Odpoczynek podczas ucieczki do Egiptu

Obraz przedstawia ucieczkę Świętej Rodziny do Egiptu przed królem Herodem, chcącym zgładzić Jezusa. W centrum kompozycji artysta umieścił Matkę Bożą z Dzieciątkiem. Święty Józef idzie do nich z daleka, z lewej strony, niosąc dzbanek mleka.

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że tło pełni rolę jedynie dekoracyjną. Tak jednak nie jest. Elementy krajobrazu są ilustracją scen zawartych w pismach apokryficznych.

Po lewej stronie obrazu zwraca uwagę świątynia o egzotycznych kształtach. W apokryficznej Ewangelii Pseudo-Mateusza czytamy, że Święta Rodzina w mieście Sotina w Egipcie schroniła się w świątyni, w której czczono 365 bożków. Kiedy Matka Boża z Dzieciątkiem weszła do świątyni, wszystkie posągi bożków upadły na ziemię. Po prawej stronie Matki Bożej, tuż za nią, artysta umieścił postument jednej z tych figur.

W krajobrazie po prawej stronie widzimy sylwetki rolników krzątających się przy zbożu. Współczesny widz odnosi zwykle wrażenie, że artysta nadał scenie biblijnej atmosferę codzienności, ilustrując tło obrazkiem rodzajowym. Na początku XVI wieku dla wykształconych odbiorców było jednak jasne, że scena ta ma znaczenie symboliczne. Apokryfy opowiadające o dzieciństwie Jezusa wymieniają liczne cuda, jakich miał dokonać Zbawiciel podczas ucieczki do Egiptu. Jednym z nich miał być tzw. cud pola pszenicy. Według apokryfów Jezus nakazał zbożu natychmiast wyrosnąć, aby zmylić żołnierzy goniących Świętą Rodzinę.

 

(za: Leszek Śliwa, Gość Niedzielny Nr 2/2005)