Koniec świata

3.2. Zjawiska towarzyszące przyjściu Pana

Paruzji będą jeszcze towarzyszyć trzy zjawiska: hasło (keleusma), głos archa­nioła (fònē archangelou), trąba Boża (salpigks) (1 Tes 4,16). Wprowadza je gre­ckie en (na) i wskazuje na trzy wydarzenia mające to samo znaczenie, a nie na dwa specyficzne wydarzenia: głos i trąba, wprowadzone przez hasło jako element ogólny, który wyrazi się w dwóch aktach. Wykluczyć jednak należy jakiekolwiek następstwo, ponieważ gdy czas się wypełni, wtedy nastąpi paruzja Pana, a stanie się to na rozkaz, na głos archanioła i na dźwięk trąby. W tym samym momencie (por. 1 Kor 15, 52 - w jednym mgnieniu oka) zmarli zmartwychwstaną.

Rzeczownik hasło jest hapax legomenon w całym Nowym Testamencie i tylko raz występuje w LXX (Prz 30,27). Ma tam znaczenie rozkazu (ale tylko w LXX - nie w TH). Rzeczownik ten przeszedł rozwój od znaczenia podstawowego: środek pobudzający, rozkaz, edykt do znaczenia: hasło, władczy okrzyk, niekoniecznie artykułowany. Łatwo jest więc ustalić znaczenie tego terminu, ale raczej trudno wyrobić sobie jasną myśl, o co w tym wypadku chodzi. Rodzi się także pytanie: kto wyda ten rozkaz? Można przyjąć, że chodzi o Boga. W Starym Testamencie obraz wojennego okrzyku wodza (Am 2, 2) wykorzystywany był w odniesieniu do Boga jako wojownika (Iz 42, 13; por. okrzyk zwycięstwa wraz z dźwiękiem trąb - Ps 47, 5. 8-9) oraz do Jego zstąpienia (Iz 31, 4; por. Za 14, 3-4).

Słowo głos (fònē), w języku greckim, nie tylko oznacza głos ludzki, ale także dźwięk. Określenie archanioł (archangelos) jest nieznane w Starym Testamencie. Znane jest zainteresowanie angelologią w literaturze apokaliptycznej. Szczegól­ne znaczenie ma wzmianka o siedmiu aniołów pojawiająca się po raz pierwszy w Księdze Ezechiela. Jej autor uchodzi za ojca apokaliptyki biblijnej (Ez 9, 2n; por. Tb 12, 15; Ap 8, 26). Ale wzmianki o tych aniołach występują nade wszyst­ko w 1 Hen 9,1 i 4 Ezd 4, 36. Interesowano się nawet ich imionami. Literatura z Qumran proponuje angelologię jeszcze bardziej rozwiniętą (1QM i 1QH). W Re­gule wojny (1QM) Bóg jest otoczony przez aniołów, którzy tworzą dwór niebieski i uczestniczą w Jego współrządzeniu światem (por. 12, 1-5). Angelologią Qumran nie różni się zbytnio od angelologii Nowego Testamentu, ani w sposób szczegól­ny od refleksji Pawłowej na ten temat (por. 2 Kor 11, 10; Ef 6, 12). W 1 Tes 4, 16 rzeczownik archanioł występuje bez rodzajnika. Można z tego wnioskować, że w sposób zamierzony Paweł pozostawia nas w zawieszeniu i nie określa, o kogo chodzi. Niektórzy egzegeci biorą pod uwagę Michała, głównego archanioła w literaturze judaistycznej. Uważano go za opiekuńczego anioła Izraela. Pojawia się w tekstach opisujących ostateczną bitwę. W Nowym Testamencie występuje w Jud 9. Nic jednak nie upoważnia do takiego przypuszczenia, chyba jedynie to, iż według Ap 12, 7 bierze udział w wydarzeniach końcowych. Można wziąć natomiast pod uwagę inną możliwość. Wydaje się, że Jezus przejmuje tutaj rolę Michała w odniesieniu do chrześcijan - Bożego ludu. Możliwe jest takie utożsa­mianie, gdyż jest On Głową wszelkiej Zwierzchności (por. Kol 2, 10), a według J 5, 28 Jego właśnie głos, podobnie jak w w. 16, wskrzesza umarłych. Gdy chodzi o drugie wydarzenie opisujące paruzję: głos archanioła, to nie należy mu jednak przypisywać większego znaczenia niż czyni to Paweł czy cały Nowy Testament. Także i w tym wypadku równoczesność tych trzech wydarzeń pozbawia każde z nich funkcji autonomicznej: są to obrazy opisujące ostateczne przyjście Pana.