Siedmiokrotne "biada"

Szóste „biada" - przeciw obłudzie i przewrotności (23, 27-28)

²¹ Biada wam uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy,
bo podobni jesteście grobom pobielanym,
które na zewnątrz wydają się piękne,
wewnątrz pełne są kości zmarłych i wszelkiego plugastwa.
²²Tak i wy na zewnątrz wydajecie się ludziom sprawiedliwi,
wewnątrz pełni jesteście obłudy i nieprawości.

I. Zagadnienia literacko-historyczne

Metafora ulega zmianie, przedmiot wypowiedzi pozostaje ten sam. Szóste „biada" obejmuje dwa paralelnie kontrastowe stwierdzenia dotyczące tego, co na zewnątrz i wewnątrz. Wychodzi od podobieństwa grobów do uczonych w Piśmie i faryzeuszy. Dla w. 28 brak jest synoptycznej paraleli, w. 27 natomiast częścio­wą paralelę posiada w Łk 11, 44. U Łukasza mowa jest jednak o nierozpozna-walności grobów, u Mateusza o ich zewnętrznym wyglądzie. Przyjmuje się prze­ważnie, że Łk 11, 44 pochodzi z tradycji, najprawdopodobniej z Q (Paciorek, Q - Ewangelia Galilejska, 309). Mateusz przeredagował logion, kładąc nacisk na hipokryzję, tj. na pozorowanie czegoś, czego w rzeczywistości nie ma. Werset 28. ma kilka specyficznych cech Mateuszowego języka i w swym kształcie praw­dopodobnie wywodzi się od ewangelisty. Natomiast w. 27 wykazuje istnienie hapaxlegomena (np. paromoiadzō hōraios, koniaō). To wskazywałoby na przedmateuszowe istnienie kontrastu między pięknym wyglądem grobów a ich wnętrzem pełnym nieczystości.

II. Egzegeza

27. W czasach Jezusa zmarłego człowieka owijano w płótna i składano do grobu wykutego w skale lub po prostu w dostępnej pieczarze. Po upływie roku zbierano kości do kosza lub innego pojemnika i składano w tzw. domach dla kości, na polach lub w pieczarach. Miejsca złożenia kości były oznaczane wap­nem dla łatwego ich rozpoznania. Bielenie ponawiane było corocznie po upływie okresu deszczu (15 Adar). W niniejszym Jezusowym „biada" mamy nawiązanie do tej praktyki.
Obok Mateusza także Łukasz przytacza wypowiedź Jezusa (Łk 11, 44). Punkt widzenia obu ewangelistów jest jednak odmienny. U Łukasza faryzeusze porównani są do grobów niewidzialnych (ta mnēmeia ta adēla), po których lu­dzie nieświadomie stąpają, zaciągając nieczystość rytualną. U Mateusza ci sami faryzeusze i uczeni porównani są do grobów pobielanych (tafois kekoniamenois), które z zewnątrz są piękne, ale wewnątrz pełne wszelkiej brzydoty. Z tekstu Łukasza wynika, że faryzeusze, niby niewidoczne groby, powodują nieczystość u tych, którzy się z nimi stykają. Z tekstu Mateusza natomiast dowiadujemy się, że zewnętrzna strona faryzeuszów i uczonych jest pociągająca, jednak w rzeczy­wistości pokrywa masę nieczystości. Wypowiedź Mateuszowa zdaje się zatem oskarżać faryzeuszów o hipokryzję. Uwaga kieruje się nie ku temu, co faryzeusze i uczeni czynią, ale kim są (paromoiadzete).
Takie jednak rozumienie wypowiedzi nie musi być słuszne (Garland, Intention, 152). Pobielanie nie jest trafnym obrazem obłudy, ponieważ jego celem było przestrzeżenie przechodnia przed przypadkowym zaciągnięciem nieczysto­ści (gdyby przeszedł tamtędy), nie zaś ukrywanie. Jeśli ktoś widział grób pobielany, był w ten sposób ostrzeżony, aby trzymać się od niego z daleka. Gdyby zastosować obraz do faryzeuszy, oznaczałoby to, że należy unikać ich starannie dla uchronienia się od nieczystości.