nowego żywotnego źródła - Ducha.

”śmierć nad Nim nie ma już władzy”: Tj. stawszy się Kyriosem poprzez zmartwychwstanie (Flp 2,9-11), to on, nie zaś Thanatos, śmierć, sprawuje całkowitą władzę.

10.” umarł dla grzechu tylko raz”: Śmierć Chrystusa była wydarzeniem wyjątkowym, które nigdy nie zostanie powtórzone (efapax), bowiem poprzez nią wkroczył on do królestwa swej chwały jako Kyrios. Czyniąc to, umarł dla grzechu, "chociaż sam nie znał grzechu" (2 Kor 5,21). Taka jest chrystologiczna podstawa odpowiedzi, której Paweł udziela w 6,6 swojemu wyimaginowanemu rozmówcy z 6,1.

”żyje dla Boga”: Od momentu zmartwychwstania Chrystus cieszy się nowym związkiem z Ojcem, do którego doprowadza wszystkich, którzy zostali ochrzczeni (Ga 2,19).

11. ”rozumiejcie, że umarliście dla grzechu”: Podsumowanie Pawłowej argumentacji. Apostoł wyraża swój pogląd na temat integracji chrześcijańskiego życia. W znaczeniu ontologicznym zjednoczony z Chrystusem przez chrzest chrześcijanin musi stale pogłębiać swą wiarę, by stać się psychologicznie świadomym istniejącej jedności. Będąc świadomie nakierowanym na Chrystusa, wierzący nie może pomyśleć o grzechu bez zerwania owej jedności.

”w Chrystusie Jezusie”: Paragraf kończy się ważnym stwierdzeniem wyrażającym zjednoczenie – skrótowym opisem Pawłowego poglądu na temat związku łączącego chrześcijanina ze zmartwychwstałym Kyriosem. „W Chrystusie” wierzący zostaje włączony w Ciało Chrystusa przez Ducha Św. i w ten sposób staje się uczestnikiem jego życia.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Kto przyjmuje apostoła, przyjmuje Chrystusa,
a kto przyjmuje Chrystusa, przyjmuje Ojca, który Go posłał.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Por. Mt 10,40

EWANGELIA
Kto was przyjmuje, Mnie przyjmuje

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

Jezus powiedział do swoich apostołów:
„Kto miłuje ojca lub matkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien. I kto miłuje syna lub córkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien. Kto nie bierze swego krzyża, a idzie za Mną, nie jest Mnie godzien. Kto chce znaleźć swe życie, straci je, a kto straci swe życie z mego powodu, ten je znajdzie.
Kto was przyjmuje, Mnie przyjmuje; a kto Mnie przyjmuje, przyjmuje Tego, który Mnie posłał.
Kto przyjmuje proroka jako proroka, nagrodę proroka otrzyma. Kto przyjmuje sprawiedliwego jako sprawiedliwego, nagrodę sprawiedliwego otrzyma.
Kto poda kubek świeżej wody do picia jednemu z tych najmniejszych, dlatego że jest uczniem, zaprawdę powiadam wam, nie utraci swojej nagrody”.
Mt 10,37–42
 

10,37. Jezus wyjaśnia cytowany tekst (Mi 7,6), by na jego podstawie sformułować myśl niewyobrażalną dla większości Jego słuchaczy. Okazywanie miłości członkom rodziny, szczególnie rodzicom, było w judaizmie jednym z najwyższych obowiązków. Jedynym, który mógł się domagać większej miłości był sam Bóg (Pwt 6,4-5; por. Pwt 13,6-11; 2 Mch 7,22-23).

10,38. Skazany przestępca niósł często na plecach poprzeczną belkę krzyża na miejsce egzekucji. Szedł przez wrogi, szydzący tłum. Werset ten oznacza hańbiącą, pełną cierpień drogę na miejsce strasznej egzekucji.

10,39. Większość Żydów przeciwstawiała życie na tym świecie życiu w świecie przyszłym.

10,40. We fragmencie tym Mateusz powraca do sprawy okazywania gościnności posłańcom Ewangelii (Mt 10,11-14). Zasada, o której jest tutaj mowa, dokładnie odpowiada tej, jaka obowiązywała w judaizmie w przypadku mianowanego wysłannika lub przedstawiciela, który reprezentował swojego chlebodawcę w całym zakresie powierzonej sobie misji. W tradycji żydowskiej również Bóg, Jego chwała i Prawo oraz Izrael byli w podobny sposób ze sobą związani. Zasada ta obowiązywała zawsze w przypadku proroków (zob. 1 Sm 8,7; por. Lb 14,2.11; 16,11): ten, kto ich przyjmował, przyjmował ich przesłanie, a więc i wolę Bożą. Ci, którzy się o nich troszczyli, mieli otrzymać podobną nagrodę (1 Krl 17,9-24; 2 Krl 4,8-37). Kubek wody był jedynym darem, którego mogli udzielić ludzie najubożsi, symbolizuje on jednak dar wystarczający. Zimna woda była ulubionym napojem (zob. komentarz do Ap 3,15-16).

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.