Uczta paschalna zapowiedzią Eucharystii

Przekazy Nowego Testamentu wyraźnie podkreślają, że Ostatnia Wieczerza, którą Jezus w przeddzień swej męki i śmierci krzyżowej spożył ze swymi uczniami, była wpisana w celebrację Paschy świętowanej corocznie przez Żydów (zob. Mt 26,17-19; Mk 14,12.14.16; Łk 22,7-8.11.13.15; 1 Kor 5,7). W zwięzły sposób prawdę tę wyraża Katechizm Kościoła Katolickiego: „Celebrując Ostatnią Wieczerzę z Apostołami podczas uczty paschalnej, Jezus wypełnił w sposób ostateczny Paschę żydowską. Istotnie, przejście Jezusa do Ojca przez śmierć i zmartwychwstanie jest uprzedzane podczas Ostatniej Wieczerzy i celebrowane w Eucharystii, która wypełnia Paschę żydowską i uprzedza ostateczną Paschę Kościoła w chwale Królestwa” (KKK 1340)[1]. Z tej racji w uczcie paschalnej, jaką celebrowali od chwili Wyjścia z Egiptu dawni Izraelici, można bez wątpienia widzieć zapowiedź („typ”; „prefigurację”) ofiary eucharystycznej.

Celebracja święta Paschy w dawnym Izraelu

Pascha w czasach Nowego Testamentu była głównym świętem żydowskim. W Starym Testamencie przekazy na je temat nie są obfite i często dość trudne do zinterpretowania. Istotę tego święta wyrażają zasadniczo teksty liturgiczne: rytuał Paschy zawarty w opowiadaniu o Wyjściu narodu wybranego z Egiptu (zob. Wj 12); kalendarze religijne (zob. Wj 23,15; 34,18.25; Pwt 16,1-8; Kpł 23,5-8); rytuały (zob. Lb 28,16-25; Ez 45,21-24); opowiadanie o sposobie celebrowania Paschy (zob. Lb 9,1-14). W tradycji starotestamentalnej występują także przekazy historyczne, które wspominają albo opisują sposób celebrowania Paschy: pierwsza Pascha w czasie Wyjścia z Egiptu (zob. Wj 12); Pascha po wejściu narodu wybranego do Ziemi Obiecanej (zob. Joz 5,10-12); Pascha obchodzona w czasach Jozjasza (zob. 2 Krl 23,21-23; 2 Krn 35,1-18); opis Paschy z czasów Ezechiasza (zob. 2 Krn 30); Pascha po powrocie Izraela z niewoli babilońskiej (zob. Ezd 6,19-22). Należy również wspomnieć istniejące źródła pozabiblijne (świadectwa z Elefantyny, w której znajdowała się jedna z licznych w Egipcie kolonii żydowskiej diaspory[2])[3].

Pierwszorzędnie opis celebrowania Paschy wyłania się z tradycji kapłańskiej (zob. Kpł 23,5-8; Lb 28,16-25; por. Lb 9,1-14; Wj 12,1-20.40-51). Według niej, Pascha była obchodzona w pełnię księżyca, pierwszego miesiąca roku w systemie wiosennym: był to 14 dzień miesiąca Abib („Miesiąc Kłosów”) (zob. Pwt 16,1), zwany inaczej Nisan[4] (marzec/kwiecień). Dziesiątego dnia miesiąca wybierano zwierzę, które miało być zabite. Według Wj 12,5 miał to być baranek bez jakiejkolwiek skazy, jednoroczny samiec. Można było wziąć także jagnię albo koźlę; według zaś Pwt 16,2 zwierzęciem tym mogło być także cielę. Po wybraniu zwierzęcia należało go strzec do 14 dnia tego miesiąca, kiedy to o zmierzchu zabijano je, a jego krwią skrapiano (czy też pomazywano) próg i odrzwia domu (zob. Wj 12,6-7). Następnie zwierzę w całości pieczono i spożywano w czasie tej nocy pełni księżyca. Nie wolno było łamać kości baranka (zob. Wj 12,46; Lb 9,12), a wszystko, co pozostało po tym rytualnym posiłku, należało spalić w ogniu (zob. Wj 12,10). Mięso spożywano z przaśnikami (niekwaszonym chlebem) i gorzkimi ziołami (zob. Wj 12,8). Zazwyczaj uczestnikami posiłku paschalnego byli członkowie jednego domostwa. Jednakże, gdy rodzina była zbyt mało liczna do spożycia baranka, należało przyłączyć się do sąsiadów (zob. Wj 12,4). Posiłek jedzono w pośpiechu, a jego uczestnicy ubrani byli tak, jakby mieli zaraz wyruszyć w drogę (zob. Wj 12,11)[5].