Ofiary w judaizmie

Fragment książki ks. Mariusza Rosika "Judaizm u początków ery chrześcijańskiej", który zamieszczamy za zgodą Autora i Wydawnictwa TUM

Propozycje wyszczególnienia poszczególnych rodzajów ofiar składanych w Świątyni Jerozolimskiej biorą pod uwagę różne podstawy podziału^[1]. W relacji do tego, co było przed­miotem ofiarnym, można mówić o ofiarach bezkrwawych, zło­żonych z mąki, wina, oliwy oraz o ofiarach ze zwierząt (wołów, owiec, kozłów, ptaków itp.).To samo kryterium wyraża podział na ofiary martwe i żywe, z klauzulą surowego zakazu ofiar z lu­dzi^[2]. Biorąc pod uwagę osobę ofiarującego, można wymienić ofiary poszczególnych jednostek (wśród nich osobno należało­by potraktować osobę władcy) i ofiary zbiorowe (całej społecz­ności lub jedynie kapłanów). Ze względu na przeznaczenie na­leży wskazać na ofiary całopalne i ofiary, których mięso mogło być przeznaczone do spożycia bądź przez samych kapłanów (i ich rodziny), bądź też przez samego ofiarującego, jego ro­dzinę i najbliższych. Ze względu na implikacje teologiczne, przedstawiono poniżej podział ofiar ze względu na ich moty­wację. Ofiary miały na celu bądź uwielbienie Jahwe i wejście z Nim w komunię, bądź dziękczynienie, oczyszczenie, ekspia­cję za grzechy lub świętowanie. W takim kontekście należy wyróżnić: całopalne ofiary uwielbienia, ofiary przebłagalne, ofiary za przestępstwo, ofiary pokoju i bezkrwawe ofiary daru, które najczęściej łączono z innymi rodzajami ofiar^[3]. Wśród tzw. ofiar pokoju (wybór takiej nomenklatury uzasadniono po­niżej) wyróżnić można trzy kategorie: ofiary ślubów, dzięk­czynne i dobrowolne.

1. olah

Olah jako ofiara całopalna (łac. holocaustum weszło do słow­nictwa europejskiego z Septuaginty (LXX) poprzez Vlg) była ofiarą wyrażającą najwyższą cześć wobec Jahwe. Zdaniem Filona, sens ofiary całopalnej określał akt dziękczynienia. Rankiem dziękowano tą ofiarą za błogosławieństwa nocy, wieczorem za dobrodziejstwa dnia (Spec. 1,169). Nazwa ofiary pochodzi od hebrajskiego czasownika oznaczającego 'wstępować' i nawiązuje bez wątpienia do idei dymu unoszącego się w górę „jako miła woń dla Pana"(Lb 15,13b)^[4]. Wybierano do niej różne zwierzę­ta, od wołów i owiec począwszy, poprzez kozy, do młodych gołębi czy turkawek^[5].

-----------------------------------------

[1] „Terminologia ofiar jest dość bogata, ale nie zawsze łatwo jest określić, co oznaczają konkretne nazwy. Słownictwo biblijne jest bowiem wynikiem hi­storycznej ewolucji oraz fuzją analogicznych czynności pochodzących z różnych środowisk"; R.A. SIKORA, Rytuał składania ofiar w Starym Testamencie, w: Życie religijne w Biblii, red. G. Witaszek, Lublin 1999,193.
[2] H. LANGKAMMER, Znaczenie religijne ofiary w Izraelu, 225.
[3] E.P. Sanders wyróżnia jedynie trzy grupy ofiar: całopalne, za grzechy i ofiary pokoju; Il giudaismo. Fede e prassi (63 a.C.-66 d.C.), 143-154. C. Schedl proponuje podział na ofiary całopalne, przebłagalne, zapokojne i ofiary z pokar­mów; Historia Starego Testamentu, II, Lud Bożego Przymierza, 153-156. Jeszcze inny podział sugeruje A. Rainey: ofiary pokarmowe i z napojów, ofiary przyjaźni, dziękczynne, dobrowolne i związane z konsekracją. E. Zawiszewski wyróżnia: ofiary całopalne (holocaustum), biesiadne (pacifcia), przebłagalne za grzech i za przestępstwo i nadzwyczajne ofiary ze zwierząt; Instytucje biblijne, 113-116.
[4] Kananejski termin kalil („cały") wyraża tę samą ideę ofiary spalanej „w całości" (1 Sm 7,9; Pwt 33,10).
[5] „W starszych warstwach literatury biblijnej występuje duża różnorodność w doborze żertwy na ofiarę olah. Mogło nią być bydło (behema) i ptactwo czyste (of) (Rdz 8,20), woły (baqar) i trzoda (son) (Wj 20,24), jałówka (par) (Sdz 6,26; 1 Sm 6,14; Ps 50,8), baran (ajil) (Rdz 22,13; Iz 1,11), cielec (egel) (Mich 6,6), trzoda (seh) (Iz 43,23), tłuste jagniątko (taleh heleb) (1 Sm 7,9), koźlątko (gedi izzim) (Sdz 13,15), owce (meach), barany, woły i kozły (attud)"; R.A. SIKORA, Rytuał składania ofiar w Starym Testamencie, 194. Por. także S. ŁACH, Rozwój ofiar w religii starotestamentowej, Sprawy Biblijne 24, Poznań 1970, 68.