XV NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Tekst i komentarz z Komentarza Żydowskiego do Nowego Testamentu. David H. Stern. Oficyna Wydawnicza Vocatio. Warszawa 2004

II CZYTANIE

Mesjasz Jeszua jest widzialnym obrazem niewidzialnego Boga. Góruje ponad całym stworzeniem, bo to w związku z Nim zostały stworzone wszystkie rzeczy - w niebie i na ziemi, widzialne i niewidzialne, i trony, i panowania, i władcy, i zwierzchności - wszyscy oni zostali stworzeni przez Niego i dla Niego. On istniał przed wszystkim i On spaja wszystko w całość. Jest On również głową Ciała, Wspólnoty Mesjanicznej - jest początkiem, pierworodnym wśród umarłych, aby we wszystkim był pierwszy. Bo spodobało się Bogu, aby pełnia Jego istoty zamieszkała w Jego Synu i aby przez Syna swego pojednać ze sobą wszystko, i na ziemi, i w niebie, czyniąc pokój przez Niego, przez to, że Syn Jego przelał krew, jako stracony na palu.

(Kol 1,15-20)

15. Jeszua, podobnie jak Adam, jest widzialnym obrazem niewidzialnego Boga (Rodzaju 1,26-27: "Uczyńmy człowieka na nasz obraz"). Bardziej wyczerpujące porównanie Jeszui, "ostatniego Adama", z pierwszym Adamem - zob. Rz 5,12-21 i 1 Kor 15,44-49. Podobne porównania nie są w judaizmie niczym osobliwym. W XIV-wiecznym midraszu Rabbi Dawid ben-Amram z Adenu powiada:

Dwadzieścia cztery dobre cechy były na świecie, lecz wskutek grzechów wszystkie one znikły. W przyszłości, u Kresu Dni, Święty - niech będzie błogosławiony - przywróci je Izraelowi. A są to: Obraz [oraz 23 inne cechy] (Midrasz Ha-Gadol B'reszit, s. 135-136; można go znaleźć np. w Raphael Patai, The Messiah Texts, Avon Books, New York 1979, s. 263).

Z komentarza w The Messiah Texts dowiadujemy się, że ów "Obraz" wiąże się z Księgą Rodzaju 1,26. Por. też 1 Kor 15,49; 2 Kor 4,4; Żm 1,3.

Góruje ponad całym stworzeniem. Gr. protōtokos pasēs ktiseōs, co można przetłumaczyć bardziej dosłownie jako "pierworodny całego stworzenia". W w. 16-17 wymienia się trzy aspekty "górowania" Boga i przypisuje się je Jeszui Mesjaszowi. To charakterystyczny w Nowym Testamencie sposób ukazywania Boskiego wymiaru natury Jeszui przy jednoczesnym unikaniu stwierdzenia wprost: "Jeszua jest Bogiem". Mesjasz jest pierworodnym nowego rodzaju ludzkiego jako Ten, który pierwszy został wskrzeszony z martwych. Najwyraźniej takie jest właśnie znaczenie słowa protōtokos w w. 18. Ale znaczenie to nie przystaje do kontekstu niniejszego wersetu z racji tego, co następuje w w. 16-17, mimo że odpowiadałby niedawnej aluzji do Adama. Jeśli wybralibyśmy wersję "pierworodny" zamiast "górujący nad", to wyrażenie "pierworodny wszelkiego stworzenia" nie oznaczałoby, że Jeszua był pierwszym stworzonym bytem, ale mówiłoby o Jego wiecznym Synostwie Bożym. W pierworodności Jeszui należy dostrzegać nie tylko poprzedzenie stworzenia świata materialnego, ale i zasadniczy i wieczny element istoty samego Boga. Słowo Boże, które stało się ciałem w Jeszui Mesjaszu (J 1,1.14), trwa w ponadczasowym i wiecznym związku z Ojcem jako pierworodny Syn i stanowi nieodłączny aspekt Bożego opisu własnej natury. Wersety 15-20 w dużej mierze odpowiadają Żm 1,2-3. Słowo jest Bożym Synem:

Synem, któremu powierzył własność wszystkiego i przez którego stworzył wszechświat. Syn ten jest jasnością Sz'chiny, wyrażeniem Bożej istoty, podtrzymującym wszystko, co istnieje, swym potężnym słowem; a kiedy już dokonał przez siebie oczyszczenia z grzechów, zasiadł po prawicy Ha-G'dula Ba-M'romim ["Wielkości na Wysokościach"].

