XXVI NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK B

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XXVI NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok B

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Nie zazdrościć darów Bożych

Czytanie z Księgi Liczb

Pan zstąpił w obłoku i mówił z Mojżeszem. Wziął z ducha, który był w nim, i przekazał go owym siedemdziesięciu starszym. A gdy spoczął na nich duch, wpadli w uniesienie prorockie. Nie powtórzyło się to jednak.
Dwóch mężów pozostało w obozie. Jeden nazywał się Eldad, a drugi Medad. Na nich też zstąpił duch, bo należeli do wezwanych, tylko nie przyszli do namiotu. Wpadli więc w obozie w uniesienie prorockie.
Przybiegł młodzieniec i doniósł Mojżeszowi: „Eldad i Medad wpadli w obozie w uniesienie prorockie”. Jozue, syn Nuna, który od młodości swojej był w służbie Mojżesza, zabrał głos i rzekł: „Mojżeszu, panie mój, zabroń im”. Ale Mojżesz odparł: „Czyż zazdrosny jesteś o mnie? Oby tak cały lud Pana prorokował, oby mu dał Pan swego ducha”.
Lb 11,25-29

25. Proroctwo jest tutaj rozumiane jako zjawisko o charakterze ekstatycznym (lub charyzmatycznym), podobnie jak w 1 Sm 10,10-13; 19,20-24.

26-29. Uznanie przez Mojżesza daru prorockiego udzielonego Eldadowi i Medadowi, mimo zastrzeżeń Jozuego, miało służyć obronie niezależności urzędu prorockiego przed tymi, którzy chcieliby go poddać kontroli instytucjonalnej. W przeciwieństwie do koncepcji kapłańskiej, w tekście zakłada się, iż przybytek znajdował się na zewnątrz obozu.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

11,25. Duch i prorokowanie. Proroctwo eksta­tyczne lub proroctwo pochodzące od człowieka „owładniętego", znajdującego się w stanie przypo­minającym trans, było znane zarówno w Izraelu, jak i na całym Bliskim Wschodzie. W Mezopotamii ekstatycznego proroka określano mianem muhhu, zaś w Izraelu stan ekstazy powodował, że proroków uważano często za ludzi obłąkanych (zob. np. 1 Sm 19,19-24; Jr 29,26). Tutaj zjawisko to nie prowadzi do przekazania profetycznego przesłania od Pana, lecz jest znakiem władzy Boga nad starszymi Izra­ela. Pod tym względem można je porównać do języków ognia, które ukazały się w pokoju na górze w Dz 2.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Nakazy Pana są radością serca.

Prawo Pańskie jest doskonałe i pokrzepia duszę,
świadectwo Pana niezawodne, uczy prostaczka mądrości.
Bojaźń Pańska jest szczera i trwa na wieki,
sądy Pana prawdziwe, a wszystkie razem słuszne.
Refren.
Zważa na nie Twój sługa
i nagrodę otrzyma za ich przestrzeganie.
Kto jednak widzi swoje błędy?
Oczyść mnie z błędów, które są dla mnie skryte.
Refren.
Także od pychy broń swojego sługę,
by nie panowała nade mną.
Wtedy będę bez skazy
i wolny od wielkiego występku.
Refren.

Ps 19,8 i 10.12-13.14

Ps 19. Psalm dzieli się na trzy odrębne części: ww. 2-7 (hymn o stworzeniu) i ww. 8-15 (hymn mądrościowy). Drugą część można podzielić na ww. 8-11 (hymn na cześć Tory) i ww. 11-15 (wyznanie grzechów i modlitwa o przebaczenie). Chociaż wielu komentatorów twierdzi, że Ps 19 składa się z dwóch pierwotnie odrębnych poematów, sprzeciwia się temu poglądowi połączenie tematyczne. Połączenie teologii stworzenia i teologii mądrości jest dobrze znane.

2. Przypisywanie chwały El („Bogu”), zob. Ps 24,7.10 („król chwały”) i 29,3 („ Bóg [El] majestatu”). „Chwała” sugeruje zarówno aureolę światła otaczającą bóstwo, jak i obłok (Wj 40,34; Ps 18,12-13).

