XXII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK B

Tekst i komentarz z Komentarza Żydowskiego do Nowego Testamentu. David H. Stern. Oficyna Wydawnicza Vocatio. Warszawa 2004

II CZYTANIE

Każdy dobry akt dawania i każdy doskonały dar jest z wysoka i pochodzi od Ojca, który uczynił światła niebieskie. U Niego nie ma ani zmienności, ani ciemności spowodowanej obrotem. Podjąwszy takie posta­nowienie, zrodził On nas przez Słowo, na którym można polegać, abyśmy byli swoisty­mi pierwocinami wszystkiego, co stworzył.
A przyjmijcie z poko­rą zasiane w was Słowo, abyście ocalili swoje życie. Nie oszukujcie sami siebie, jedynie słuchając tego, co mówi Słowo, ale wykonujcie to!
Religijność, którą Bóg Ojciec uważa za czystą i nienaganną, jest taka: troszczyć się o sieroty i wdowy w ich niedoli i ustrzec się przed ska­laniem przez świat.

(Jk 1,17-18.21b-22.27)

17. Światła niebieskie [...] zmienność [...] ciem­ność spowodowana obrotem. Język z dziedzi­ny astronomii, opisujący zaćmienie Słońca i fazy Księżyca. Kosmologia Ja'akowa jest raczej kopernikańska niż ptolemejska. Potępienie Galileusza przez Kościół rzymskokatolicki (niedawno od­wołane) nastąpiło wbrew temu wersetowi. Sens jest oczywiście taki, że Bóg się nie zmienia (Malachiasz 3,6; 1 J 1,5).

18. Podjąwszy takie postanowienie z własnej, wolnej woli, w swojej łaskawości, a nie dlatego, że był nam coś winien, zrodził On nas przez Słowo, na którym można polegać (por. Rz 10,17). Tym Słowem prawdy jest Jeszua Mesjasz, co wyłuszczono nader jasno w Ewangelii Jochanana (zob. J 1,1.14; 3,5-8; 15,26; 16,7-15; także 1J 5,4-8). Jesteśmy swoistymi pierwocinami wszystkiego, co stworzył Bóg, jak wynika z Rz 8,19-23.29; 1 Kor 15,20zK.23.
27. Werset ten, oparty najwyraźniej na Izaja-szu 2,25-26 (cyt. w 4,8K), podsumowuje to, co leżało na sercu wszystkim Prorokom, którzy żarliwie przekonywali, że prawdziwa poboż­ność musi polegać nie na li tylko zewnętrznym wypełnianiu przykazań, ale na tym, aby dobre czyny płynęły z właściwego stanu duchowe­go. Sprowadzając Torę do dwóch przykazań - pierwsze z nich to praktyczny wyraz ofiarnej miłości względem tych, którzy w zamian mo­gą dać nam niewiele bądź zgoła nic, drugie zaś związane jest z wewnętrzną czystością pod względem duchowym i zewnętrzną pod wzglę­dem etycznym jako warunkiem wstępnym właściwego postępowania - Ja'akow dołącza do uświęconej przez czas żydowskiej tradycji streszczania Tory, której przykładem jest znany fragment z Talmudu (Makkot 23b-24a), przy­toczony w Ga 5,14K. Werset ten, podobnie jak List do Galacjan, to ostrzeżenie dla wierzących, którzy upajają się przestrzeganiem pewnych nakazów, zaniedbując zarazem „sprawy istot­niejsze w Torze - sprawiedliwość, miłosierdzie i ufność" (Mt 23,23).
 

EWANGELIA

P'ruszim i kilku nauczycieli Tory, którzy przybyli z Jeruszalaim, zebrali się koło Jeszui i zobaczyli, że część Jego talmidim je rękami rytualnie nieczystymi, czyli nie uczy­niwszy n'tilat-jadaim. (Bo p'ruszim i zresztą wszyscy Judejczycy, trzymający się Tradycji Starszych, nie zjedzą, jeśli nie poddadzą wpierw rąk obrzędowemu obmyciu. Również kiedy przychodzą z rynku, nie zjedzą, jeśli nie opłukają wpierw rąk aż do przegubu; i trzy­mają się wielu innych tradycji, takich jak mycie kubków, garnków i naczyń z brązu).
P'ruszim i nauczyciele Tory zapytali Go: „Czemu Twoi talmidim nie żyją w zgodzie z Tradycją Starszych, ale jedzą rytualnie nieczystymi rękoma?". Jeszua odrzekł im: „Ra­cję miał Jesza'jahu, kiedy prorokował o was, obłudnicy. Jak napisano:
»Ci ludzie czczą mnie wargami,
ale ich serca są daleko ode mnie.
Ich wielbienie mnie jest bezużyteczne,
bo nauczają zasad ludzkiego wymysłu tak, jak gdyby były doktrynami«.
Odchodzicie od nakazu Bożego, a trzymacie się tradycji ludzkiej.
Wtedy Jeszua znów przywołał lud do siebie i rzekł: „Posłuchajcie mnie wszyscy i ro­zumiejcie to! Nie istnieje nic na zewnątrz człowieka, co wchodząc do niego, mogłoby uczynić go nieczystym!". Bo z wnętrza, z serca człowieka, wychodzą nikczemne my­śli, nierząd, kradzież, morderstwo, cudzołóstwo, chciwość, złość, podstęp, nieprzywoitość, zazdrość, potwarz, buta, głupota. Wszystkie te nikczemne rzeczy pochodzą z wnętrza i czynią człowieka nieczystym".