17. On istniał przed wszystkim - albo: "On jest ponad wszystkim" - i On spaja wszystko w całość - każda sekunda istnienia fizycznego i moralnego wszechświata zależy bezpośrednio od nieustannego nadzoru i opatrzności Jeszui.

18-20 Sza'ul przenosi akcent ze związku Jeszui ze wszechświatem (w. 15-17) na Jego związek ze Wspólnotą Mesjaniczną, podejmując temat zainicjowany w w. 14; zob. w. 13-23K.

EWANGELIA

Pewien znawca Tory wstał i próbując Go podejść, zapytał: "Rabbi, co powinienem robić, aby otrzymać życie wieczne?". Lecz Jeszua powiedział mu: "Co jest napisane w Torze? Jak tam czytasz?". Odrzekł: "Będziesz miłował Adonai, Boga swego, całym swym sercem, całą swą duszą, całą swą siłą i całym swym zrozumieniem, a swego bliźniego jak samego siebie". "To właściwa odpowiedź - powiedział Jeszua. - Rób to, a będziesz miał życie". Ale on, chcąc się usprawiedliwić, powiedział do Jeszui: "A kto jest moim »bliźnim«?". Nawiązując do tego pytania, Jeszua powiedział: "Pewien człowiek schodził od Jeruszalaim do Jericha i napadli go rabusie. Zdarli z niego ubranie i pobili go, potem odeszli, zostawiwszy go na pół umarłego. Przypadkiem schodził tamtą drogą pewien kohen, kiedy jednak go zobaczył, minął go, przechodząc na drugą stronę. Podobnie jeden l'wi, który dotarł tam i zobaczył go, też przeszedł na drugą stronę. Lecz natknął się na niego podczas podróży pewien człowiek z Szomron, a gdy go zobaczył, wezbrała w nim litość. Podszedł więc do niego, przemył jego rany oliwą i winem i przewiązał je. Potem wsadził go na własnego osła, przyprowadził do gospody i zajmował się nim. Nazajutrz wziął równowartość dwudniowego zarobku, dał ja gospodarzowi i powiedział: »Opiekuj się nim, a jeśli wydasz więcej, to w drodze powrotnej dopłacę ci«. Jak ci się zdaje, kto z nich trzech stał się »bliźnim« człowieka, który padł ofiarą rabusiów?" Odrzekł: "Ten, który okazał mu miłosierdzie". Jeszua powiedział mu: "Idź i czyń tak jak on".

(Łk 10,25-37)

25. Znawca Tory. Gr. nomikos, słowo, które w kontekście nieżydowskim byłoby przetłumaczone jako "prawnik", oznacza w tym miejscu znawcę prawa żydowskiego, zarówno Tory spisanej, jak i ustnej ("Tradycji Starszych" w Mk 7,2-4zK).

32. L'wi Zob. 5,27K. (Łk 5,27 (...) Nosząc imię L'wi, musiał on być z pewnością potomkiem L'wiego syna Ja'akowa, a zatem członkiem plemienia wyznaczonego do prac związanych ze Świątynią. (...) Dzieje 6,7 podają, że "wielka rzesza kohanim stawała się posłuszna wierze" (kohanim, czyli kapłani, to jeden z rodów w plemieniu L'wiego). W dzisiejszym judaizmie niemesjanicznym kohanim i lewici wciąż zachowali pewne prawa i obowiązki odróżniające ich od innych Żydów. Np. podczas publicznego odczytywania Tory w synagodze ortodoksyjnej kohen czyta jako pierwszy, lewita zaś jako drugi. Trzeciego spośród siedmiu czytań może się podjąć każdy Żyd.)

33. Pewien człowiek z Szomron, czyli Samarytanin, a w tym wypadku miłosierny Samarytanin. Od wieków istniała wrogość między Żydami a Samarytanami (zob. J 4,9K), toteż rozmówca Jeszui prawdopodobnie zaliczał się do przeważającej grupy Żydów mających niskie mniemanie o Samarytanach i można było przewidywać, że uważał, iż skoro kohen i l'wi odmówili poszkodowanemu pomocy, to czegóż można by oczekiwać od niewiernego Samarytanina? Sam Jeszua niedawno podróżował przez Szomron (9,51-53).

34. Oliwa i wino były uznawane za lekarstwa.

35. Równowartość dwudniowego zarobku, dosłownie "dwa denary".

------------------------------------

Adonai - Pan, Jahwe
Jericho - Jerycho
Jeruszalaim - Jerozolima, Jeruzalem
kohen - kapłan
Szomron - Samaria
Tora - Nauka, Prawo, Pięcioksiąg Mojżesza