3. Przypuszczalne tłumaczenie: „Dzień po dniu, one [niebiosa] wydają Jego słowo; noc za nocą [firmament] przekazuje Jego wiedzę”.

5-7. Uwaga kieruje się teraz na słońce, boga prawa i sprawiedliwości tutaj demitologizowanego: słońce jest jednym z dzieł Bożych.

8. Perspektywa psalmu przechodzi od Bożego dzieła stworzenia do daru prawa Jahwe (Tora) dla Izraela (odzwierciedlone w zmianie Bożego imienia). O mądrości i Torze, zob. Ps 1,2.

9. ”oświeca oczy”: Por. Ps 4,7.

14. Inkluzja, zaczynająca się od hymnu o Torze w w. 8. Doskonałość czy niewinność Prawa jest wyrażona w modlitwie psalmisty o pozostanie bez skazy

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

19,1-4. Charakter objawienia Bożego. W egipskim utworze nazywanym Papirusem Insingera (kompo­zycji pochodzącej z okresu międzytestamentalnego) czytamy, że ukryte dzieła boga objawiane są na ziemi dzień po dniu. Na kolejnych dwudziestu stro­fach autor opisuje rozmaite aspekty funkcjonowa­nia przyrody, które zostały stworzone przez boga i przypuszczalnie ujawnione we wspomnianym ob­jawieniu. Owe dzieła stworzenia to: światłość i ciemność; dzień, miesiąc i rok; lato i zima; konste­lacje gwiazd; proces narodzin; sen oraz następowa­nie po sobie kolejnych pokoleń.

19.6. Komnata oblubieńca. Komnata oblubieńca była specjalnie przygotowanym pomieszczeniem, w którym dochodziło do skonsumowania związku małżeńskiego. Sugeruje to paralelny charakter tekstu z Jl 2,16. Podobne znaczenie komnata oblu­bieńca miała we wczesnym rabinackim judaizmie, jednak po zburzeniu świątyni w 70 po Chr. zaczęła oznaczać miejsce, w którym odbywała się formalna uroczystość zaślubin.

19.7. Wyobrażenia na temat wędrówki słońca. W wielu kulturach Bliskiego Wschodu zakładano, że słońce wschodzi każdego dnia, by odbyć co­dzienną wędrówkę po niebie. Teksty mezopotam-skie wspominają o bramach nieba, przez które słońce wchodzi i wychodzi. W tekstach tych wszyst­kie ciała niebieskie mają wyznaczone tory, którymi podążają. Przykładów dostarczają również materia­ły egipskie w formie tekstów i ikonografii. Bóg słoń­ca przedstawiany był jako płynący w swojej barce po niebie, pomiędzy wejściem i wyjściem umieszczo­nym po przeciwnych stronach horyzontu.

19.8. Prawo i słońce. W świecie starożytnym bóg słońca był często również bogiem sprawiedliwości. Dla Psalmisty naturalne było więc przejście od związku łączącego Jahwe ze słońcem do zapewnia­nia przez Jahwe sprawiedliwości za pomocą Prawa. W wielu obrazach używanych do opisu Prawa moż­na odnaleźć podobieństwa do opisów boga słońca rozpowszechnionych w świecie starożytnym.

19.9. Oświeca oczy. Światło oczu oznacza życie, dlatego, w pewnym sensie, udzielane jest wszystkim (Prz 29,13). Prawo zdolne jest jednak przedłużyć ży­cie tym, którzy je wypełniają. Kiedy w oczach gaśnie światło, śmierć jest bliska (Ps 13,3-4; 38,11).

19,11. Złoto najczystsze. Obraz „czystego złota" pojawia się również w innych kulturach Bliskiego Wschodu. Na przykład znana jest pewna liczba in­skrypcji na drzwiach świątyni w Edfu (pochodzą­cych z okresu Ptolemeuszów), które głoszą: „Każ­dy, kto przekracza te drzwi, powinien się wystrze­gać nieczystości, Bóg bowiem miłuje czystość znacznie bardziej od mnóstwa posiadłości i setek tysięcy sztuk czystego złota". Hebrajskie słowo przetłumaczone jako „czyste złoto" jest nieco nie­jasne (to jeden wyraz, nie zaś rzeczownik z przy­miotnikiem). Może więc odnosić się do konkretne­go gatunku złota lub próby kruszcu, na przykład zwykłego lub białego złota.