(Mk 7,1-8.14-15.21-23)

2-4. P'ruszim zinterpretowali pisaną Torę, a ich mędrcy i rabini ogłosili dodatkowe prawa. Wszy­stko to razem nazwano najpierw Tradycją Star­szych, a później Torą ustną (zob. Mt 5,17K; 12>2-11zKK;18,18-20zK;23)2zK). Spisano jąglów-nie w Misznie, w II i III wieku, a rozwinięto w Ge-marze w IV i V wieku (Miszna i Gemara tworzą Talmud), później zaś w kolejnych dziełach.
Zamieszczone przez Marka w tych wersetach wyjaśnienie n'tilat-jadaim, rytualnego obmycia rąk, odpowiada szczegółom obecnym w traktacie Jadaim w Misznie. Na rynku można przypadkiem dotknąć rzeczy rytualnie nieczystych, nieczystość tę usuwa się poprzez opłukanie rąk aż do przegu­bu. Dziś Żydzi ortodoksyjni przestrzegają n'tilat-jadaim przed posiłkami. Uzasadnienie tego zwy­czaju nie ma nic wspólnego z higieną, a opiera się na idei, według której „dom człowieka jest jego Świątynią" - stół to ołtarz, pokarm to ofiara, sam zaś człowiek to kohen (kapłan). Ponieważ Tanach wymaga, aby kohanim byli rytualnie czyści, zanim złożą ofiarę na ołtarzu świątynnym, Tora ustna wymaga tego samego przed spożyciem posiłku.

5-13. Wielu chrześcijan jest zdania, że odpo­wiedź Jeszui na pytanie z w. 5 stanowi potępienie całej tradycji faryzejskiej. Tymczasem w rzeczy­wistości sprzeciwia się On tylko tym praktykom p'ruszim, które stawiają tradycję ludzką ponad nakazem Bożym (w. 8). Jeszua nie sprzeciwia się tradycji samej w sobie, ale „własnej, swojej [tj. faryzeuszów] tradycji” (w. 9, 13). Zaimek „wasza" spełnia tu istotną rolę, jak to pokazuje podany przez Jeszuę (w. 10-12) przykład tego, jak pozwala się „tradycji" unieważniać piąte przykazanie: „Czcij ojca swego i matkę swo­ja”, dopuszczając, aby ludzie oddawali na cel kultu w Świątyni to, co powinni przeznaczyć na wsparcie swoich rodziców.
Wręcz przeciwnie, Jeszua nie mógł sprzeci­wiać się tradycji, ponieważ samo Nowe Przy­mierze wyraża się pochlebnie o swoich wła­snych tradycjach (l Kor 11,2zK; 2 Tes 2,15zK). A w J 7,37zK przeczytamy o tym, jak Je­szua uszanował tradycję wspomnianą w Misznie, choć niewymienioną nigdzie w Tanach.
W rzeczywistości tradycja to życiowa ko­nieczność. Państwo nie mogłoby funkcjono­wać na podstawie konstytucji bez przepisów wykonawczych do niej. Analogicznie naród ży­dowski nie mógłby funkcjonować na podstawie samej tylko spisanej Tory, jeśli nie zostałby do niej dodany uporządkowany sposób jej stoso­wania, będący istotą pojęcia tradycji. Podobnie jednak jak prawodawstwo danego kraju nie mo­że przeczyć jego konstytucji ani jej zastępować, podobnie tradycja (żydowska, mesjaniczna, chrześcijańska czy jakakolwiek inna) nie mo­że gwałcić ani zmieniać słowa Bożego (zob. Mt 12,2-11zKK; Mt 18,18-20zK). Tora ustna jest bardzo bliska stwierdzenia, że wolno jej to czy­nić (Bawa Mecja 59a, cyt. w Dz 9,4K). W świetle jednak niniejszego fragmentu stanowisko takie kłóci się z judaizmem mesjanicznym.

6-7. Fragment z Izajasza 29,3 jest w w. 8-9 cyto­wany z greckiego przekładu Septuaginty. W Bib­lii hebrajskiej fragment odpowiadający w. 9 brzmi: „Ich bojaźń przede mną jest [jedynie] na­kazem ludzi wyuczonym" na pamięć, rodzą­cym zatem tylko mechaniczne, powierzchow­ne posłuszeństwo, któremu nie towarzyszy wiara płynąca z wnętrza - co jest równie poważnym oskarżeniem. Czasami krytykuje się autorów No­wego Testamentu, że nie cytują z masoreckiego hebrajskiego tekstu Tanach, jakim dziś dyspo­nujemy (mimo że ta postać tekstu uzyskała osta­teczną formę dopiero ok. roku 800 n.e.). Krytycy zapominają, że w czasach Jeszui było kilka róż­nych tekstów hebrajskich większości ksiąg i że sa­ma Septuaginta została przetłumaczona na grec­ki przez Żydów jakieś dwa stulecia przed Jeszua na podstawie ewidentnie innego tekstu hebraj­skiego niż ten, który oni z góry uznali za autoryta­tywny. Dla greckojęzycznych Żydów Septuaginta była podstawowym środkiem dostępu do treści Biblii, podobnie jak dla osób anglojęzycznych jest dziś nim Biblia angielska KJV.