19,11. Syrop z daktyli i miód pszczeli. Miód oznacza bogactwo naturalne, zwykle raczej syrop z daktyli niż miód pszczeli. Ponieważ starożytni nie znali cu­kru, miód był substancją najczęściej używaną do sło­dzenia potraw. Nie ma dowodów potwierdzających, że Izraelici hodowali pszczoły, chociaż pszczelar­stwo znane było Chetytom, którzy używali miodu podczas składania ofiar (podobnie jak to czynili Kananejczycy). W Biblii miód pojawia się na listach płodów rolnych (zob. 2 Krn 31,5). Możliwe, że we wzmiance na temat miodu w trzecim wierszu tego wersetu chodzi o syrop z daktyli; w ostatnim wierszu jest jednak z pewnością mowa o miodzie, ponieważ wspomina się tam o plastrze miodu.

19,13. Ukryte błędy. W świecie starożytnym wie­rzono, że bogowie znają znacznie więcej przepi­sów, wymagań i ograniczeń od tych, które objawio­no ludziom. W Modlitwie do każdego boga asyryjski czciciel wymienia długą listę możliwych przewinień (spożycie zakazanego pokarmu, o którym nie wie­dział; wejście do zakazanego miejsca, którego nie znał), prosząc o darowanie nieświadomych grze­chów, bowiem popełnił je z niewiedzy. Oprócz tego mezopotamskie modlitwy pokutne znane pod na­zwą szigu zawierają wiele wzmianek o odpuszcze­niu nieznanych grzechów. Sytuacji tej byli świado­mi również Egipcjanie, czego dowodem późny utwór mądrościowy poświęcony demonom (Papi­rus Insingera), w którym autor błaga o przebacze­nie nieznanych grzechów.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Niegodziwi bogacze

Czytanie z Listu świętego Jakuba Apostoła

Teraz wy, bogacze, zapłaczcie wśród narzekań na utrapienia, jakie was czekają. Bogactwo wasze zbutwiało, szaty wasze stały się żerem dla moli, złoto wasze i srebro zardzewiało, a rdza ich będzie świadectwem przeciw wam i toczyć będzie ciała wasze niby ogień. Zebraliście w dniach ostatecznych skarby.
Oto woła zapłata robotników, żniwiarzy pól waszych, którą zatrzymaliście, a krzyk ich doszedł do uszu Pana Zastępów. Żyliście beztrosko na ziemi i wśród dostatków tuczyliście serca wasze w dniu rzezi. Potępiliście i zabiliście sprawiedliwego: nie stawia wam oporu.
Jk 5,1-6

Na większości wiejskich obszarów cesarstwa rzymskiego, w tym również w Galilei, bogaci właściciele ziemscy czerpali zyski z pracy bezrolnych wieśniaków, którzy byli zatrudniani (zwykle razem z niewolnikami) na ich wielkich posiadłościach. Już wówczas możemy mówić o zrębach feudalizmu. Zajmuje on jedynie mniej doniosłe miejsce w literaturze okresu rzymskiego, ponieważ dotyczyła ona przede wszystkim życia w miastach, chociaż tylko około 10 procent mieszkańców cesarstwa rzymskiego stanowili obywatele miast.
Większość wypowiedzi Jakuba przybiera formę prorockich wyroczni sądu ze 'Starego Testamentu, które mają paralele w żydowskich tekstach madrościowych i apokaliptycznych. Różnica pomiędzy jego krytyką bogatych a krytyką porywczej mowy (Jk 1,19.26; 3,1-12; 4,11), polega na tym, że teraz odwołuje się raczej do sądu Bożego, niż do ludzkiej odpłaty (Jk 4,12; por. Pwt 32,35; Prz 20,22). Jego proroctwo było na czasie. Kilka lat później żydowska arystokracja została wymordowana podczas zbrojnego powstania przeciwko Rzymowi.

To ostre potępienie niesprawiedliwych bogaczy przypomina wypowiedzi proroków ST (np. Am 8,4-8). Autor nie stawia sobie celu bezpośredniego wpływania na bogaczy, do których kieruje to retoryczne pytanie, raczej formułuje zbawienne ostrzeżenie skierowane do wierzących, mówiące o straszliwym losie tych, którzy nadużywają bogactw, a być może także pocieszenie dla obecnie uciskanych przez bogatych (2,5-7).

1. Zachęta do płaczu i lamentu była obrazowym prorockim sposobem powiedzenia: Będziecie mieli wystarczający powód do płaczu i narzekania (Jl 1,8; Mi 1,8; por. Jk 4,9). Na temat słów „jakie was czekają”, zob. komentarz do Jk 4,13.

”utrapienia, jakie was czekają”: Utrata bogactw (ww. 2-3) i straszliwy sąd, oto co pomści ich bezlitosną niesprawiedliwość (ww. 3-6).

2. Ubiór był jedną z głównych oznak bogactwa w czasach starożytnych. Wielu wieśniaków miało tylko jedną szatę.

”zbutwiało”: Czas przeszły dokonany tego i dwóch kolejnych czasowników prawdopodobnie ma podkreślić bezwartościowość bogactw,

”szaty”: Stanowiły podstawową formę bogactwa w starożytności (zob. Horacy, Ep. 1.6.40-44; Mt 6,19; Dz 20,33).

3. Rdza, która pokrywa nagromadzone bogactwa, z których nikt nie korzysta, była częstym tematem ironicznych wypowiedzi starożytnych pisarzy. Na temat „rdzy" i „moli” (w. 2) użytych łącznie, por. Mt 6,19. W źródłach żydowskich często czytamy, że bogactwo utraci wartość w nadchodzącym dniu sądu Bożego.

”zardzewiało”: Chociaż w rzeczywistości srebro i złoto nie rdzewieją, powyższe wyrażenie podkreśla ich bezwartościowość w ogólnym rachunku.

”będzie świadectwem przeciw wam”: Rdzewienie i niszczenie dóbr będzie świadectwem, że ich właściciele zaniedbywali dobre ich wykorzystywanie w służbie potrzebującym,

”toczyć będzie ciała wasze niby ogień”: Nagromadzone bogactwa są przedstawione jako narzędzia mściwej kary - bez wątpienia nawiązanie do „kary piekła ognistego" (Mt 5,22).

”w dniach ostatecznych”: Z uwagi na aluzję do przyjścia Pana w ww. 7 i 9, wydaje się, że w obliczu bliskości dni ostatecznych Jakub wykazuje bezwartościowość troski o dobra tego świata (zob. Dz 2,16-17). Niektórzy rozumieją to jako odniesienie do przyszłego surowego sądu, który „gromadzi" sobie człowiek bogaty.

4. Prawo Mojżeszowe zabraniało zatrzymywania zapłaty, nawet na jedną noc. Gdyby skrzywdzony robotnik wołał do Boga, Ten stanąłby w jego obronie (Pwt 24,14-15; por. np. Kpł 19,13; Prz 11,24; Jr 22,13; Ml 3,5). Zło wyrządzone uciskanym samo woła do Boga przeciwko ciemiężycielom - taki obraz znajdujemy w Starym Testamencie (Rdz 4,10). W Palestynie I w. po Chr. utrzymanie wielu robotników zatrudnionych na dniówkę oraz ich rodzin było uzależnione od jej wypłacenia. Zatrzymanie zapłaty mogło oznaczać, że nie będą mieli czym się pożywić.
Dochody właścicieli ziemskich czerpane z rolnictwa były tak duże, że wynagrodzenie wypłacane robotnikom nie mogło nawet w najmniejszym stopniu równać się zyskom, które gromadzili. Chociaż ludzie bogaci wspierali inwestycje publiczne (z czym związane było umieszczanie na budowlach inskrypcji na ich cześć), mniej byli skłonni wypłacać należyte wynagrodzenie swoim robotnikom. Na początku II w. nauczyciele żydowscy uważali, że nawet nie pozostawienie na polu pokłosia dla ubogich oznaczało okradanie ich (w oparciu o Kpł 19,9-10; 23,22; Pwt 24,19).
Większość plonów zbierano w porze letniej lub w okolicy lata, zatrudniano wówczas robotników sezonowych. W niektórych tekstach z żydowskiej diaspory (utworach literackich, amuletach itd.) Boga nazywano „Panem Sabaot”, transliterując hebrajskie słowo oznaczające „zastępy”, czyli Bogiem, który posiada liczne armie (tytuł ten zajmuje szczególnie ważne miejsce w przekładzie LXX Księgi Izajasza). O ile złem było obrażenie wpływowego urzędnika, czymś znacznie gorszym było narażenie się na gniew Boga.

”zapłata robotników”: Potępianie wstrzymywania zapłaty, jak też wszystkich oszustw względem robotników jest ważnym tematem zarówno ST, jak i NT (zob. Kpł 19,13; Pwt 24,14; L. Johnson, JBL 101 [1982] 391-401; Davids, James).

”do uszu Pana Zastępów”: Te słowa są zaczerpnięte z Iz 5,9 LXX, gdzie kontekst jest podobny do Jk.

5. Bogaci spożywali duże ilości mięsa w dzień rzezi, tj. podczas świąt (często związanych ze strzyżeniem owiec lub żniwami; por. 1 Sm 25,4.36). Kiedy zwierzęta został) już zarżnięte, tyle ile się dało - zjadano od razu, ponieważ resztę można było przechować jedynie po wysuszeniu lub nasoleniu. Mięso było zwykle niedostępne dla biedoty z wyjątkiem okresu publicznych świąt.
Pojawia się w tym miejscu obraz bogacza utuczonego jak cielec na dzień rzezi (por. np. Jr 12,3; Am 4,1-3). Podobną obrazowość mamy też we fragmentach wczesnego utworu apokaliptycznego, 1 Księgi Henocha (94,7-11; 96,8; 99,6). Jak to często miało miejsce w Starym Testamencie (np. Am 6,4-7), grzechem w wersecie 5 nie jest samo wykorzystywanie (jak w w. 4), lecz wystawny tryb życia, gdy inni cierpią głód lub doświadczają niedostatku.

”w dniu rzezi”: Wyrażenie to, z Jr 12,3, podkreśla bliskość eschatologicznego sądu. Ironiczna przestroga, że nieumiarkowane zaspokajanie żądz czyni bogatych mniej odpornymi na zbliżające się tortury.

6. Według tradycji żydowskiej, grzeszny knuje spiski przeciwko sprawiedliwemu (np. Mdr 2,19-20), czego dowodzą perypetie wielu bohaterów ze Starego Testamentu (np. Dawida i Jeremiasza). Uciskanie ubogich w sądzie, wielokrotnie piętnowano w Starym Testamencie, było w późniejszych tekstach żydowskich uważane za równoznaczne morderstwu. Zabranie czyjejś szaty lub zatrzymanie należnej zapłat) oznaczało narażenie na szwank ludzkiego życia. Jakub, zwany Sprawiedliwym, sam zginął później męczeńską śmiercią z rozkazu arcykapłana, za to, że demaskował złe postępowanie bogatych.

”zabili sprawiedliwego”: Jakub może czyni aluzję do Syr 34,22, „zabija bliźniego, kto mu zabiera środki do życia, i krew wylewa, kto pozbawia zapłaty robotnika". To ostre oskarżenie może też nawiązywać do Mdr 2-3, gdzie bezbożni knują zgubę przeciwko ubogim sprawiedliwym (zob. zwł. Mdr 3,3-5,16). Ponadto, może być to odniesienie do śmierci Chrystusa,

”nie stawia wam oporu”: Znaczenie jest niepewne. Skoro słowo antitassetai, „przeciwstawiać" - rzadkie w NT - występuje także w 4,6, to czasownik w 5,6 może odwoływać się do jego wcześniejszego pojawienia się, gdzie Bóg wyraźnie występuje jako podmiot. W ten sposób może też scalać i zakańczać tę część.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Słowo Twoje, Panie, jest prawdą,
uświęć nas w prawdzie.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
J 17,17ba

EWANGELIA
Zazdrość. Zgorszenie

Słowa Ewangelii według świętego Marka

Jan powiedział do Jezusa: „Nauczycielu, widzieliśmy kogoś, kto nie chodzi z: nami, jak w Twoje imię wyrzucał złe duchy, i zabranialiśmy mu, bo nie chodził z nami”.
Lecz Jezus odrzekł: „Nie zabraniajcie mu, bo nikt, kto czyni cuda w imię moje, nie będzie mógł zaraz źle mówić o Mnie. Kto bowiem nie jest przeciwko nam, ten jest z nami.
Kto wam poda kubek wody do picia, dlatego że należycie do Chrystusa, zaprawdę powiadam wam, nie utraci swojej nagrody.
Kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą, temu byłoby lepiej uwiązać kamień młyński u szyi i wrzucić go w morze.
Jeśli twoja ręka jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją; lepiej jest dla ciebie ułomnym wejść do życia wiecznego, niż z dwiemia rękami pójść do piekła w ogień nieugaszony. I jeśli twoja noga jest dla ciebie powodem grzechu, odetnij ją; lepiej jest dla ciebie chromym wejść do życia, niż z dwiema nogami być wrzuconym do piekła. Jeśli twoje oko jest dla ciebie powodem grzechu, wyłup je; lepiej jest dla ciebie jednookim wejść do królestwa Bożego, niż z dwojgiem oczu być wrzuconym do piekła, gdzie robak ich nie umiera i ogień nie gaśnie”.
Mk 9,38-43.45.47-48

Uczniowie, którzy niedawno nie potrafili wypędzić ducha nieczystego, posługując się imieniem Jezusa, krytykują jednego z „tych małych”, który działając w Jego imieniu (por. Mk 9,37) wypędza duchy nieczyste (por. Lb 11,28). Schemat tej dyskusji przypomina opowieści, w których sławny nauczyciel odpiera zarzuty ludzi nie znających w pełni jego doktryny.

38. Postawy sekciarskie były powszechnym zjawiskiem w judaizmie, co potwierdzają Zwoje znad Morza Martwego. (Niektóre grupy żydowskie odrywały się od innych z takich powodów jak np. dzień, w którym należy obchodzić Święto Paschy.)

”zabranialiśmy mu, bo nie chodził z nami”: Starotestamentową paralelą opowieści o tajemniczym egzorcyście jest relacja o Eldadzie i Medadzie, którzy prorokowali bez zezwolenia (Lb 11,26-30; zob. Dz 8,18; 19,13-14); Mojżesz odniósł się do nich wyrozumiale. Tutaj egzorcysta posługiwał się imieniem Jezusa jako potężnym narzędziem (zob. Mk 1,24; 5,7).

39. Nie wystarczy znajomość imienia Jezusa, lecz potrzeba wiary niezbędnej do czynienia w Jego imię cudów. Człowiek ten zatem nie był zwyczajnym egzorcystą, posługującym się potężnym imieniem w celu dokonywania cudów, jak to zwykli czynić czarnoksiężnicy (Dz 19,13-16).

”Nie zabraniajcie mu”: Tolerancyjna postawa Jezusa wypływa z przeświadczenia, że nikt, kto w jego imieniu wypędza złe duchy, nie będzie o nim źle mówił. Tolerancyjna postawa Jezusa mogła być wykorzystywana w krytyce ekskluzywizmu i skłonności do zamykania się we własnym gronie w okresie wczesnego Kościoła - chociaż nie tłumaczy to powstania opowiadania. Wypowiedź w 9,40 jest przysłowiowym uogólnieniem bezpośredniego nauczania zawartego w 9,39.

40. „Kto bowiem nie jest przeciwko nam, ten jest z nami” może być przysłowiem (por. kilka źródeł, w tym Cycerona, rzymskiego autora z I w. przed Chr.). Jezus wykorzystuje je, by przekazać uczniom swoją myśl.

41. Jezus mówi tutaj o ludziach, którzy są tak ubodzy, że mogą zaofiarować przychodzącym do nich uczniom jedynie kubek wody (por. Mk 6,8-11). Ludzie ci byli ubodzy nawet według starożytnych standardów (1 Krl 17,12). Takie postępowanie wyraża jednak wiarę i gościnność, którą zwykle okazywano nauczycielom uważanym za godnych szacunku (1 Krl 17,12-16; por. Łk 11,5-6), lecz nie tym, których uznawano za fałszywych (2 J 10). Żydowscy nauczyciele mówili zwykle o otrzymaniu „nagrody”, w dniu sądu Bożego.

”dlatego że należycie do Chrystusa”: Związek tej wypowiedzi z poprzednim fragmentem polega raczej na użyciu słowa „imię" (zob. 9,37.38-39) niż na treści. Sytuacja jest odwrotna do tej w 9,37, bowiem tutaj ktoś wyświadcza uczniom dobro w imię Jezusa.

42. „Zgorszenie” (dosł. „potknięcie") było zwykle używane w sensie metaforycznym na oznaczenie grzeszenia lub odejścia od prawdziwej wiary. Kamień młyński był bardzo ciężki, człowiek mający taki kamień u szyi z pewnością by utonął. Co więcej, greckie słowo oznacza cięższy rodzaj kamienia, który był obracany przez osła, nie zaś lżejszy, którym posługiwały się kobiety. Żydzi uważali ten rodzaj kary, stosowany przez pogan, za szczególnie okrutny. Obraz jest więc tym bardziej przerażający. Śmierć bez pochówku (w tym także śmierć na morzu) była uważana za najgorszy rodzaj śmierci. Poganie wierzyli nawet, że duchy topielców wiecznie błąkają się nad wodami, w których zginęli (zob. komentarz do Dz 27,20).

”Kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych”: Czasownik „zgorszyć” („powodować grzech”, „być kamieniem potknięcia”) powraca wielokrotnie w wypowiedziach z 9,42-48 (zob. 9,42.43.45.47). „Małymi” mogą być równie dobrze ludzie należący do wspólnoty uczniów (por. Mk 9,37).

43-47. Użyty został tutaj obraz kary cielesnej (odcięcia członków, np. Wj 21,24-25), w przeciwieństwie do kary śmierci - werdyktu sądu w niebie skazującego na wieczne zatracenie. Niektórzy żydowscy myśliciele wierzyli, że ludzie zmartwychwstaną w takiej samej postaci, w jakiej umarli (np. wielu męczenników bez kończyn) i dopiero później odzyskają pełny kształt.

43. ”Jeśli twoja ręka jest dla ciebie powodem do grzechu”: Budowa wypowiedzi zawartej w 9,43.45.47 jest podobna: jeśli jakaś część ciała skłania cię do grzechu, odetnij ją, abyś mógł wejść do życia/królestwa i uniknąć Gehenny. Werset ten miał zastosowanie w życiu •wspólnoty i służył do usuwania z Kościoła członków, którzy wywoływali zgorszenie, co jest uzasadnione tym, że starożytni Grecy i Rzymianie używali słowa „ciało” jako metafory wspólnoty,

”pójść do piekła”: W innych tłumaczeniach „Gehenna”. Według 2 Krl 23,10 Dolina Hinnom (hebrajska nazwa gē’ hinnôm) była miejscem, w którym składano ofiary z dzieci (zob. Jr 7,31; 19,5-6). Chociaż nazwa Gehenna pierwotnie oznaczała dolinę położoną na południowy zachód od Jerozolimy, z czasem stała się synonimem miejsca wiecznej kary (zob. 1 Hen. 27,2; 4 Ezd 7,36).

”w ogień nieugaszony”: Ten dodatkowy opis Gehenny został przypuszczalnie oparty na Iz 66,24 (zob. 9,48).

47. ”wejść do królestwa Bożego”: W trzech wypowiedziach Jezusa na temat zgorszenia wejście do królestwa (zob. 10,15.23-25) jest równoznaczne z osiągnięciem życia wiecznego.

48. Obraz, który został tutaj użyty, zaczerpnięto z Iz 66,24. Chociaż można odczytywać tekst Izajasza jedynie w odniesieniu do ostatecznego rozpadu ciał (por. Syr 10,11; 19,3), był jednak już wówczas odnoszony do wiecznej męki (Jdt 16,17).

”gdzie robak ich nie umiera”: Ten opis Gehenny został zaczerpnięty z Iz 66,24. Ostatni człon wersetu, mówiący o nieugaszonym ogniu, łączy te słowa z wypowiedzią Jezusa w 9,49-50 przez powtórzenie słowa „ogień”. 9,48 połączono z cytatem z Iz 66,24. Argumenty tekstowe, przemawiające za ich umieszczeniem właśnie w 9,48, są przekonywające, ponieważ najdawniejsze i najbardziej wiarygodne rękopisy pomijają te słowa w 9,44.46.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :